الداعى ەو-نىڭ (ەۋرووداقتىڭ) وتىرىسىندا 11 ملن حالقى بار گرەكيانىڭ تاعدىرى قالاي شەشىلەر ەكەن؟
گرەكيا پرەمەر –ءمينيسترى سيپراستىڭ مالىمدەمەسى كۇللى ەۋروپانىڭ دەگبىرىن قاشىردى. گرەكتەر قارىزعا باتقان. بەلشەسىنەن باتقان. ءبىراق، سيپراستىڭ ۇكىمەتى ءوز ايتقانىنان تايار ءتۇرى جوق. «نەسيە بەرۋشىلەرمەن جاڭا كەلىسىمگە وتىرمايىنشا، ەل ەكونوميكاسى اياعىنان تۇرمايدى»، – دەيدى سيپراس.
استە، بريۋسسەل مۇنداي قادامعا بارمايدى. ويىن ەرەجەسىن وزگەرتكىسى جوق. اسىرەسە ەۋروپالىق قاۋىمداستىقتىڭ كوشباسشىسى گەرمانيانىڭ قاباعى قاتۋ. قاتاڭ، وتە قاتاڭ پوزيسيانى ۇستانىپ وتىر. «گرەكيا جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداۋى جانە ۇنەمدى ەكونوميكادان باس تارتپاۋى ءتيىس»، – دەيدى.
بەرليندەگى گەرمانيا جانە گرەكيانىڭ قارجى مينيسترلەرىنىڭ كەزدەسۋى سالقىن اياقتالدى. ەكى ەلدىڭ كوزقاراسى تۇيىسپەيتىنى جانە ءبىر-بىرىنىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسقىسى كەلمەيتىنى انىق اڭعارىلدى. كەراعار كوزقاراس. قاتقان قاعيدالار...
حالىقارالىق نەسيە بەرۋشىلەردىڭ «ۇشتىگى» گەرمانيا جاعىندا. ولار گرەكيا ۇكىمەتىنەن بۇدان بۇرىنعى ءوزارا كەلىسىلگەن رەفورمالاردى قاتاڭ ۇستانۋدى جانە ۇنەمدى ەكونوميكا ساياساتىنان باس تارتپاۋدى سۇراپ... جوق، انىعىراق ايتساق، تالاپ ەتىپ وتىر. بۇل – ەكونوميكا. ەكونوميكادا ەموسياعا جول جوق. ءازىر افينىنىڭ مەملەكەتتىك قارىزى 316،9 ملرد ەۋرونى قۇرايدى. بۇل ءىجو-نىڭ (ىشكى جالپى ءونىمنىڭ) 185 پايىزى.
گەرمانيا گرەكيانىڭ قارىزىن كەشىرمەيدى. الايدا، كىم-كىمگە قارىز وسى؟
[caption id="attachment_9592" align="alignright" width="295"]
«گرەكيا جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداۋى جانە ۇنەمدى ەكونوميكادان باس تارتپاۋى ءتيىس»، – دەيدى گەرمانيا[/caption]
قوس داتا
1941 جىلدىڭ ءساۋىر ايى: ناسيستىك گەرمانيا گرەكياعا باسىپ كىرەدى.
2010 جىلدىڭ ءساۋىر ايى: گرەك ۇكىمەتى دەفولتقا قالماۋ ءۇشىن قارجىلىق كومەك سۇرايدى.
بۇل ەكى وقيعانىڭ ارالىعى 70 جىل جانە ەكەۋىنىڭ اراسىندا ەش بايلانىس جوقتاي كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق، ءبىز ولاي ويلامايمىز...
ءىس جۇزىندە گرەكيا ەمەس، كەرىسىنشە، بەرلين افينىعا قارىز. گرەك پارلامەنتىنىڭ ەسەپ-قيسابىنا قاراعاندا، ناسيستىك گەرمانيانىڭ گرەكيا الدىنداعى قارىزى افينىنىڭ ەۋرووداق الدىنداعى قارىزىنان ەكى ەسە كوپ. الايدا بەرليننىڭ گيتلەرلىك گەرمانيانىڭ تۇسىنداعى وككۋپاسيالىق زايمدى قايتارار ويى دا، ءتۇرى دە جوق.
جارايدى، ساندار سويلەسىنشى...
«1944 جىلى سول كەزگى گرەكتەردىڭ ۇكىمەتباسشىسى سولاكوگلۋدىڭ قولى نەگىزىندە گەرمانيا، تۋراسىن ايتقاندا، كۇشتەپ، زورلاپ وتىرىپ گرەكتەردىڭ ورتالىق بانكىنەن التىن جانە اقشالاي نەگىزدە 3 ملرد ەۋرو قارىز الادى. قازىرگى باعادا بۇل – 163،8 ملرد دوللار»، – دەيدى پروفەسسور ەدمۋندو فاياناس ەسكۋەر (Edmundo Fayanas Escuer).
مىنە، سول قارىز ءالى كۇنگە دەيىن قايتارىلعان جوق.
