سونداي-اق، ول قاڭتار قىرعىنىنا مەملەكەتتىك توڭكەرىس دەپ باعا بەرىپ، ريەۆانشيستەردىڭ امالى جۇزەگە اسپاي قالعانىن دا جەتكىزدى دەپ جازادى Dalanews.kz.
«70 جىلعا سوزىلعان ازاپتان كەيىن 30 جىل بويى توزاققا تۇستىك»
تالعات تەمەنوۆ اڭگىمەسىنىڭ باسىن «قازاق حالقى وزگە ۇلتپەن سالىستىرعاندا باعى جانباعان ەلمىز. ويتكەنى، ءبىز 100 جىلدان استام كوممۋنيستىك، فاشيستىك قوعامنىڭ قۇربانى بولدىق»، – دەپ باستادى. «بولشيەۆيزم – ءفاشيزمنىڭ ءبىر ءتۇرى. لەنين بيلىككە كەلگەن سوڭ قازاق حالقىنىڭ ماڭدايىنان سور كەتكەن جوق. حالىق قىرىلدى، توز-توزى شىقتى. مەملەكەت دەگەن اتى بولماسا، ۇلتتىعىمىزدان، بولمىسىمىزدان ايرىلىپ قالعان حالىقپىز.
70 جىلعا سوزىلعان ازاپتان كەيىن 30 جىل بويى توزاققا تۇستىك. توزاقتىڭ ءبىر قاسيەتى –توزاققا تۇسكەن ادام شىندىق ەكەنىن بىلەدى. 70 جىل بويى شالا شىندىق بولسا، 30 جىل بويى شىندىقتى تۇگەل جوعالتتىق.
شىندىق – كۇن مەن تۇندەي، سۋ مەن قۇمداي، اسپان مەن جەردەي نارسە. ءبىز شىندىقتان ادا بولدىق. قاي سالادا دا ويىمىزدى اشىق ايتا المادىق. 70 جىل بويى اڭگىمەنى اس ۇيدە ايتساق، بۇگىندە اس ۇيدە دە ايتا المايمىز. وتىرىك وزەۋرەپ ورگە شىققاندا شىندىق شىرىلداپ جىلايتىن بولادى...»، – دەدى سۇحباتتا.
«30 جىلدا قۇلاقتان تەپكەن يدەولوگيا بولدى»
– قازاق حالقى قاشان دا وپتيميست بولعان. «30 جىلدا ەرتەڭ دامىعان 50، 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەمىز. اراب، شەيحتاردان ارتىق ءومىر سۇرەتىن بولامىز دەپ، قازاقشا ايتقاندا قۇلاقتان تەپكەن يدەولوگيا بولدى. دۇرىسى، يدەولوگيا بولعان جوق. يدەولوگيانىڭ بارلىعى ادامدى الداۋعا قۇرىلدى. ادامنىڭ بولمىسى ءۇمىت پەن شىندىقپەن ءومىر سۇرەدى. ءتىپتى، شىندىق ولگەن كەزدە دە ادام ۇمىتپەن ءومىر سۇرەدى. سوڭعى ءۇمىتىمىز – پرەزيدەنت توقايەۆتا. ەگەر ول ءۇمىتتى اقتاماسا، قازاق حالقىنىڭ باسىنان سورى كەتپەگەن ەل بولامىز.
قازاق ەلىنىڭ باقىتتى كەزەڭى 1925 جىلعا دەيىن بولدى. گولوششەكين مەملەكەت باسىنا كەلگەننەن باستاپ قازاق حالقى ناعىز قاسىرەتتى، ناۋبەت كۇندەردى باستان وتكىزدى. باتىرلاردى، جاۋىنگەرلەردى جوعالتتىق. ەلىمىزدەن، جەرىمىزدەن ايرىلدىق. ءبىراق حالىق توزسا دا حالىق بولىپ قالدى. 30 جىل اتوم بومباسىنىڭ قۇربانى بولدىق، ودان كەيىن اشارشىلىقتىڭ پوليگونى بولدىق. سول گولوششەكين«قازاق دەگەن كىم، ولار ادام با ەكەن، ولار – مالدار» دەگەن. قازاققا دەگەن دۇشپاندىق، وشپەندىلىك، جەككورىنىشتىلىك ونىڭ دا تۇبىنە جەتىپ، 1941 جىلى اتىلدى. الايدا، ونىڭ ورنىنا كەلگەن، پاسپورتىندا «قازاق» دەپ جازىلعان «گولوششەكيندەردى» قايتەمىز؟ ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان ءبىر-اق نارسە: قازاق حالقى ءقايتىپ ءوز بولمىسىن ساقتايدى، قازاق ەلى ءقايتىپ باقىتتى ەل بولادى؟ كەدەيشىلىكتەن، تارشىلىقتان، جوقشىلىقتان، قۇلشىلىقتان حالىقتى قالاي قۇتقارامىز؟ بىزگە ۇلىنا، حالقىنا، ەلىنە، تىلىنە جانى اشيتىن ازاماتتار كەرەك!
