«ارينە، ارىپتەستىك، ىنتىماقتاستىق تۋرالى اڭگىمەلەر ايتىلعانى انىق. ءبىراق، بۇل ماڭىزدى ەمەس. بۇل دجوننىڭ وزىنە دە ماڭىزدى بولماۋى مۇمكىن. ونىڭ كەلىسىنىڭ تۇپ-توركىنى تەرەڭدە جاتىر» دەيدى «قالا مەن دالا» گازەتىنە پىكىر بىلدىرگەن ساياساتتانۋشىلار.
رەسەيدىڭ كوزقاراسى
سەمەن ۋرالوۆ، ساياساتتانۋشى:
كەرري – حودوركوۆسكيي، سااكاشۆيلي، ءابليازوۆ سياقتىلاردى ىزدەۋگە كەلدى...
ورتالىق ازيا. بۇل ايماق – امەريكا ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە. سەبەبى، اۋعانستانعا جاقىن. تاياۋ شىعىستا سوعىستىڭ باعىت-باعدارىنا قاراڭىز. يراك، سيريا، ساۋد ارابياسى، يران، تۇركيا، يەمەن، يزرايل، ليۆان...بىلايشا ايتقاندا ازاماتتىق سوعىس پەن ينتەرۆەنسيانىڭ اۋماعى كەڭەيۋدە. يسلام الەمىن سوڭعى 30 جىل جۇيەلى «بومبىلاپ» جاتىر. اۋعانستاننان باستادى. ءبارى وسى جەردەن باستاۋ العان. ولاردى بۇگىن «يگيل» دەپ اتايدى، 80-جىلدارى ولاردى «مودجاحەدتەر» نەمەسە «دۋشماندار» دەپ اتاعان. قازىرگى سيريادا، اۋعانستاندا، يراكتا ءجۇرىپ جاتقان سوعىس سىرتقى كۇشتەردىڭ ارالاسۋىنىڭ ناتيجەسىندە بۇرق ەتتى. مۇنى قولداپ وتىرعان دا سول سىرتقى كۇشتەر. اقش باسقا دا يسلام ەلدەرىنىڭ ىشىندە گيبريدتى سوعىستىڭ تارالۋىنا مۇددەلى. كەلەسى كەزەكتە – ورتالىق ازيا جانە قازاقستان...
كەرريدىڭ كەلگەنىنەن ورتالىق ازياعا قانداي دا بار ناقتى پايدا بولادى دەپ ويلامايمىن. امەريكانىڭ بۇل ايماقتا ەكونوميكالىق جوباسى جوق، ۆاشينگتون ناقتى ءبىر دۇنيە ۇسىنا المايدى. ساپاردىڭ باستى ماقساتى – ىسكەرلىك (بيزنەس) جانە ساياسي ەليتامەن ءتىل تابىسۋ. نەگە؟ اقش-قا ءوزىنىڭ ىقپالىن كەڭەيتۋ، كۇشەيتۋ ءۇشىن سوزگە كونەتىن ساياساتكەرلەر مەن بيزنەسمەندەر كەرەك. ءبىراق، ولاردىڭ تاعدىرىن قاراڭىز. حودوركوۆسكيي، ءابليازوۆ، بەرەزوۆسكيي (مارقۇم بولىپ كەتتى) جانە يۋششەنكو...جوق، بۇلاردى باسىبايلى قۇل قىلادى دەگەن ءسوز ەمەس. اقش-تا الگىندەي ساياساتكەرلەردى بىلدىرتپەي، وزىنە تارتىپ الاتىن ءتۇرلى بيزنەس ءتاسىلى بار. سەنبەيسىز بە؟ ءبىر كەزگى گرۋزين پرەزيدەنتى، قازىرگى ودەسسانىڭ اكىمى سااكاشۆيليدىڭ كارەراسىنا قاراڭىز. ونىڭ قالىپتاسۋىنا، وسۋىنە باستان-اياق كومەكتەسكەن امەريكا. سوندىقتان كەرري ورتالىق ازياعا جەرگىلىكتى ىسكەرلىك جانە ساياسي ەليتامەن تانىسۋ ءۇشىن، ءبىرىنشى كەزەكتە ولاردىڭ اراسىندا اقىلعا كونەتىندەردى قاعازعا ءتۇرتىپ الۋ ءۇشىن كەلدى.
رەسەيگە كەرريدىڭ كەلگەنىنەن ءقاۋىپ جوق. سەبەبى، اقش ورتالىق ازيا مەن قازاقستانعا ەشتەڭە ۇسىنا المايدى. دەمەك، ەشقانداي ەكونوميكالىق بايلانىس جوق بولسا، ەندەشە ەشقانداي ارىپتەستىك تە جوق. بۇل دەگەنىمىز – اقش-تىڭ بۇل ايماققا قاتىستى كوزدەگەن ماقساتى باسقا دەگەندى بىلدىرەدى. قانداي؟ ءوزىنىڭ اۋعانستانداعى ىقپالىن كۇشەيتۋ، ونىمەن قويماي تۇرىكمەنستان، وزبەكستانداعى ىقپالىن كەڭەيتۋ.
قازاقستان، تاجىكستان جانە قىرعىزستان رەسەيمەن بىرگە ورتاق اسكەري وداقتا. تيىسىنشە، بۇلاردىڭ مۇددەسى ورتاق. بۇل –ايماقتاعى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ، تەرەڭدەتىلگەن ەۋرازيالىق ينتەگراسيا، كەدەندىك شەكارانى اشۋ، تاۋاردىڭ ەركىن اينالىمى. ال اقش-تىڭ اتالعان ايماقتا ءبىزدىڭ ۇستانىمعا ساي كەلەتىن مۇددەسى بار ما؟ جوق. سوندىقتان كەرريدىڭ كەلگەنىنەن دە ەشقانداي پايدا جوق، بۇدان جاڭا مۇمكىندىك اشىلمايدى. كەرىسىنشە، ايماققا قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن.
ونىڭ كەلگەنىنەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى. تۇرىكمەنستانداعى جاعدايعا قاتىستى قانداي دا ءبىر ىلگەرىلەۋ بولاتىن شىعار. سوڭعى كەزدەرى اشحابادتىڭ اۋعانستانمەن اراداعى شەكاراسىندا مازا جوق. تۇرىكمەندەرگە جاڭا وداقتاس كەرەك، دەمەك. ال وزبەك پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆ ءوز ەلىنىڭ باسقا ەشبىر مەملەكەتپەن اسكەري وداققا بىرىكپەيتىنىن ايتقان. كەرري كارىموۆتەن ۇمىتتەنبەي-اق قويسىن.
ورتالىق ازياداعى اقش «قىزىعىپ» وتىرعان تاعى ءبىر ەل – موڭعوليا. ءبىراق، موڭعول ەكونوميكاسى باسىبايلى قىتايعا تاۋەلدى، سوندىقتان ول جاقتا كەرري پەكيننىڭ قارسىلىعىنا تاپ بولادى. بۇل بىزگە قاتىسى جوق ويىن. بۇل جاقتا مۇلدە باسقا پارتيا وينالىپ جاتىر.
يۋليا ياكۋشيەۆا، ساياساتتانۋشى:
قازاقستان ءبىزدى ساتپايدى
اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى ورتا ازياداعى بارلىق مەملەكەتتەردى ارالاپ شىقتى. مۇنىڭ ۇلكەن ءمانى بار. امەريكانىڭ مەمدەپارتامەنتى بىزگە تەلەارنالاردان كورسەتىلگەن ارىپتەستىك بايلانىس ءۇشىن عانا كەلگەن جوق. ستراتەگيالىق تۇرعىدان قاراستىرساق كەرري ساپارى ايماقتاعى اقش-تىڭ ىقپالىن كۇشەيتۋ جانە ەكىنشىسى: رەسەيدىڭ ىقپالىن ازايتۋ. جالپى بۇدان بۇرىن ورتا ازياعا جاپونيا ۇكىمەتباسشىسى كەلىپ كەتكەن بولاتىن. ال جاپونيا امەريكانىڭ ەڭ جاقىن ءارى ەڭ سەنىمدى ارىپتەستەرىنىڭ ءبىرى. بولاشاقتا جاپونيا اقش-قا 12 مەملەكەتتەن تۇراتىن ترانستىنىقمۇحيتتىق ەركىن ساۋدا ايماعىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى. امەريكا وسى ارقىلى ازيا-تىنىقمۇحيت ايماعىندا قىتايعا «سوققى» جاساماق. وسىنىڭ ناتيجەسىندە ورتالىق ازياعا قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ىقپالى تومەندەيدى. بۇل تاراپتا دجون كەرريدىڭ: «ورتا ازيادا ينۆەستيسيالىق جانە ەنەرگەتيكالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ءازىرمىز» دەۋى تەگىن ەمەس.