ءىس جۇزىندە گرەكيا ەمەس، كەرىسىنشە بەرلين افينىعا قارىز. گرەك پارلامەنتىنىڭ ەسەپ-قيسابىنا قاراعاندا، ناسيستىك گەرمانيانىڭ گرەكيا الدىنداعى قارىزى افينىنىڭ ەۋرووداق الدىنداعى قارىزىنان ەكى ەسە كوپ.
«گرەكيانىڭ بۇگىنگە دەيىنگى تاريحىندا بىردە ءبىر ەل وعان ءدال گەرمانيا سەكىلدى شۇيلىكپەگەن شىعار. گيتلەرلىك وتارلاۋ تۇسىندا ەل ينفراقۇرىلىمىنىڭ 50 پايىزى جانە ءوندىرىستىڭ 75 پايىزى قيرادى. بۇل از با؟»، – دەيدى مادريدتەگى زاماناۋي تاريح ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى كارلوس دياس (Carlos Díaz).
«نەمىستەر گرەكيانىڭ تابيعي بايلىعىن گەرمانياعا تاسىدى. كۇللى ينفراقۇرىلىمدى قۇرتتى. گيتلەر اسكەرى حالىقتى قىرىپ-جويىپ، اۋىل-ايماقتى ورتەپ جىبەردى. ديستومو بۇعان انىق دالەل (گرەكيانىڭ ديستومو اۋىلى. «قىزىل كرەستىڭ» دەرەگىنشە، ءبىر اۋىلدىڭ وزىندە فاشيستەردىڭ قولىنان 600 ادام قازا تاپقان). فاشيستىك وتارلاۋ تۇسىندا اشتىق، تۋبەركۇلەز جانە بۇدان زورعى ىندەتتىڭ سالدارىنان 300 مىڭ گرەك قازا تاپتى»، – دەيدى تاريحشى.
ال ءبىر كەزگى فرانسيا پرەزيدەنتى ساركوزيدىڭ كەڭەسشىسى بولعان ەكونوميست جاك دەپلدىڭ ەسەپتەۋىنشە، ناسيستىك گەرمانيانىڭ گرەكتەردىڭ الدىنداعى قارىزى (ىلگەرىدە ايتىلعان جايتتىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرا) 575 ملرد ەۋرونى قۇرايدى.
[caption id="attachment_9593" align="alignleft" width="275"]
گرەكيانىڭ ۇكىمەتباسى الەكسيس سيپراس ەل ەكونوميكاسى كومەككە ءزارۋ ەكەنىن ايتادى[/caption]
«بۇل سوما گرەكيانىڭ قارىزىن قايتارىپ، قايتارىپ قانا قويماي، ارتىلعان اقشانى ءوز ەكونوميكاسىنا باعىتتاۋعا جەتەر ەدى»، – دەيدى دەپل.
ءبىراق، گرەكتەردىڭ دامەسى سونشالىقتى زور ەمەس ەكەن. گرەكيا قارجى مينيسترلىگىنىڭ ماماندارى ارحيۆتىك قۇجاتتاردى قوپارىپ، اقىلداسا كەلە: «گەرمانيا بىزگە 162 ملرد وتەماقى تولەۋى ءتيىس»، – دەپ تاۋىپتى.
دەمەك...
ءيا، دەمەك الەكسيس تە (الەكسيس سيپراس، گرەكيا پرەمەر-مينيسترى) اقىماق ەمەس. پارلامەنتتە ۇكىمەت باعدارلاماسىن تانىس ەتكەن ول: «وككۋپاسيالىق قارىزدى قايتارۋ جانە اسكەري رەپاراسيا ءۇشىن وتەماقى تالاپ ەتۋ – بۇل فاشيزمكە قارسى قان توككەن بابالار الدىنداعى مىندەت»، – دەدى.
ءيا، گرەكيا بۇل تۋرالى بۇگىن ايتىپ وتىرعان جوق. ءبىراق، بۇرناعى گرەك باسشىلارىنا قاراعاندا، باتىل، اشىق ايتىپ وتىر. الەكسيس اقىماق ەمەس دەپ، ىلگەرىدە ايتتىق. بۇعان ونىڭ ءوزى ارالاسقىسى جوق. قارىزدى قايتارۋدى ول 92ء-ى جاستاعى – مانوليس گلەزوسقا جۇكتەدى. ول كىم، بىلەسىز بە؟ ول 1941 جىلى افينىداعى اكروپولدەن ناسيستىك تۋدى لاقتىرىپ جىبەرگەن ۇلت قاھارمانى، گرەكتەر ءۇشىن اتى اڭىزعا اينالعان تۇلعا.
گەرمانيا، حح عاسىردىڭ ەڭ ءىرى قارىزگەرى
«بەرلين افينىنىڭ ءسوزىن قۇلاعىنا دا ىلمەيدى». ءبىرتۇرلى ەستىلەتىن شىعار. ءبىراق، گەرمانيا سىرتى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى زيگمار گابريەلدىڭ ءسوزى وسىعان سايادى. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل ساۋال ءوزىنىڭ وزەكتىلىگىن جويعان جانە جابىق تاقىرىپ.
