ەۋرازيالىق دامۋ بانكى (ەادب) ەۋرازيا ايماعىندا ءبىرىڭعاي كولىك جەلىسىن قۇرۋ يدەياسىن ىلگەرىلەتۋدە. بانكتىڭ 2024 جىلعى ەسەبىنە سايكەس، كولىك دالىزدەرىن باتىس – شىعىس جانە سولتۇستىك – وڭتۇستىك باعىتتارىندا بىرىكتىرۋ ۇلكەن ەكونوميكالىق ناتيجە بەرەدى. بۇل جۇيەنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋ بارىسىن باعالاۋ ءۇشىن بانك ەۋرازيالىق كولىك كاركاسىنىڭ (ەتك) وبسەرۆاتورياسىن قۇردى. بۇل پلاتفورما كولىك دالىزدەرى بويىنداعى جوبالاردىڭ دەرەكقورىن جانە ولاردىڭ ورنالاسقان جەرىن كورسەتەتىن گەواقپاراتتىق جۇيەنى قامتيدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"ەۋرازيا ەلدەرىنە ءتيىمدى ءارى ارزان كولىك بايلانىستارى كەرەك. اسىرەسە، سولتۇستىك – وڭتۇستىك باعىتى بويىنشا كولىك بايلانىسىن جاقسارتۋ وڭتۇستىك ازيا مەن پارسى شىعاناعى ەلدەرىمەن ساۋدانى جانداندىرادى. ەۋرازيالىق كولىك كاركاسىنىڭ وبسەرۆاتورياسى ەۋرازيانىڭ كولىك بايلانىسىن ارتتىرۋداعى ينۆەستيسيالىق قاجەتتىلىكتەردى باعالاۋ مەن جوسپارلاردى ۇيلەستىرۋگە ارنالعان ءتيىمدى اناليتيكالىق قۇرال بولماق. ول كولىك سالاسىنداعى جاعدايدى باقىلاپ قانا قويماي، ايماق ەلدەرى مەن حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋداعى بىرلەسكەن ارەكەتتەرىن ۇيلەستىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى"، – دەيدى ەادب باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، باس ەكونوميست ەۆگەنيي ۆينوكۋروۆ.
وبسەرۆاتوريا قامتيتىن 13 ەل قاتارىندا ازەربايجان، ارمەنيا، اۋعانستان، بەلارۋس، گرۋزيا، يران، قازاقستان، قىرعىزستان، موڭعوليا، رەسەي، تاجىكستان، تۇركىمەنستان جانە وزبەكستان دا بار. جوبالار تۋرالى دەرەكتەر اشىق كوزدەردەن، ياعني ۇلتتىق جانە حالىقارالىق كولىك دامۋ باعدارلامالارىنان، باسپا ءسوز حابارلامالارىنان، ساراپتامالىق باعالاۋلاردان الىنادى. وبسەرۆاتوريادا جوبالاردىڭ اتاۋى، سيپاتتاماسى، جۇزەگە اسىرىلاتىن ەلى، كولىك ءدالىزى، كولىك ءتۇرى، ينۆەستيسيا كولەمى، قارجىلاندىرۋ كوزدەرى، ىسكە اسىرۋ مەرزىمى، قازىرگى مارتەبەسى جانە مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك (ءمجا) بەلگىلەرى تۋرالى تولىق اقپارات بەرىلەدى.
2025 جىلعى 1 شىلدەدەگى جاعداي بويىنشا، وبسەرۆاتوريادا جالپى سوماسى 234 ملرد دوللار بولاتىن ەۋرازيالىق كولىك كاركاسىنىڭ (ەتك) 325 جوباسى تىركەلگەن. جوبالاردىڭ 51%-دان استامى اۆتوجول سالاسىنا تيەسىلى. ەلدەر بولىنىسىندە ەڭ ءىرى 10 جوبانىڭ جەتەۋى رەسەيدە جۇزەگە اسۋدا. وسىعان بايلانىستى سولتۇستىك ەۋرازيالىق ءدالىزدى دامىتۋ ەڭ كوپ كاپيتال جۇمسالاتىن باعىت بولىپ وتىر. بۇل ماقساتقا شامامەن 78 ملرد دوللار قاجەت، ول جالپى ينۆەستيسيانىڭ ۇشتەن بىرىنەن اسادى.
جالپى ەۋرازيالىق ايماقتاعى جوبالاردىڭ 60%-دان استامى ىسكە اسىرىلۋ بارىسىندا. 13%-ى جوبالىق قۇجات ازىرلەۋ ساتىسىندا بولسا، 27%-ى تالقىلانۋ نەمەسە جوسپارلاۋ كەزەڭىندە.
ورتالىق ازيا ەلدەرىنە باعىتتالعان ينۆەستيسيانىڭ كولەمى جالپى ەتك ينۆەستيسيالارىنىڭ 22%-ىن قۇرايدى. قازىرگى كەزدە وڭىردە جالپى سوماسى 53 ملرد دوللارعا جۋىقتايتىن 90 جوبا جوسپارلانىپ نەمەسە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل سومانىڭ شامامەن 44%-ى قازاقستاننىڭ جوبالارىنا تيەسىلى.
