– قازاقستانداعى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ 70 پايىزى كومىردىڭ ۇلەسىندە. بۇل قورشاعان ورتاعا وڭالماستاي زيان كەلتىرۋدە، – دەيدى مامان. ونىڭ ايتۋىنشا، قازبا بايلىقتى مولىنان يگەرۋدىڭ ەكولوگياعا كەرى اسەرى بار. قازاقستانداعى كومىرقىشقىل گازىنىڭ كولەمى 1990 جىلعا كورسەتكىشتەن اسىپ ءتۇسىپ، جىلىنا 400 ملن-عا تونناعا جەتكەن. قازىرگى تاڭدا ءىرى قالالارداعى جىلۋ ەلەكتر ستانسالارىنىڭ قاسىندا تاۋ بولىپ ءۇيىلىپ جاتقان كۇلدى كورەمىز. ۇزاق جىلدان بەرى جينالعان كۇل اۋاعا تاراپ، قورشاعان ورتاعا كەسىرىن تيگىزىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. بۇل ماسەلەگە ۇكىمەت تە كوڭىل ءبولىپ، قۋات كوزىن ءوندىرۋدىڭ جاڭعىرمالى تۇرلەرىن دامىتۋعا بەت بۇرىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا از دا بولسا العا جىلجۋشىلىق بار. الداعى ۋاقىتتا بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا سەرپىن بەرۋىمىز كەرەك.
– ەگەر ەدەل-جەدەل شارا قولدانباسا، قازاقستانداعى ۋلى گازداردىڭ كولەمى ۇلعايا بەرەدى. بۇل مەملەكەتتىڭ «پاريج كەلىسىمىندە» كورسەتىلگەن «كومىرقىشقىل گازىنىڭ ۇلەسىن 2030 جىلعا قاراي 15 پايىزعا تومەندەتۋ» تۋرالى مىندەتىنە قايشى كەلەدى. قازاقستانداعى ەلەكتر قۋاتى ءوندىرىسىنىڭ 70 پايىزى كومىرگە تيەسىلى. ەلدەگى اۋانىڭ لاستانۋى ءبىرىنشى كەزەكتە كومىر وندىرىسىمەن بايلانىستى. اۋاعا اسا ءقاۋىپتى كومىرتەگى ديوكسيدىن ءبولىپ وتىرعان ەلدەردىڭ اراسىندا قازاقستاندا 14ء-شى ورىندا تۇر. نۇر-سۇلتان مەن الماتى قالاسىنداعى اۋانىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى، – دەيدى ساراپشى.
اڭگىمە باسىندا قازاقستان ەلەكتر قۋاتنىڭ باسىم بولىگىن كومىر جاعىپ وندىرەتىنىن ايتتىق. ال ءقازىر مەملەكەتىمىز جەل، كۇن كوزىنەن ەلەكتر قۋاتىن ءوندىرۋ ىسىنە شىنداپ قولعا الۋدا. بۇل رەتتە قازاقستان ۇكىمەتىمىنىڭ بۇل باعىتتاعى كوپتەگەن حالىقارالىق كەلسىمدەرگە قول قويىپ، ماڭىزدى مىندەتتى موينىنا العانى ايقىن دالەل بولادى.
ايتالىق، اتقارۋشى بيلىك 2030 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە وندىرىلەتىن قۋات كوزىنىڭ 10 پايىزىن جاڭعىرمالى قۋات كوزدەرىنەن ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. قازىرگى تاڭدا ونىڭ كولەمى 3 پايىزدان اسادى. بۇگىندە الماتى، اقمولا، جامبىل وبلىسىندا جەل ەلەكتر ستانسالارى كوپتەپ سالىنۋدا.
وسى رەتتە ۇكىمەت عالىمداردىڭ باسىن قوسىپ، قازاقستاندا جەل ەلەكتر ستانسالارىن ورناتۋعا لايىقتى ورىنداردىڭ كارتاسىن جاساۋى، بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى ناقتىلاي تۇسكەنى انىق. ەگەر بىزدەر وسى باعىتتا تايماساق، كومىر جاعىپ، ەلەكتر قۋاتىن ءوندىرۋدىڭ كولەمىن ءبىرشاما ازايتاتىن مۇمكىندىگىمىز بار.