«نازاربايەۆ ديمەكەڭدى الاقانىنا سالعاندا، كەشەگى قاڭتار وقيعاسى بولماس ەدى»
– گولوششەكين مەن نازاربايەۆقا ءتان ورتاق نارسە: گولوششەكين كەزىندە ساكەن، احاڭنان باستاپ بۇكىل زيالى قاۋىم وكىلدەرىن «حالىق جاۋى» دەپ اتتىق. ال بەرگى زاماندا التىنبەك، زامانبەك حالىق جاۋى ما ەدى؟ كەرىسىنشە، ولار حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەگەن، مۇڭىن جوقتاعان ازاماتتار. جوعارى قىزمەتتە ىستەگەن قانشاما ازامات ءۇن-تۇنسىز كەتتى. اۋحادييەۆ، اۋەلبەكوۆتى بىلەمىن. ساعادات نۇرماعامبەتوۆ سوعىستان باتىر بولىپ كەلىپ، العاشقى قورعانىس ءمينيسترى قىزمەتىن اتقاردى. ول قىزمەتتەن ەكى كىتابى جانە بلوكنوتىمەن عانا كەتكەن. وسىنشاما تازا، ادال، دانا، كەمەڭگەر، قاراپايىم ادامدى كورىپ تاڭقالدىم. ىشتەي باسىمدى ءيدىم. سول سەكىلدى ديمەكەڭنىڭ دە 30 جىل بويى ءقادىرىن بىلمەدىك.
كوپ ادامدار سونىڭ شاپاعاتىمەن وسكەندەر. سول شاپاعاتتى كورىپ، وزىنە تاس اتقان ادامدار بولدى. ءبىراق جاقسى شاكىرت ۇستازىنىڭ جاعدايىن جاسايدى، تۋعان كۇنىنە بارادى، قۇرمەتتەيدى. نازاربايەۆتىڭ ۇستازىنا دەگەن قۇرمەتى جوق بولدى.
ەگەر نازاربايەۆ ديمەكەڭدى الاقانىنا سالعاندا، كەشەگى قاڭتار وقيعاسى بولماس ەدى. «اربانىڭ الدىڭعى دوڭگەلەگى قالاي جۇرسە، سوڭعى دوڭگەلەگى دە سولاي جۇرەدى».
تاتارستاننىڭ پرەزيدەنتى مينتەمەر شايمييەۆتى سىرتىنان سىيلايمىن. ول ءوزى كەتكەن سوڭ ورنىنا رۋستام ميننيحانوۆتى قويدى. ءبىراق ونىڭ بىردە-بىر ىسىنە ارالاسقان جوق. قازان قالاسىنا بارعاندا جەرگىلىكتى حالىقتىڭ «ابىز» دەپ قۇرمەتتەيتىنىن ەستىدىم. نازاربايەۆتى جانىنداعى ادامدار ازعىردى. شايمييەۆكە دە ماڭايىنداعىلار «كەتپەڭىز» دەگەن شىعار. دەگەنمەن، ونىڭ اقىلدىلىعى، كەمەڭگەرلىگى سول، دەر كەزىندە كەتتى. وسىلايشا، تاتار حالقىنىڭ ابىزى بولىپ قالدى. وكىنىشكە قاراي، بىزدە ابىز قالمادى. ايتپەسە، نازاربايەۆتىڭ ابىز بولاتىن ءجونى دە، تەگى دە، ورنى دا بولدى.
جەلتوقسان مەن قاڭتار ايى – قاشان دا قازاق حالقىنىڭ سورى. حرۋششيەۆ ديمەكەڭدى 1956 جىلى 16 جەلتوقساندا قىزمەتىنەن الدى. ەكىنشى، 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى، ءۇشىنشى 2022 جىلعى قاڭتار قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا قانمەن جازىلدى. قانشاما بوزداق قىرىلدى، قانشاما شاڭىراق ورتاسىنا ءتۇستى، قانشاما تاعدىر سىندى. ءتىپتى، ناقاقتان-ناقاق ءسابي دە اتىلدى. بۇل ءبىزدىڭ قارالى كۇننىڭ ءبىرى. بۇل – مەملەكەتتىك توڭكەرىس. توقايەۆتىڭ ۋىستان شىعىپ بارا جاتقانىن كەشىرمەگەندىكتەن جاسالعان دۇنيە. ونى ۇيىمداستىرعاندار نازاربايەۆتىڭ قاسىنداعى جاندايشاپتارى. بۇل ورىندالماعان ريەۆانش. ولار ءبىر نارسەدەن ۇتىلدى. ءبىز توقايەۆتى ۇركىتىپ، قورقىتىپ، قۋىپ ورنىنا قايتىپ كەلەمىز دەپ ويلادى. توقايەۆ وعان كونبەدى. ويتكەنى، ول حالىققا، حالىق توقايەۆقا سەندى. ال توقايەۆتىڭ اتىن جامىلعان قانىشەرلەر وعان قارا كۇيە جاعىپ، اقىلعا سىيمايتىن فاشيزمگە دەيىن باردى. تىرناق استىنا ينە تىعۋ، ۇتىك باسۋ – قاتىگەزدىكتىڭ ەڭ جوعارعى ساتىسى. حالىقتى اشىندىرىپ، قايتادان الاڭعا شىعارۋ ءۇشىن الدىن الا دايىندالعان دۇنيەلەر.
نازاربايەۆتىڭ ءبىر نارسەسىنە ريزامىن. ول شەكارامىزدى بەكىتىپ بەردى. بۇل قازاق حالقىنا جاساعان ەرلىگى. ونىڭ بالا-شاعاسىنا، جاقىن تۋىستارىنا، ىستەرىنە قاتىسىم جوق. ايتقىم دا كەلمەيدى. ادامي بولمىسىما كەلمەيدى. ءبىر بىلەتىنىم، 30 جىلدا جەتكەن جەتىستىگىمىز – شىندىق پەن ۇياتتى جوعالتقان ەل بولدىق.