قۇجاتتا ورتالىق ازياداعى ينۆەستيسيالاردىڭ ۇشتەن ەكى بولىگى ماگيسترالدى اۆتوجولدار جەلىسىن دامىتۋعا باعىتتالعانى ايتىلعان. بۇل وڭىردەگى ساۋدا مەن حالىقارالىق تاسىمالداردىڭ ارتۋى ءۇشىن ساپالى اۆتوكولىك ينفراقۇرىلىمىنا دەگەن جوعارى سۇرانىستى كورسەتەدى.
ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى 10 جوبا وڭىردەگى ينۆەستيسيانىڭ 58%-ىن قۇرايدى. ولاردىڭ ىشىندە جۇڭگو – قىرعىزستان – وزبەكستان تەمىرجول ماگيسترالى، وزبەكستانداعى تاشكەنت – ءاندىجان اۆتوماگيسترالى، قازاقستانداعى "ورتالىق – باتىس" جىلدامدىق اۆتوماگيسترالى، تۇركىمەنستانداعى اشحاباد – تۇركىمەناباد جانە سەراحس – مارى – سەرحەتابات اۆتوماگيسترالدارى سەكىلدى ءىرى جوبالار بار.
قۇجاتتا ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەر شەكتەۋلى جاعدايدا جوبالاردى باسىمدىق بويىنشا ىرىكتەۋ ماڭىزدى ەكەنى اتاپ وتىلگەن. اۋعانستان، تاجىكستان، قىرعىزستان، موڭعوليا جانە ارمەنيا سىندى بەس ەلدە كولىك دالىزدەرىن دامىتۋعا جۇمسالاتىن شىعىندار ولاردىڭ جىو-مەن سالىستىرعاندا دا ەداۋىر جوعارى بولىپ وتىر.
وسىعان بايلانىستى حالىقارالىق دامۋ بانكتەرى مەن باسقا دا قارجى ينستيتۋتتارى باسىم جوبالاردى انىقتاۋعا جانە قارجىلاندىرۋعا تەحنيكالىق قولداۋ كورسەتە الادى. بۇل، اسىرەسە تەڭىزگە شىعا المايتىن، تاۋلى ەلدەر مەن دامۋ جاعدايلارى ەرەكشە مەملەكەتتەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى.
"ەتك دامۋىنىڭ 325 جوباسىنىڭ 113-ىنە جەكە بيزنەس قاتىسۋى قاراستىرىلعان (ولاردىڭ جارتىسى – لوگيستيكا مەن قويما سالاسىندا). 17 جوبا ءمجا قاعيداتى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋدا نەمەسە اسىرىلۋى مۇمكىن. ونىڭ ىشىندە كەمىندە ەكى جوبا ترانسشەكارالىق ءمجا قاعيداتىمەن ىسكە اسپاق. ولار – جۇڭگو – قىرعىزستان – وزبەكستان تەمىرجول ءدالىزى مەن ترانس-اۋعان تەمىرجول ءدالىزى. حالىقارالىق دامۋ بانكتەرى مەن جەكە ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدى جوبالاردىڭ سانىن ارتتىرۋ وڭىردەگى كولىك سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى باعىتىنا اينالۋدا"، دەلىنگەن قۇجاتتا.
بۇعان دەيىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ءۇشىنشى كونفەرەنسياسىندا ءسوز سويلەگەنىن جازعانبىز. ءوز سوزىندە قاسىم-جومارت توقايەۆ: "ءبىز ورتا ءدالىز جانە "سولتۇستىك – وڭتۇستىك" باعدارى بويىنداعى كولىك جولدارى مەن ترانزيت ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرەمىز. تۇپكى ماقساتىمىز – تەمىر جولدىڭ، اۆتوكولىك جولدارىنىڭ، سونداي-اق اۆياسيا مەن لوگيستيكا ورتالىقتارىنىڭ ءبىرتۇتاس جەلىسىن قۇرۋ. بۇل قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق ترانزيت حابى رەتىندەگى پوزيسياسىن نىعايتادى. قازىرگى كەزدە ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى قۇرلىق ارقىلى تاسىمالداناتىن جۇكتىڭ 85 پايىزعا جۋىعى ەلىمىز ارقىلى وتەدى. ءبىز سونداي-اق سيفرلاندىرۋعا ينۆەستيسيا قۇيىپ جاتىرمىز. استانا قالاسىندا AlemAI جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى قۇرىلدى. جۋىردا سۋپەركومپيۋتەر ىسكە قوسىلدى. عىلىمي ىنتىماقتاستىققا ءاردايىم اشىقپىز. سەرىكتەستەرىمىزدى قاتارىمىزعا قوسىلۋعا شاقىرامىز"، – دەدى.
