اتاپ ايتقاندا، كىشى ءجۇز قازاقتارىنىڭ ادامدى جەرلەۋ، اس بەرۋ، قۇدا ءتۇسۋ، قىز ۇزاتۋ جانە توي جاساۋ ءداستۇرى، ەجەلگى ادەت-عۇرىپ زاندارى تۋرالى زەرتتەۋ ماقالالارى جارىق كوردى. ول ءوزىنىڭ جۇمىستان قولى بوساعان كەزدەرىنىڭ ءبارىن دە اۋىل اراسىندا وتكىزدى، تۋعان حالقىنىڭ تاريحى، فولكلورى، شەجىرەسى، ادەت-عۇرپى، ءسالت-داستۇرى تۋرالى ماتەريالدار جيناستىردى. ءوزىنىڭ كوزى تىرىسىندە ءبىرقاتار عىلىمي ماقالالارى جۋرنالدار مەن گازەتتەردە جاريالاندى. «ورىنبور ۆەدومستۆوسى قىرعىزدارىنىڭ قۇدا ءتۇسۋ مەن ۇيلەنۋ تويى كەزىندەگى ادەت-عۇرىپتارىنىڭ وچەركى» اتتى ەڭبەگىندە ۇيلەنۋ تويلارىنا بايلانىستى تولىپ جاتقان ادەت-عۇرىپتاردى تاپتىشتەي سۋرەتتەدى. ى. ءالتىنساريننىڭ ادەبي مۇراسى دا ەداۋىر ەلەۋلى.
ول ي.ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن، ل. تولستويدىڭ اڭگىمەلەرىن ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارۋمەن قاتار ءوزى دە قىسقا ادەمى اڭگىمەلەر جازدى. ى. ءالتىنساريننىڭ قالامىنان تۋعان اۋدارمالار، ولەڭدەر، اڭگىمەلەر، مىسالدار، ەتنوگرافيالىق وچەركتەر مەن ەرتەگىلەر وقىرمان جۇرەگىنە جول تاپتى. ونىڭ شىعارمالارىنىڭ تاقىرىبى دا ءار الۋان. ى. ءالتىنساريندى قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى دەپ ايتۋعا بولادى. ىبىراي التىنسارين تاماشا اقىن دا ەدى. ونىڭ «ازعان ەلدىڭ بيلەرى»، «ءاي، دوستارىم!»، «ءاي، جىگىتتەر!»، «انا» اتتى ولەڭدەرىنىڭ ادامگەرشىلىك-عيبراتتىق سيپاتى باسىم.
اقىننىڭ بۇل ولەڭدەرىنەن قازاق جاستارىنىڭ تالاي ۇرپاعى ۇلگى-ونەگە الىپ، تاربيە كوردى. «كەل، بالالار، وقىلىق!» دەگەن ولەڭىنىڭ: «ءبىر قۇدايعا سيىنىپ، كەل، بالالار، وقىلىق، وقىعاندى كوڭىلگە ىكىلاسپەن توقىلىق! وقىساڭىز، بالالار، شامنان شىراق جاعىلار. تىلەگەنىڭ الدىڭنان ىزدەمەي-اق تابىلار...» — جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋدە ماڭىزى وتە زور. ى. ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارىندا قازاقتاردىڭ ءومىرى شىنشىلدىقپەن بەينەلەندى. ولاردا بىلىمگە، عىلىمعا دەگەن قۇلشىنىستىڭ قاجەتتىگى كەڭىنەن ناسيحاتتالدى. جاستاردى وقۋ-بىلىمگە شاقىرا وتىرىپ، ول وزگە حالىقتاردىڭ مادەني ءومىرىن، ولاردىڭ عىلىمدا قول جەتكىزگەن تابىستارىن ۇلگى-ونەگە رەتىندە مىسالعا كەلتىردى.