ارينە، بۇعان اتالعان ايماقتا ورنالاسقان مەملەكەتتەر قالاي قارايتىنى ءازىر بەلگىسىز. ءيا، ولار امەريكالىق ينۆەستيسياعا قىزىعادى. ءبىراق، بۇل تاراپتا ناقتى قانداي دا ءبىر كەلىسىمگە قول قويىلعان جوق. مەنىڭشە، تۇركمەنستان مەن وزبەكستان امەريكامەن اسكەري ارىپتەستىككە قول قويۋعا ءازىر. ال قازاقستان ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باعدارىنا بەرىك.ول ءوزىنىڭ جاقىن ارىپتەستەرىن ساتپايدى...
قازاقستان نە دەيدى؟
داۋرەن ساكەن ۇلى، ساياساتتانۋشى:
كەلدى-كەتتى، بۇل – ادەپكى جۇمىس ساپار
نەگىزىندە ورتالىق ازيا وتە كۇردەلى ءارى وتە ماڭىزدى ايماق. بىزگە «قىزىعىپ» وتىرعان الەمدىك دەرجاۆالار بار جانە بولا دا بەرەدى. بۇل رەسەي، اقش، جۇڭگو...ورتالىق ازياعا قاتىستى ءارقايسىسى ءوز ستراتەگياسىن قۇرىپ قويعان. وسى ارقىلى ايماقتاعى ىقپالىن كەڭەيتۋدى كوزدەيدى. اتالعان ايماقتا ايتارلىقتاي ىقپالعا يە بولسا، كەيىننەن تۇتاس كاسپيي ايماعىنا، تاياۋ شىعىسقا جانە وڭتۇستىك ازياعا قاتىستى جوبا-جوسپارلارىنىڭ جۇزەگە اسارىن بىلەدى، ويتكەنى. دەمەك، ورتالىق ازيا گەوساياسي تۇرعىدان اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق كەڭىستىك دەگەن ءسوز.
امەريكانىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى دج.كەرريدىڭ ءىسساپارى ادەپكى ساپار. كەيبىرەۋ ويلاعانداي مۇنىڭ استارىندا امەريكانىڭ «الەمدى بيلەۋ» اتتى استىرتىن ارەكەتى جاتقان جوق. كوردىڭىزدەر، كۋاسىزدەر ساياسي، ءبىراق نەگىزىنەن ساۋدا-ەكونوميكالىق، ينۆەستيسيالىق جانە گۋمانيتارلىق سالاداعى ارىپتەستىك ماسەلەسى كوتەرىلدى.
ورتالىق ازيا كەرريدى جاقسى قارسى الدى. بۇل اتالعان ايماقتا ورنالاسقان بارلىق ەلدەردىڭ اقش-پەن ارىپتەستىككە ءازىر ەكەنىن بىلدىرەدى...
كەرريدىڭ ساپارى اقش پەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى بۇگىنگى جانە بولاشاقتاعى بايلانىستاردى دامىتۋعا، جەتىلدىرۋگە جول اشادى. ونى بارلىق مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قابىلداۋى تەگىن ەمەس. ورتالىق ازياداعى بارلىق ەل باسشىلارى ايماقتاعى تۇراقتىلىقتىڭ ساقتالۋىنا مۇددەلى. بۇل – تۇسىنىكتى. ءبىراق، اقش بىزگە قاتىستى ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك مۇددەسىنە ساي ۇزاقمەرزىمدى ستراتەگياسىن الدەقاشان جاساپ قويعان.
رەسەي كەرريدىڭ كەلگەنىن جاماندىققا جورىپ جاتىر. كەرري بۇلدىرگىسى كەلسە، بۇعان سەبەپ تابار ەدى. مىسالعا، مۇددەلەرى توقايلاسپاي وتىرعان ايماقتاعى مەملەكەتتىڭ ءبىرىن قولداپ، ەندى بىرىنە «سەنىكى دۇرىس ەمەس» دەسە جەتىپ جاتىر. ول ويتكەن جوق. دەمەك، امەريكاعا دا بۇل ايماقتىڭ تىنىشتىعى قاجەت.