نەمىستەر ەكونوميكالىق تابىسقا اقش-تىڭ ارقاسىندا جەتتى. ولار مۇنداي «مارتتىكتى» ۇمىتپاۋعا ءتيىس. ونىڭ ۇستىنە ەۋرووداقتىڭ قۇرىلۋىنان بارىنەن بۇرىن نەمىستەر ۇتتى. ەندەشە، وسى وداقتى ساقتاپ قالۋعا بارىنەن بۇرىن نەمىستەر مۇددەلى بولۋى كەرەك.
دەگەنمەن، جارا ءالى جازىلعان جوق. گەرمانيا وتكەندى ۇمىتۋعا تىرىسقانىمەن، ءجابىر كورگەندەر ءبىر كەزگى بەرليننىڭ قانداي بولعانىن ارا-تۇرا جادىنا سالىپ تۇرادى.
ەۋروپا، ونىڭ ىشىندە وڭتۇستىك ەۋروپا گەرمانياعا قول ۇشىن سوزدى. مارشاللدىڭ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا گەرمانيا اقش-تىڭ تاراپىنان ەكونوميكالىق كومەك الدى. مۇنىڭ ءبارى نەمىستەردىڭ تەز ارادا اياعىنان تۇرىپ كەتۋىنە سەپتەستى.
مۇنى گرەكتەر بىلمەيدى ەمەس. پروفەسسور سانس دياستىڭ (Sanz Díaz) ايتۋىنشا، گرەكيا باتىستان سول جىلدارى كۇللى كارى قۇرلىق سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدە بەرلينگە كومەك كورسەتكەندەي قايىرىمدىلىقتى، ءدال سول سىقىلدى قارىم-قاتىناستى كۇتەدى.
ءسىز بىلەسىز بە؟
فاشيستىك يمپەريا كۇيرەگەننەن كەيىن اقش پەن انگليا گرەكيانى ورتالىق بانكتىڭ التىنى مەن اقشاسىن ۇپتەپ كەتكەن گەرمانيادان قارىزىن تالاپ ەتپەۋگە كوندىرەدى. گرەكيا فاشيستىك ەزگىدەن زارداپ شەككەن، سول وتارلاۋدىڭ وتەماقىسىن الا الماعان ساناۋلى ەلدەردىڭ ءبىرى. 1947 جىلعى پاريج كونفەرەنسياسىنىڭ نەگىزىندە تەك يتاليا مەن بولگاريا عانا ازىن-اۋلاق وتەماقى تولەدى. قايتالاپ ايتالىق، ازىن-اۋلاق.
1953 جىلعى لوندون كەلىسىمىنە ساي گەرمانيا قارىزىنىڭ 63 پايىزى كەشىرىلدى. ەڭ قىزىعى، بۇل كەلىسىمگە قول قويعانداردىڭ اراسىندا گرەكيا دا بار-تىن...
1990 جىلى قوس گەرمانيا بىرىكتى. سول جىلعى گدر، كسرو، گفر، اقش، فرانسيا جانە ۇلىبريتانيا قول قويعان «2 پليۋس 4» كەلىسىمىن گرەكيا دا قولداپ، وسىلايشا وتەماقى تۋرالى ماسەلە ءبىرجولاتا جابىلعانداي بولاتىن. كەلىسىمنىڭ ءمانى: وسى ارقىلى گەرمانيا گيتلەردىڭ قىلمىسى ءۇشىن وتەماقى تولەمەۋ قۇقىعىنا يە بولدى.
ال 2010 جىلدىڭ قازان ايىندا گەرمانيا ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قارىزىن تولىقتاي وتەدى.
نەمىستەر ەكونوميكالىق تابىسقا اقش-تىڭ ارقاسىندا جەتتى. ولار مۇنداي «مارتتىكتى» ۇمىتپاۋعا ءتيىس. ونىڭ ۇستىنە ەۋرووداقتىڭ قۇرىلۋىنان بارىنەن بۇرىن نەمىستەر ۇتتى. ەندەشە، وسى وداقتى ساقتاپ قالۋعا بارىنەن بۇرىن نەمىستەر مۇددەلى بولۋى كەرەك.
گرەكتەر وتەماقىنى المادى ەمەس، الدى. 60 ملن... 1960 جىلى نەمىستەر ەكونوميكاسى فاشيستىك وتارلاۋدىڭ كەسىرىنەن كۇل-تالقان بولعان گرەكتەرگە 60 ملن ەۋرو تولەدى. سوعان قاراماي، افينى وتكەندى ۇمىتپاعانىن جانە سول كەزگى جارانىڭ ءالى كۇنگە دەيىن جازىلماعانىن ايتىپ وتىر. كىم جەڭەدى، كورەلىك. مەركەل سيپراستىڭ سوزىنە يلىگەر مە ەكەن؟..
