اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەن ءبىلىم الىپ، عۇمىرىن وسى جەردىڭ وركەندەۋىنە ارناعان، جالپى ۇلتتىق فيلوسوفيانىڭ دامۋىنا ايانباي ۇلەس قوسىپ، عىلىمدا ءوز جولىن قالىپتاستىرىپ، جەكە اكادەميالىق مەكتەپ اشا بىلگەن قازاق بالاسىنا ءتان دارحان مىنەزدى عالىم فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور قاتىرشات شاپاعات ۇلى شۇلەمبايەۆ كوزى ءتىرى بولسا 85 كە كەلگەن بولار ەدى.
ول 1937 جىلى 5 ناۋرىزدا پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانىندا ۇستازدار جانۇياسىندا دۇنيەگە كەلگەن. عالىمنىڭ شىققان تەگىنە كوڭىل اۋدارار بولساق، شۇلەمبايەۆتار اۋلەتىنىڭ ءۇش بۋىنى بالا وقىتۋ ىسىمەن، ياعني ۇستازدىقپەن شۇعىلدانعان ەكەن. جاستارعا ءبىلىم بەرۋ باعىتىنداعى جەمىستى ەڭبەكتەرى ءۇشىن ءوز اۋىلداستارىنىڭ ورتاسىندا بەدەلدى، ەلدىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنىپ جۇرگەن جاندار بولعان. قازاق اۋىلىنداعى مۇعالىمگە، وقىتۋشىعا دەگەن قۇرمەت وسىنداي اتادان بالاعا ميراس بولعان ۇستازدار اۋلەتىنىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسىندا قالىپتاسۋدا.
سونىمەن قاتار، ونىڭ وسكەن ورتاسى بالالىق شاعىنان قاتىرشات شاپاعاتۇلىنا زيالىلىق پەن دانالىقتى، ادامگەرشىلىك پەن بىلىمگە قۇشتارلىقتى ۇيرەتتى. ول وعان اسەر ەتپەي قويمادى. سول سەبەپتەن دە ول ەرتە كەزدەن-اق حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنە، اڭىزدار مەن قيسسالارعا قۇمار بولىپ ءوستى. ناتيجەسىندە ونى فيلوسوفيالىق عىلىمعا قاراي بەيىمدەدى.
ءوزىنىڭ تۋىپ وسكەن جانۇياسى مەن ومىرگە ارالاسا باستاعان كەزدەگى قوعامدىق قاتىناستار جانە الەمگە اتى شىققان باياناۋىلدىڭ اسەم تابيعاتى قاتىرشات شاپاعاتۇلىنا ادامگەرشىلىك جانە قورشاعان ورتاداعى اسەمدىك پەن كوركەمدىكتەردى ءتۇسىنۋ ماسەلەلەرىن قويىپ العىر پەرزەنتتى ادالدىققا تاربيەلەدى. كوڭىلى ءاردايىم اقيقاتقا تەز جەتسەم، قۇبىلىستاردىڭ تەرەڭ ءمانىن تاپسام دەگەن قۇشتارلىق العاشىندا اۋىز ادەبيەتىنە جەتەلەپ، ونى فيلوسوفيانىڭ ۇلكەن سوقپاعىنا قاراي سىلتەدى.
مەكتەپتە وقىعان كەزەڭى اۋىرتپالىقتى سوعىس جىلدارىنا تاپ كەلسە دە قاتىرشات شاپاعات ۇلى بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىق پەن ونەرگە دەگەن دارىندىلىقتى كورسەتە ءبىلدى. سول كەزدىڭ وزىندە-اق دومبىرا ۇيرەنىپ، ءان سالدى، مەكتەپتەگى كوركەمونەرپازدار ۇيىرمەسىن باسقارىپ، ءارتۇرلى سوعىس جايلى، سول كەزدەگى ءومىر جايلى سپەكتاكلدەر قويدى، وسى كەزدەردە ەرتە پايدا بولعان تالانتتىڭ نىشاندارى بەلگىلى بولا باستاعان، ونىڭ كۋاسى دەپ سول كەزدەگى رەسپۋبليكالىق «قازاقستان پيونەرى» گازەتىندەگى شىققان ولەڭ جولدارىن ايتۋعا بولادى، سونىمەن قاتار قاتىرشاتتىڭ «پيونەر» جۋرنالىنا جىبەرگەن تىرناقالدى شىعارمالارىنا جازعان حالىق جازۋشىسى مۇزافار الىمبايەۆتىڭ رەسەنزيالارى عالىمنىڭ جەكە ارحيۆىندە ءالى كۇنگە دەيىن ساقتاۋلى ەكەن.
ادام بويىنداعى تابيعي دارىن جاس كەزىندە-اق بەلگىلى بولادى عوي. اۋىلداعى جەتىجىلدىق مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن، ونەرگە، مۋزىكاعا ۇمتىلۋ قاتىرشات شاپاعاتۇلىن پاۆلودار مۋزىكالىق مەكتەبىنە تۇسۋگە جەتەلەدى، ەمتيحان قابىلداعان ۇستازداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بۇل قادامىندا دا ۇلكەن تابىستارعا جەتە باستاعان. دەگەنمەن قاتىرشات شاپاعاتۇلىن اتادان بالاعا جالعاسقان اتا كاسىبىنە دەگەن قۇشتارلىق پاۆلودار پەداگوگيكالىق ۋچيليششەسىنىڭ ستۋدەنتى بولۋىنا سەبەپ بولدى.
اتى اتالعان ۋچيليششەنى ۇزدىك بىتىرگەن ول ۇستازدىق ءبىلىمىن ودان ارىدە تەرەڭدەتۋ ءۇشىن 1955 جىلدىڭ جازىندا ارمان قