حح عاسىردىڭ باسىندا كەڭەستىك بيتىك تiل قۇرىلىسى دەپ اتالاتىن ساياسات جۇرگiزدi. ونداعى ماق­ساتى – وداق قۇرامىنا ەنگەن ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ تiلiءنىڭ ءومiردiڭ سان-سالاسىندا ەمiن-ەركiن جۇمسالۋىنا كونستيتۋسيالىق ەرiك بەرىپ، iس ءجۇزiندە قوعامدىق-الەۋمەتتiك قولدانىس اياسىن شەكتەپ، مەملەكەتتiك تiل – ورىس تiلiنiڭ كولەڭكەسiندە قالدىرۋ. ۇلتتىق تiلدەردi كەشەندi عىلىمي زەرتتەۋ باعدارلاماسىن كوممۋنيستiك يدەولوگتار ءوز مۇددەسi تۇرعىسىنان تىڭعىلىقتى ويلاستىردى. “ۇلتتىق تiلدەردiڭ مادەنيەتiن كوتەرۋدi جەدەلدەتەمiز” دەگەندi جەلەۋ ەتiپ، شەت ايماقتاعى رەسپۋبليكالارعا ورتالىقتان جولدامامەن جiبەرiلگەن ەۋروپالىق ءناسiلدi بiلiكتi عالىمدارعا تاپسىرىستى ورىنداۋ جۇكتەلدi.

ماسەلەن، وزبەك تiلiن ە. پوليۆانوۆ، ا. بوروۆكوۆ، ۆ. رەشەتوۆ، قىرعىز تiلiن ك. يۋداحين، ي. باتمانوۆ، قاراقالپاق تiلiن س. مالوۆ، ن. باسكاكوۆ سىندى وقىمىستىلار سارالاپ، تابيعي اكۋستيكالىقارتيكۋلياسيالىق زاڭدىلىعىن ەۋروپالىق مەتودولوگيالىق مودەلگە باعىندىرىپ، بiر iزگە ءتۇسiرiلگەن دەربەس ءالiپبيiن ءتۇزiپ، سول بويىنشا عىلىمي گرامماتيكاسىن جازدى. ەكi تiلدi ءسوزدiكتەرiن قۇراستىردى. تۇركi جۇرتىنىڭ عاسىرلار بويى تۇتىنىپ كەلگەن بۇرىنعى اراب گرافيكاسىنىڭ ورنىنالاتىن قارپiمەن جازۋ ۇلگiسiن كۇشتەپ تاڭۋى – تاريحي جادىن ءوشiرۋمەن قاتار ەتنيكالىق-تۋىستىق تۇتاسۋىنا قارسى ويلاستىرىلعان مىقتى توسقاۋىل بولدى. ويتكەنi، كەڭەستiك يدەولوگتار اراب ءالiپبيi يسلاميزمگە، تۇركi تiلدەرiنiڭ سينگارمونيزم زاڭى پانتۇركيزمگە سپەسيفيكالىق ءتان قۇبىلىس دەپ شوشىندى. كەيiنگi ۇرپاق انا ءتىلiن “ءالiپپەدەن” باستاپ الگi جات جۇرتتىق عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرi ارقىلى بويىنا سiڭiرiپ، جازبا تiلiن يگەردi. بiزدiڭ باعىمىزعا وسى اۋمالى-توكپەلi ءداۋiردە احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ەلدەس ومار ۇلى، حالەل دوسمۇحامەد ۇلى سياقتى حالقىمىزدىڭ ماڭدايالدى پەرزەنتتەرiنiڭ انا تiلiن عىلىمي جۇيەگە ءتۇسiرۋگە، ساف تازا ەرەكشەلiگiءنىڭ ساقتالۋىنا قوسقان ۇلەسi ۇشان-تەڭiز. ورتالىقتىڭ قاقپايلاعانىنا كونبەي باسىن بايگەگە تiككەن الاش ارداقتىلارىنىڭ كەيiنگi تاعدىرى وكتەم ساياساتتىڭ قۇرباندىعىنا شالىنىپ، شەيiت بولدى. ءسويتiپ، قازاق تiلiنiڭ تابيعاتىنا جاسالعان عىلىمي سىناقتاردىڭ زاردابى جۇقپالى اۋرۋداي ساناعا تامىر جايعانى سونشا، ودان تاياۋ ارادا قۇلانتازا ارىلۋ ەكiتالاي حالگە جەتتى. ەگەر بۇل بەتiمiزبەن iلگەرi كەتە بەرگەندە مۇنىڭ ارتى ورنى تولماستاي ۇلكەن قاسiرەتكە اپارىپ تىنارىن ويلاۋدىڭ ءوزi جان ءتۇرشiكتiرەدi.

قۇدايعا شۇكiر، تاۋەلسiزدiك سونىسىمەن قىمبات، سونىسىمەن قاسيەتتi! الايدا، ءۇش عاسىرعا جۋىق وزگەگە كiرiپتار بولعان ەلدiڭ ساناسىنىڭ اپ-ساتتە ساۋىعىپ كەتە قويۋى وڭاي ەمەس. سو­نىڭ بiر ايعاعى – مەرزiمدi باسپا ءسوز بەتiندە قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشiرۋگە وراي قوعامدىق پiكiردi قالىپتاستىرۋعا جانتالاسقان كۇرەس ءۇردiسi. ونى تۋ قىلىپ ۇستانۋشىلاردىڭ قاداۋقاداۋ باستى ءۋاجi – وتارشىلدىق يدەولوگيانىڭ ەگiپ، سەپكەن دەرتiنەن شۇعىل ايىعىپ، ورىس تiلiنiڭ تيگiزەر ىقپالىنان قورعانىپ، اسەرiنەن قۇتىلۋ، ەكiنشiدەن، تۇركi تiلدەس ۇلتتارمەن رۋحاني تۇتاسۋ ارقىلى كۇش بiرiكتiرiپ، الەمدiك ساياساتتا ۇپايىن جiبەرمەۋ. بۇل پوزيسيا ەلدi ەلiكتiرiپ اكەتەتiن اعىم بولعانىمەن استارىندا بۇققان گاپ بار.

تۇركi حالىقتارىن بiر-بiرiنەن ىدىراتىپ، تارىداي شاشىپ جiبەرۋدە جازۋ ۇلگiس­نiڭ ۇلكەن ءرولi بولعانىن تاريحي باستان كەشiردiك. ەندi ودان ساباق الاتىنداي شەكەمiزگە تيگەن جوق پا؟! بۇعان وقىمىستىلارىمىز ءازiرگە دارمەنسiزدiك تانىتىپ، عىلىمي شيكiلiگiن اڭعارتتى. ەگەر بiز لاتىن گرافيكاسىن تاڭداپ، وعان قايدادان كوشەر بولساق، بۇيدالانعان تايلاقتاي ءبازبiرەۋدiڭ مۇددەسi تۇرعىسىنان دەگەنiنە ەرiپ، اشسا – الاقانىندا، جۇمسا – جۇدىرىعىندا ۇستاۋىنا كونەتiن ناعىز عالامداستىرۋدىڭ قاقپانىنا ءوز ەركiمiزبەن بارىپ تۇسەتiنiمiز زيالىلارىمىزدىڭ ءازiرگە قاپەرiنە كiرمەي وتىر.

دەمەك، گرافيكالىق تiل – ۇل­تىمىزدىڭ تاۋەلسiزدiگiن قورعاۋدىڭ ستراتەگيالىق باستى كريتەريi. بۇعان جەڭiل-جەلپi قاراپ، ءاتۇستi شەشiم جاساۋعا استە بولمايدى. بۇل كۇرمەۋi قيىن، وتە ءنازiك ماسەلە. ءاسiرەسە، اقپارات كەڭiستiگiندەگi بiزدiڭ ءۇنiمiزدiڭ ءالسiزدiگiن ەسكەرسەك، ونسىز دا باسقا تiلدiك جۇيەدەگi ناسيحات پەن ۋاعىزدىڭ تاربيە iسiنە ىقپالى پارمەندi قازiرگi جاعدايدا بارلىق سالادا قازاقتىڭ ءتولتۋمالىق قاسيەتiن توپان سۋ­داي بiردەن جۋىپ-شايىپ جiبەرەدi. سوسىن، “توقال ەشكi مۇيiز سۇ­رايمىن دەپ، قۇلاعىنان ايرىلىپ­تى” دەگەننiڭ كەرi كەلەدi.

زادى، اۋىزداعى قىزىل تiلدi سۋىرىپ الىپ، ورنىنا باسقاسىن ورناتۋ قانداي ابەستiك بولسا، الفاۆيت ماسەلەسiن قوزعاي بەرۋ دە سون­داي سولاقايلىق. اعىلشىندار مەن ورىستاردا، ارابتار مەن جاپونداردا جازۋ تاڭباسىنىڭ كەسكiنiن اۋىستىرۋ تۋرالى ەشقاشان ماسەلە كوتەرiلگەن ەمەس، دەمەك، قازاقتاردىڭ دا بۇعان ەندi قايتىپ ورالىپ سوقپايتىنداي ءماڭ­گiلiك تاڭداۋ جاساۋى شارت. ەندەشە، وت پەن سۋدىڭ اراسىنان شىعاتىن جول قايسى؟

اسىلى، بىزدە مىڭداعان جىل تۇتىنعان ءتولتۋما ەجەلگi رۋنيكالىق حات ءما­دەنيەتi مەن تاڭباتانۋ iلiمi بولا تۇرا، سان مارتە ءالiپبيiمiزدi اۋىستىرۋعا سىرتقى ساياسي كۇش ءماجبۇر ەتتi. البەتتە، بۇل جاعدايلار حالىقتىڭ قالىپتاسقان تاريحي دۇنيەتانىمى مەن قادىم زاماننان قوردالانعان باي ءتاجiريبە­سiنەن قول ءۇزiپ، كەنجەلەپ قالۋىنا سەبەپشi بولدى. بۇلايشا تاريحي ەستەن تاندىرىپ، زەردەنi جەك­سۇرىن­دىقپەن جويىپ جiبەرۋ – حا­لىق­تىڭ رۋحاني ءوسiپ، كەمەلدەنۋiنە جاسالعان سۇرقيا وپاسىزدىق ەدi. جالپى، ءوز ەركi­مەن جاڭا الفاۆيتكە كوشۋ ماسەلەسi تۋا بiت­كەن ءالiپبيi جوقتارعا عانا ءتان قۇبىلىس.

ۇلتتىق تiلگە، سول ارقىلى وي­لاۋ جۇيە­سi­نە ىقپال جاساپ تۇراتىن قۇرال – جازۋ. تۋىستاس تۇرىك تiلدەرىن بiرiكتiرەتiن فۋنكسيانى دا سول جازۋ اتقا­رادى. بۇل رەتتە ەجەلگi تۇرىك جازۋ ورنەگi – قانداس تۇرىك ۇلتى مەن ۇلىستارىنىڭ ءبا­رi­نە بiردەي ەتالون. ءسوزدiڭ كونست­رۋك­سيالىق قۇرىلىسى، ءسوزجا­سام پiشiندەرi، ءسوز تۋدىرۋ پرينسيپ­تەرi، ءۇن­دەستiك زاڭىنا نە­گiزدەلگەن ەم­لەلiك-ەرەجە قاعيدالارى، ءوز­گەگە ۇقسامايتىن گرافيكالىق ديزاي­نى با­يىر­عى تۇرىك­تەردiڭ تاريحي جىل ساناۋ­عا دەيiن­گi ءدا­ۋiر­لەگەن بيiك وركەنيەتiن اي­عاق­تاي­­دى. VIII عاسىرداعى ارابتىڭ جوي­­قىن شاپ­قىن­شىلىعىنان ەرiك­سiز تiرi­دەي اجىراپ قال­عان اتا-بابا جاز­ۋىن ءوز بيلiگiمiز ءوزiمiزگە تيگ­ەندە جال­تاق­­تاماي، جاتىر­قاماي قايتادان ال­ۋى­مىز قانى­مىز قۇرامىنداعى اقپا­راتتىڭ ويانۋى مەن رۋحاني سونى تى­نى­سى­مىز­دى اشىپ، پاتريوتتىق سەزi­مiمiزدi قوزدىرار، كۇللi تۇرىكتiڭ اي­دى­نىن اس­قاقتاتىپ، باسىن بi­رiك­تiرەر ب ا ق بولىپ قونار ەدi.