كەرريدىڭ ساپارى ناتيجەلى بولدى دەپ ويلايمىن. كۇللى ەلدىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ ءسوزىن سويلەيتىن ادام ورتالىق ازياعا كەلسە مۇنىڭ بۇگىندىك قانا ەمەس، ەرتەڭگىلىك تە ماڭىزى بار.
اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ىقپالى كۇشتى ەمەس. ايماقتى ءوزىنىڭ «ستراتەگيالىق تىلى» سانايتىن رەسەي مەن جۇڭگو بىزدەگى بارلىق وقيعالاردى قاداعالاپ وتىر. كەيبىر رەسەيلىك ساراپشىلار ءسوز ەتكەندەي، كەرريدىڭ كەلگەنىنەن ورتالىق ازياداعى كەيبىر ەلدەردىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باعدارى وزگەرمەيدى. جالپى بۇلاي ويلاۋدىڭ ءوزى قيسىنسىز سياقتى. امەريكانىڭ ءسوزىن سويلەسە، بۇل رەسەي مەن قىتايعا جاقپايدى. ورتالىق ازياداعى ەشبىر ەل مۇنداي «راديكالدى» قادامعا بارا قويۋى نەعايبىل.
قىرعىزستان قالاي ويلايدى؟
دەنيس بەرداكوۆ، ساياساتتانۋشى:
قىرعىزستان كەرريگە رەنجۋلى
ۇلتتىق مۇددەسىنە ساي كەلەتىن ماسەلەلەرگە تۇسىنىستىكپەن قاراسا، قىرعىزستان كەز كەلگەن مەملەكەتپەن ارىپتەسۋگە ءازىر. بۇعان وسى جولعى ساپارىندا كەرريدىڭ كوزى جەتتى. ءبىر نارسە بايقالىپ قالدى: امەريكانىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنە قىرعىزستانمەن اراداعى ارىپتەستىكتى قايتا جانداندىرۋ نەمەسە جاقسارتۋ قاجەت بولىپ تۇر. وسى جازداعى جاعدايدى بىلەسىزدەر، امەريكا قىرعىزستاندىق قورعاۋشى ازيمجان اسقاروۆعا «ادام قۇقىعىن قورعاۋشى» پرەمياسىن بەرگەسىن مۇنى «ارانداتۋ» دەپ ساناعان قىرعىز بيلىگى امەريكامەن اراداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردى ۇزگەن. كەرري سول جولى اقش-تىڭ نەگە بۇلاي ەتكەنىن ايتىپ، «اقتالعان» بولدى. «قىرعىز بيلىگى ءبىزدى دۇرىس تۇسىنبەپتى. مەملەكەتتىك دەپارتامەنت بۇل پرەميانى اسقاروۆتىڭ ءبىر ەلدەگى عانا ەمەس، جالپى ادام قورعاۋ قۇقىعىنداعى سىڭىرگەن ەڭبەگىنە بايلانىستى بەردى»، – دەدى كەرري. دەمەك، امەريكا قىرعىزستانعا «كەل، قايتا دوستاسايىق» دەپ وتىر. بۇدان كەيىن قىرعىز بيلىگىنىڭ گەوساياسي ماقسات-مۇراتى وزگەرۋى مۇمكىن بە؟ تاڭعالارسىز، ءبىراق جوق.
ءدال ءقازىر قىرعىزستانعا اقش ەمەس، رەسەي قاجەت. نەگە؟ سەبەبى، يسلام مەملەكەتىنىڭ ءقاۋپى كۇشەيۋدە، تۇتاس ورتالىق ازيا تۋربۋلەنتتى جاعدايعا جاقىن تۇر. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى پرەزيدەنت كومانداسىنىڭ (پارلامەنتتىڭ) ءوزى رەسەيشىل. ارينە، بۇل اقش-پەن اراداعى ارىپتەستىك ناشارلاي بەرەدى دەگەن ءسوز ەمەس.
