جيىندا ەۋرازيالىق وداقتىڭ الەۋمەتتىك ساياساتى تۋرالى اڭگىمە بولدى. ساياساتتانۋشى ەدۋارد پولەتايەۆ بۇل تاراپتا: «وداققا بىرىككەن ەلدەر اراسىندا نەلىكتەن ورتاق الەۋمەتتىك كەڭىستىك قۇرا الماي وتىرمىز؟ سەبەبى، وداقتاس مەملەكەتتەر اراسىندا ەكونوميكالىق تەڭسىزدىك بار. ينتەگراسيالىق ماسەلەلەر دە وسى تەڭسىزدىككە بايلانىستى كىبىرتىكتەپ تۇر» دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
ال «كاسپيي – ەۆرازيا» حالىقارالىق جانە قوعامدىق-ساياسي ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى اندرەي سىزرانوۆتىڭ ايتۋىنشا
ەكونوميكاداعى ايىرماشىلىق ماسەلەنىڭ باسى عانا. ايىرماشىلىق انىعىندا وتە كوپ. «كسرو-نىڭ قۇلاعانىنا 25 جىل ءوتتى. كوپ دۇنيە وزگەردى. تۇسىنىك وزگەردى. كوزقاراس وزگەردى. بۇعان مەنتاليتەتتەگى ايىرماشىلىقتى جانە قوسىڭىز. ءيا، ءبىر كەزدەگى كەڭەستىك ءداۋىردى، وتكەن ءداۋىردى ەسكە تۇسىرۋگە بولار. ءبىراق ول دا كومەسكى تارتىپ بارادى.
دەمەك، قازىرگى ادامداردىڭ ساناسىندا جاڭا ەۋرازيالىق كوزقاراستاعى تۇسىنىكتى قالىپتاستىرۋ قاجەت. ەۋرازيالىق وداقتىڭ الەۋمەتتىك ساياساتى تۋرالى ايتقاندا ەڭ الدىمەن وسى ماسەلەنى تىلگە تيەك ەتەر ەدىم» دەدى ول.
«استراحان – 24» تەلەارناسىنىڭ باس رەداكتورى الەكساندر ۆاسيليەۆتىڭ پىكىرىنشە ينتەگراسيامەن بەتپە-بەت كەلىپ جاتقان تۇرعىندار تىعىرىققا تىرەلۋدە. ايتالىق، ءومىرىنىڭ سوڭىن تۋعان جەرىندە وتكەرۋ ءۇشىن رەسەيگە ورالىپ جاتقان زەينەتكەرلەر كوپ. ءبىراق مۇندا كەلگەسىن ولاردا ەڭبەك ءوتىلىن راستاۋعا قاتىسى ماسەلەلەر تۋىندايدى.
جالپى ينتەگراسياعا نە ءۇشىن باردىق؟ ارينە، حالىق ءۇشىن، الەۋمەت ءۇشىن. ولار كىم ميگرانتتار، زەينەتكەرلەر، بيزنەسمەندەر. ءبىراق ءدال قازىرگى تاڭدا ينتەگراسيا ولاردان بۇرىن، ساياساتكەرلەردى كوبىرەك قىزىقتىرۋدا.
ايتارىم وسى. الدىمەن الەۋمەتتىك ويلاۋىمىز كەرەك. ينتەگراسيا ولاردى قىزىقتىرۋ ءۇشىن نە جاسالۋى قاجەت؟ ەگەر ينتەگراسيالىق ماسەلەلەردى ساراپشىلىق نەمەسە ساياسي قاۋىمداستىق دەڭگەيىندە قالدىرىپ قويساق بۇل وداقتان پايدا بولمايدى» دەدى ول.
ەۋرازيالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى ليديا پارحومچيك بۇل رەتتە: «سوڭعى كەزدەرى وسى وداققا قاتىستى نەگاتيۆتى ترەندتەر كوبەيىپ كەتتى. وسىنى كەسىرىنەن ەۋرازياشىلداردىڭ سانى ازايىپ جاتىر. بۇل اسىرەسە ارمەنيادا ەرەكشە بايقالىپ وتىر. تۇسىنگەنىم بۇل ەلدىڭ تۇرعىندارى ينتەگراسيانىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان العاندا جاقسى ناتيجە بەرەرىنە ۇمىتتەرى ۇزىلە باستاعان.
وسىعان قاتىستى جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەسىنە قاراعاندا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قولدايتىندارىڭ سانى سوڭعى كەزدەرى 46 پايىزعا دەيىن تومەندەگەن»
دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
جيىنعا قاتىسقانداردىڭ اراسىندا ساياساتتانۋشى ءادىل قاۋكەنوۆ تە بولدى.
«حالىقتىڭ ينتەگراسيادان الارى نە؟ شىنى كەرەك بۇل ساۋال مەنى دە مازالايدى.
ايتالىق، رەسەيلىك جاڭالىقتاردان «قىرعىز ميگرانتتارى ەلىنە رەكوردتىق دەڭگەيدەگى اقشا جونەلتتى» دەگەن اقپاراتتى كورەدى. رەسەيلىك مۇنى نەمەن بايلانىستىرادى؟ ارينە، ينتەگراسيامەن.
«ينتەگراسيانىڭ كەسىرىنەن بار اقشامىز سىرتقا اعىپ جاتىر» دەپ ويلايدى ول.
ءدال وسى ساتتە قازاقستاندىق جاڭالىقتاردان «تەمىر تۇلپارلارعا ارنالعان «پوشلينانى» كوبەيتتى، ارتىنشا «گلوناسس» جۇيەسىن ىسكە قوسادى» دەگەن اقپاراتتى كورەدى. ول دا ءوز كەزەگىندە مۇنى ينتەگراسيامەن بايلانىستىرادى. «ينتەگراسيانىڭ كەسىرىنەن ەرتەڭگى كۇنى «لادا گرانتا» مەن «لادا كالينا» ءمىنىپ جۇرمەسەك بولدى» دەپ ويلايدى ول.
ال مۇنداي شەشىمدەردى قابىلدايتىن كىمدەر؟ ارينە، شەنەۋنىكتەر. ءبىراق، ولار ءبىر ساۋالعا جاۋاپ بەرە المايدى. ينتەگراسيادان قاراپايىم ادام قانداي پايدا كورەدى؟ ءدال وسى ساۋالعا كەلگەندە ولاردىڭ اۋزىنا قۇم قۇيىلادى» دەدى.
جيىندى تۇيىندەگەن ەكونوميست-جۋرناليست سەرگەي دومنين بىلاي دەدى:
«جالپى الەۋمەتتىك بايلانىس تۋرالى ايتقاندا ونىڭ قۇرالدارى بولاتىنىن ەستەن شىعارماعان ءجون. بار ماسەلە وسىندا جاتىر. ەڭ نەگىزگى قاتىناس قۇرالى ءتىل. ورىس ءتىلى. ءبىراق، 25 جىلدا جاعداي وزگەردى. ورىس ءتىلىنىڭ اياسى تارىلىپ كەلەدى. تارىلا دا بەرەدى. بۇعان كەدەرگى كەلتىرە المايسىز.
سەبەبى، بۇل دەموگرافياعا بايلانىستى دۇنيە. بۇعان ءبىلىم سالاسىنداعى ءتۇرى رەفورمالاردى الىپ قوسساڭىز، ورىس ءتىلىنىڭ اياسىن تارىلتا تۇسەتىن دۇنيەلەر از بولمايدى...».