سونداي-اق، ەجەلگi ءالiپبي نۇس­قا­مىزعا كوشۋدە كەزدەسەتiن سان الۋان قيىن­شى­لىق­تاردى مەڭگەرۋ بارى­سىن­داعى مۇمكiن­دiك مۇ­قىم يiسi تورۇك جۇرتىنا تەپە-تەڭ ءبولi­نۋiمەن ءادi­لەتتi شەشiم بولارى حاق. بۇل ءۇشiن تۇرىك تiل­­دەس حالىق­تاردىڭ وكiل­دە­رi قاي الفا­ۆيتتi تۇ­تىنىپ وتىر­سا، سول جازۋ ۇلگi­سiن ەجەلگi ءتۇ­رىك رۋنيكاسىنا تiكە­لەي وتۋگە ترانس­فور­ما­سيا جاساۋىنا ءاب­دەن بولادى. كاسiبي عالىم­دار قاۋى­مى ءتۇر­كىتانۋ عىلىمىنىڭ iرگەتاسى – ەجەل­گi رۋنا جازۋىن يگە­رۋگە بورىش­تى. بايىر­­عى ءبا­دiز­دەلگەن بiتiگiن ءباز­بiرەۋ­دiڭ اۋ­زى­نا شايناپ سالىپ بەر­گەنi­نەن، ياكي عىلىمي ترانس­كريپ­سيا­لاۋى­نان وقىپ، پiكiر ساباق­تاۋ­عا داع­دىلانعان وقىمىستىلاردى تۇركى­تا­نۋ­شى سانا­تىنا قوسۋ اقىلعا قونبايدى. بۇل ءۇي­دiڭ ەڭ اۋەلi شاتىرىن، سوسىن قابىر­عاسىن تۇر­­­عىزعانداي ايتار اۋىزعا ۇيات، سوراقى تiر­لiك.

سلاۆيان تiلدەرiندەگi “يازىك” ءسوزiن ولجاس سۇلەيمەنوۆ ەجەلگi تۇركiنiڭ “iazyk – ناد­پيس، پيس­مەننىي تەكست” ۇعىمىنان شىعا­را­دى. بۇل باستاپقى “iaz – پي­شي” ءتۇبiر ءسوزi­نەن تۋعان دەگەن قورى­تىندى جاسايدى (يازىك پيس­ما. ۆزگلياد ۆ دويستوريۋ – و پرويس­حوج­­دە­­نيي پيسمەننوستي ي يازى­كا مالوگو چەلو­ۆە­چەستۆا. الماتى-ريم، 1998 گ.، ستر.312). بiر­اق بۇل اراداعى ولجە­كەڭنiڭ ەتيمو­لو­گيا­لىق تال­داۋى ءسال باسقاشا. شىن­دىعىندا، ەجەلگi ءتۇ­رىك­­تەر و باستا “ياز” دەپ جا­زۋ­عا ارنالعان ما­تە­ريالدىڭ (ساز، اعاش، كون، تاس، مەتالل) كە­دiر-بۇدىر قىر­تىسىن قىر­ناپ وڭدەۋ، ياكي بە­تiن جازۋ پرو­سە­سiنە تەگiستەپ ىڭعايلاۋ، ءازiر­لەۋ ماعى­نا­سىندا قولدانعان. بۇل “كەدiر-بۇ­دىر­دى يازۋ” ۇعىمى جازۋ ما­تەريا­لى­نىڭ سا­پا­لىق دام­ۋىمەن قاتار جا­رىسا جۇم­سالىپ، ۋا­قىت وتە كەلە “پi­شۋ، بiتiك” (رۋنيكا جا­ز­ۋى­نىڭ گەنە­زيسi نەمەسە “پiشiن” تابليساسى – ەجەلگi قۇپيا iلiم. “انا تiلi” گا­زەتi، 2001، № 20) سوزدەرiنiڭ قىز­مەتiن اتقاراتىن اۋىسپالى ما­عى­ناعا يەلەنiپ، سينو­نيم­دiك قاتار تۇزەدi.

وسىعان وراي، تiلiمiزدەگ“جاز” لەك­سيكا­لىق بiر­لiگiنiڭ پولەسە­مان­تيكا­لىق ەرەك­شەلiگi قا­لىپتاسقان. VIII عاسىر­دا باستالعان اراب ەكس­پانسياسى تiلiمiزدiڭ ءسوزدiك قۇرا­مىن ءوز­گەر­تiپ، “بiتiك” ورنىنا “جاز+ۋ” سى­ڭارى بەل­سەن­­دi جۇم­سالۋىنا تۇرتكi بولدى. ار­نا­­يى ادە­بيەت­تەردە ەجەلگi تۇرىك جازۋى مەن ەسكەرتكiشتەرiنە قاتىستى “كونە” انىق­تا­ۋى­شىن قول­دانۋ بۇلجىماس عىلىمي نورماعا اي­نالعان. ماسەلەن، استاناداعى تاۋەل­سiز­دiگi­ءمىز­ءدىڭ 10 جىلدىعىنا ار­نالعان “با­يىر­عى ءتۇر­كi ءور­كە­نيەتi: جازبا ەس­كەرت­كiشتەر” ات­تى حا­لىق­ارالىق عى­لىمي-تەو­ريالىق كون­فە­رەن­سيا­نىڭ ماتە­ريال­دارى جاريالانعان 36،5 باس­پا تاباق كiتاپتى باستان-اياق اقتارىپ شىق­قاندا وندا “كونە تۇركi جاز­باسى”، “كونە ءتۇر­كi رۋنيكاسى”، “كونە تۇركi ءسوزدiگi”، “كونە تاريح”، “كونە ءما­دە­نيەت”، “كونە ەسكەرت­كiش­تەر” دە­گەن ءسوز تiر­كەستەرi ءورiپ ءجۇر.

«كونە» ءسوزiنiڭ ماعىناسى ورىس تiلiندەگi “ستا­رىي” دە­گەننiڭ قا­زاقشا اۋ­دارماسى ەكە­نi ايان. ياع­ني، لەكسە­ما­نىڭ نو­مي­ناتيۆتi ما­عى­­نا­سى ەسكi دەگەن­دi بiلدiرەدi. “كو­نە شاپان” دە­سەك، شا­پاننىڭ ءاب­دەن توزىعى جەت­كەن، ەسكiلىىگiنەن اق­پارات بەرەدi. دەمەك، كەلتi­رiلگەن ءسوز تiر­كەس­تەرiندەگi قۇرى­لىم­دىق “كونە” سى­ڭارى سەمان­تيكا­لىق رەڭكi، ستيلدiك قىزمەتi جا­عىنان ەكi­ۇداي تەرميندiك ۇعىم تۋدىرادى. سونى­مەن قاتار وقى­عان جاننىڭ سانا-سەزi­مiندە بiر­دەن “بۇگiنگi كۇن­نiڭ ەستە­تي­كا­لىق تال­عامىنا جارام­سىز، ەس­كiرگەن” دەگەن ءتۇسi­نiك­تiڭ ءساۋ­لە­لەنiپ تۇ­را قالا­تىنى داۋسىز. كە­رiسiنشە، بۇل تەرميندiك ۇعىمنىڭ ورىسشا بالاماسى “دريەۆنەتيۋركسكيي” دەپ ماعىنالىق سىرسيپاتى دالمە-دال تولىق اشىلعان. مۇنان شىعاتىن لوگيكالىق ءتۇيiن، مامان عالىمداردىڭ كەزiندە جiبەرگەن ساۋاتسىزدىعىنان قالىپتاسقان جاڭساق تەرميننiڭ مازمۇنىنا ماعىناسىن سايكەستەندiرiپ، تiلiمiزدەگi جۇمسالاتىن “ەجەلگi، باعزى نەمەسە بايىرعى” ادەكۆاتتى بالاماسىن تۇتىنسا، بiزدiڭ دە سورلى ەمەس، مادەنيەتiمiزدiڭ قاينار بۇلاعى ءارiدەن باستالاتىندىعىنان دەرەك بەرەتiن اقپاراتتىق قىرى اشىلار ەدi.