ءدال ءقازىر قىرعىزستانعا اقش-تا، رەسەي دە، جۇڭگو دا ءقاۋىپتى ەمەس. ءقاۋىپ ەلدىڭ ءوز ىشىنەن. بيلىككە «جەگىشتەر» تاعايىندالسا، جەتىپ جاتىر. بيلىك دەگەنىمىز – اقشا. الگىندەي «جەگىشتەر» (بۇلار جاي «جەگىشتەر» ەمەس ساياسي كلاندار) اقشاعا تالاسسا، بۇل ءوز كەزەگىندە پرەزيدەنتتىڭ رەيتينگىنە اسەر ەتىپ، ساياسي ەليتا اراسىنداعى ۇرىسقا ۇلاسادى. بۇل – قىرعىزستانعا قىزىعۋشىلىعى بار سىرتقى كۇشتەر، كورپوراسيالار جانە تەرروريستىك توپتار ءۇشىن بيلىكتى توڭكەرۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى امالى.
كونستانتين لاريونوۆ، ساياساتتانۋشى:
كەرري – تاپسىرمانى ورىنداۋشى عانا...
كەيبىرەۋلەر كەرريدىڭ كەلگەنىن اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ىقپالىنىڭ السىرەپ بارا جاتقانىمەن تۇسىندىرەدى. بالكىم، شىنىمەن دە سولاي شىعار. سەبەبى، اقش-تىڭ سىرتقى ساياساتىندا مىناداي ستراتەگيا بار: «ۋىسىنان شىعىپ بارا جاتقان ايماقتاردى كوزبەن كورەدى». دەمەك، كەرري ورتالىق ازياعا كەلۋى ارقىلى امەريكانىڭ بۇل ايماقتاعى ىقپالىنىڭ نە سەبەپتى السىرەپ بارا جاتقانىن كوزبەن كورۋ ءۇشىن جانە بۇل جاقتا نە بولىپ جاتقانىن ءبىلۋ ءۇشىن كەلدى. كەرري ورتالىق ازياداعى 5 مەملەكەتتىڭ الەۋەتىن باعالاپ كەتتى. ارينە، وعان مەملەكەتتىك دەپارتامەنت قانا ەمەس، امەريكاداعى ءبىرقاتار ءىرى ينۆەستورلار دا ءوتىنىش ايتقانى انىق. ورتالىق ازياعا كەلىپ-كەتكەن كەرري الگى ينۆەستورلاعا ناقتى قاي سالاعا قارجى قۇيۋعا بولاتىنىن ايتادى. بۇل دا ىقپالدى كۇشەيتۋدىڭ ءبىر جولى.
كەرري كەلە وتىرا اقش-تىڭ ورتالىق ازياعا قىزىعۋشىلىعى تومەندەمەگەنىن كورسەتتى. ءبىراق، امەريكا ناقتى نەگە نازار اۋدارىپ وتىر، ونىڭ قىزىعۋشىلىعى نەدە؟ مۇنى بىلمەيمىز. نەگىزىندە، ءبىلۋ، زەرتتەۋ كەرەك.
تاجىكتەر نە ءتۇيدى؟
حايرۋللو ميرسايدوۆ، ساياساتتانۋشى:
ورتالىق ازيانى ساياسي كاتاكليزم كۇتىپ تۇر
كەرريدىڭ كەلگەنىن ەشقانداي ساياساتقا سىيعىزبايتىندارعا تاڭعالامىن. ورتالىق ازيا ءۇشىن جاڭا كۇرەس باستالدى، نەگىزىندە. كەرريدىڭ ساپارى وسىنى دالەلدەيدى. اقش رەسەيگە قارسى مايداننىڭ ءۇشىنشى شەبىن (ۋكراينا مەن سيريادان كەيىن) اشتى. جاپونيا پرەمەر-مينيسترى سيندزو ابەنىڭ ورتالىق ازياعا ساپارى كەرريدىڭ كەلىسىنىڭ الدىنداعى بارلاۋ بولاتىن. ميلليونداعان دوللار تۇراتىن كەلىسىمشارتتار ۇسىنعان جاپونيا ورتالىق ازياداعى كەيبىر ەلدەردى باتىسقا جىعىپ بەردى. وسىلايشا كەرريدىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتتى. ءيا، تاجىكستان مەن قىرعىزستان جاپونيادان تۇك العان جوق. ابە كەلدى، كەتتى. بولدى. اقش بۇل ەلدەردى رەسەيدىڭ وداقتاسى سانايدى.