بۇگىندە دامىعان ەلدەردىڭ كوپشىلىگى كومىردەن سانالى تۇردە باس تارتۋدا. ايتالىق، دانيا مەن كانادا 2030 جىلى، يتاليا 2025 جىلى، گەرمانيا 2038 جىلعا قاراي كومىردەن تولىقتاي باس تارتپاق. بەيجىڭ دە بۇل باستاماعا قوسىلعان. جۇڭگو 2025 جىلدان باستاپ ەنەرگەتيكاداعى كومىردىڭ ۇلەسىن 20 پايىزعا دەيىن قىسقارتپاق.
ساراپشى قازاقستان دا اينالاسىنداعى ەلدەردەن ۇلگى الىپ، «جاسىل ەنەرگەتيكانى» دامىتۋعا كۇش سالىپ جاتقانىن العا تارتتى
ءقازىر ەلىمىزدە 30 مىڭعا جۋىق شاحتەر بار. ناريمان ماناپبەكوۆ ولاردى قايتا دايارلاۋدان وتكىزىپ، وزگە كاسىپكە باۋلۋ كەرەكتىگىن ايتادى. سەبەبى ۋاقىت وتە كەلە الەم بويىنشا كومىرگە سۇرانىس ازايادى. مىڭداعان ادام جۇمىسسىز قالماۋ ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتى قازىردەن قام جاساعانى ءجون.
– ول ءۇشىن قازاقستان عىلىم سالاسىنا بولىنەتىن قارجى كولەمىن ارتتىرۋى قاجەت. 2019 جىلى ۇكىمەتتىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن ونەرتابىسقا باعىتتاعان ينۆەستيسياسى ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 0،1 پايىزىن عانا قۇرادى. دامىعان ەلدەردە بۇل كورسەتكىش 2-3 پايىزعا جەتەدى. عالىمدارعا دەمەۋ بەرسە، ولار قازاقستاندى ەكولوگيالىق تازا ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرەر ەدى. ەكىنشى ماسەلە، ەلدەگى جەر ۇيلەردىڭ كوپشىلىگى، انىق ايتقاندا 30 پايىزى ءالى كۇنگە دەيىن كومىردى پايدالانادى. بۇل باعىتتا مۇلدە جاڭا كونسەپسيا كەرەك، – دەيدى ساراپشى.
ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي قازاقستاننىڭ «جاسىل ەكونوميكاعا» قارجى قۇيار الەۋەتى بار. قازبا بايلىقتان تۇسكەن كاپيتالدى كومىرسۋتەك ونىمدەرىن باس تارتۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق جوبالارعا باعىتتاۋ قاجەت.
قازاق ەلى «جاسىل ەكونويكاعا» كوشۋدىڭ كونسەپسياسىن 2013 جىلى قابىلداعانى بەلگىلى. اتالمىش قۇجات ەلىمىزدىڭ جاڭعىرمالى قۋات كوزدەرىن دامىتۋداعى باستى شامشىراق دەسەك بولادى.
ءمامانداردىڭ ەسەبىنشە، 2050 جىلى «جاسىل ەكونوميكانىڭ» كومەگىمەن قازاقستان ءجىو-ىن 3 پايىزعا دەيىن كوتەرۋگە مۇمكىندىك الىپ، 500 مىڭ جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇراتىن بولادى. وسى مەجەگە جەتۋىمىز ءۇشىن ەلىمىز «جاسىل ەكونوميكانى» دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالارعا جىل سايىن 3،4 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا قۇيىپ وتىرۋى شارت. سول كەزدە العا قويعان ماقساتىمىز قول جەتكىزەتىن بولامىز.
ەلىمىزدە اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا نازار اۋدارساق، قازاقستاننىڭ تاياۋ بولاشاقتا كومىردى تۇتىنۋ كولەمىن ازايتىپ، بەلگىلەگەن مەجەگە قول جەتكىزەتىن الەۋەتى بار ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.