تۇركى حالىقتارىنىڭ ورتاق يگiلiگi سانالاتىن ەجەلگi رۋنيكالىق قازىنامىز بiر كەزدەگi بوگدە ۇلت وكiلدەرiنiڭ ءتارجiمالاۋىمەن عىلىمي اينالىمعا ءتۇستi. ال ول اۋدارمالاردى تۇپنۇسقامەن سالىستىرىپ وقي الاتىن، ونىڭ عىلىمي ساپاسىنا باعا بەرەتiن ۇلتىمىزدىڭ كومپەتەنتتi مامان عالىمدارى نەكەن-ساياق، تiپتi جوق. سوندىقتان، ەسكەرتكiش ءماتiنiن ترانسكريپسيالاۋدا قىرۋار كەمشiلiكتەر مەن اعاتتىق جiبەرiلگەن. مىسالعا جۇگiنسەك، “بىڭ يىللار تۇمەن كۇنلiك بiتiگiمiن بەلگۇمiن انتا ياسى تاشقا ياراتىتدىم”، ياعني “مىڭ جىلدار [بويى جۇرگiزiلگەن] تۇمەن [سانسىز] كۇندەردiڭ جازۋلارىن انداعى جازىق تاسقا جاراتتىردىم” (“ەجەلگi تۇركi جازۋى سوعدى جازۋىنان شىقتى” دەگەن بولجامنىڭ قاتەلiگi تۋرالى. “قازاق ادەبيەتi” گازەتi، 2001، №20، 18 مامىر) دەگەن سويلەمدەگi بiز ءۇشiن وتە ماڭىزدى دەرەكتi اقپاراتتى ءتۇپنۇسقا بويىنشا تايجان دوسانوۆ قالپىنا كەلتiءردى. ونىڭ تۇرىك حا­لىق­تارى­نىڭ جازبا ءداستۇرiءنىڭ عۇ­مىر جاسىن كەم دەگەندە ەكi مىڭ جىلعا [بالكiم، ونان دا كوپ بولۋى ىقتيمال] ۇزارتقاندىعى عىلىمي ەرلiككە پارا-پار جاڭالىق.

بiراق ارنايى عىلىمي زەرتتەۋ مەكەمەلەرi مەن جەكەلەگەن عالىمدار تاراپىنان بۇ­عان ءازiرگە نازار اۋدارىلعان جوق. مiنە، بۇل تۇركىتانۋ عىلىمىنا قوسىلعان ەلەۋلi جاڭالىقتى وقىمىستىلاردىڭ قورىتا الماۋىنىڭ ءوزi مەملەكەتتiك دەڭگەيدە عىلىمي ەليتامىزدىڭ ورەسiزدىگiن كورسەتەتiن فاكتور. ال عىلىمي اينالىمداعى ايگiلi س. مالوۆتىڭ اۋدارماسى بويىنشا اتالعان سويلەم ادەيi بۇرمالانىپ، اقپاراتتىق ماعىناسىنان جۇرداي بوپ، ءوڭi مۇلدەم تەرiس اينالدىرىلعانى انىقتالىپ وتىر. وسىلايشا دەرەككوزدەرiن سويلەتۋدەگi شالا-پۇلالىق اتاقداڭقى جەر جارعان “تۇركىتانۋشىلاردى” تاريحي اقي­قاتتان اۋىتقىتتى. مۇنان تۇيەتiن قورىتىندى – ەجەلگi تۇرىك جازبا ەسكەرتكiشتەرiنiڭ ءتۇپنۇسقالارىن بiر ورتالىققا جيناۋ تەكستولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىسىن جڭاشا قايتا جۇرگiزۋدi قاجەت ەتەدi.

لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋدi جاقتاۋشى وتانداستارىمىزدىڭ تەرەڭ ءۇڭiلمەيتiنi – كيريلليسا، اراب، لاتىن الفاۆيتتەرiنiڭ تۇپكى تەگi بiر، بارىپ تiرەلەتiنi فينيكيي جازۋى ەكەندiگiن ەسكەر­مەي­دi. ال ەجەلگi شۋمەرلەر مەن تۇرىك رۋنيكاسى اراسىندا بايلانىس بارلىعىن ەۋروسەنتريستiك كوزقاراس تەرiسكە شىعارۋعا قانشا ارەكەتتەنگەنiمەن ءبارi­بiر عىلىم جوققا شىعارمايدى. دەمەك، باعزى رۋنيكالىق جازۋىنىڭ بiز­دiڭ وركەنيەت تاريحىنداعى ورنىمىزدى ايعاقتايتىن ادامزات قوعامىنا قوسقان قۇندىلىعىمىز رەتiندە ماڭىزى زور. بiرسىپىرا بiلگiشتەر ەجەلگi رۋنيكا جازۋىن تiلiمiزگە لايىقتاعانمەن بۇگiنگi ءومiرگە iلە­سە المايدى دەپ سوعادى. بۇل دا نەگiزسiز ايتىلا سالعان پiكiر. باعزى يەروگليفتiك جازۋىنداعى جاپوندار مەن قىتايلار وزگەلەردەن ارتىق بولماسا، كەم ەمەس.

لاتىن الفاۆيتiنە كوشۋدi جاقتاۋشى بۇگiنگi قازاق بiلiمپازدارىنىڭ كوبi

ونى كومپيۋتەرمەن بايلانىستىرادى. شىندىعىنا كەلسەك، دەربەس (پەرسونالنىي) كومپيۋتەردi جەتiلدiرiپ، قالىڭ بۇقاراعا ارناپ كونۆەيەرلi ءوندiرiسكە ەنگiءزۋدىڭ وتانى جاپونيا، سوندىقتان، ولاردىڭ كومپيۋتەرi ءوز يەروگليفتەرiنە نەگiزدەلگەن. ەگەر جوعارىداعى دايەكتi تiرەك ەتiپ، ۇستانار بولسا، جاپون يەروگليفiن الۋ ءجون ەدi عوي. بiراق باسقا جۇرتتار، ماسەلەن، اعىلشىندار، قىتايلار، ارابتار كومپيۋتەردiڭ تiلi جاپون گرافيكاسىنا نەگiزدەلۋi شارت دەپ بايبالام سالعان جوق قوي. بۇلاردىڭ قايسىسى دا ءوز تiلدەرiنە كومپيۋتەردi يكەمدەدi ەمەس پە؟ عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس ادام ءۇشiن قىزمەت ەتەدi عوي. ەگەر تiلدi كومپيۋتەرگە يكەمدەۋدi ماقۇل دەسەك، كۇنi ەرتەڭ ودان دا تيiمدi تەحنولوگيالىق جاسامپازدىق جاڭالىقتىڭ تابىلماسىنا كiم كەپiل؟! سوندا الفاۆيتiمiزدi تاعى دا وزگەرتۋiمiز كەرەك پە؟ دەمەك، جازۋ ۇلگiسiن اۋىستىرۋدى كومپيۋتەرمەن بايلانىستىرۋشىلاردىڭ سۇيەنگەن دالەلi دايەكسiز تۇجىرىم. بiز ساياسي تاۋەلسiزدiك العان­مەن رۋحاني تاۋەلسiزدiگiمiزگە ءالi جەتە قويعان جوقپىز. بۇل ءۇشiن گرافيكالىق تiلiمiزدiڭ سىرتقى پiشiنi مەن iشكi مازمۇنى رەفورمالانعان ەجەلگi ءتولتۋما جازۋ ۇلگiسiمەن ۇشتاسقاندا عانا جان-جاقتى ورلەۋگە تىڭ سەرپiلiس تۋعىزادى.

امانقوس مەكتەپتەگى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-دىڭ دوسەنتى.