اقش-تىڭ ورتالىق ازياعا قاتىستى ۇلكەن ستراتەگياسى بار. سونىڭ ءبىرى – مەملەكەتتەردىڭ اراسىنا وت سالۋ. بۇل – مەنىڭ بولجامىم، بالكىم ءسىز كەلىسپەۋىڭىز مۇمكىن.
امەريكانىڭ ەڭ نەگىزگى ماقساتى – ورتالىق ازيا، ونىڭ ىشىندە فەرعانا ايماعىن ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ وشاعىنا اينالدىرۋ. ءبىراق، مۇنى پۋتين بولدىرتپاي وتىر. اقش-تىڭ بۇعان قاتىستى جوبا-جوسپارىن رەسەي بىلمەيدى ەمەس. سوندىقتان امەريكا اتالعان ايماقتاعى جاعدايدى تۇراقسىزداندىرۋعا اشىق بارا المايدى. ورتالىق ازياداعى تۇراقتىلىقتىڭ ساقتالۋىنا جالعىز رەسەي ەمەس، جۇڭگو دا مۇددەلى. بايقار بولساڭىز، ايماقتىڭ قازىرگى كۇنگى ەڭ باستى ينۆەستورى وسى – جۇڭگو، رەسەيدى ەكىنشى كەزەككە سىرعىدى. وسىلايشا ءپۋتيننىڭ ەكى پروبلەماسى بار. ءبىرى – اقش، ەكىنشىسى – جۇڭگو.
اقش ەۋرازيالىق وداققا قارسى ەكەنىن الدەنەشە رەت ايتقان. ۋكراينداعى وقيعالاردىڭ ءوزى اقش-تىڭ رەسەيگە قارسىلىعى، تيىسىنشە رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى ىقپالىن كۇشەيتۋگە تىرىسۋىنىڭ ناتيجەسىندە بۇرق ەتتى. فەرعانانى بەكەر ايتقان جوقپىن. سوڭعى 2 جىلدا ءۇش مەملەكەتتىڭ شەكاراسىمەن شەكتەسەتىن بۇل اڭعاردا كوپتەگەن شەكارالىق قاقتىعىستار بولدى. باتىس تالاس تۋدىرىپ وتىرعان اۋماقتا قىرعىزستانعا جول سالۋعا كومەكتەسىپ، وتقا ماي قۇيدى.
قورىتا ايتسام، ءقاۋىپ بار. ورتالىق ازيانى ساياسي كاتاكليزم كۇتىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە ايماقتاعى ءبىرقاتار مەملەكەت باسشىلارى اۋىسۋى مۇمكىن....بۇگىن بولماسا دا، بولاشاقتا. ال مۇنداي جاعدايدا ايماققا تالاس كۇشەيە تۇسەدى.
حۋرساند حۋرراموۆ، ساياساتتانۋشى:
كەرري «كەشىگىپ» كەلدى...ءبىز رەسەيدىڭ ۆاسسالىنا اينالىپ ۇلگەردىك
قىسقا دا نۇسقا ايتايىن. الەمدىك ساياسات دەگەنىمىز – ۇلكەن ويىنشىلاردىڭ اراسىنداعى باسەكە. اقش-قا نە ماڭىزدى؟ ايماقتاعى رەسەيدىڭ ىقپالىن ازايتۋ، ورتالىق ازياداعى ەلدەردىڭ تۇتاستاي رەسەيمەن ينتەگراسيالانۋىنا جول بەرمەۋ جانە قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ىقپالىنىڭ كۇشەيۋىنە توسقاۋىل قويۋ. نەگىزىندە، اقش كەشىگىپ قالۋى مۇمكىن. ءتىپتى، كەرري «كەشىگىپ كەلدى» دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىراق، «ەشتەن كەش جاقسى».
كەرري كەلدى. ءبىراق، ول ورتالىق ازيانىڭ مەملەكەت باسشىلارىنا نە ۇسىندى؟ سايىپ كەلگەندە اقش-تىڭ ەكونوميكالىق جانە ساياسي ۇلگىسى نەعۇرلىم تارتىمدى بولعان سايىن، سوعۇرلىم رەسەيدىڭ ىقپالى ازايا تۇسەتىنىن كەرري جاقسى بىلەدى. ءبىراق، ورتالىق ازيا مەملەكەت باسشىلارىنىڭ اراسىندا وسىلاي ويلايتىندار بار ما؟ ماسەلە وسىندا.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
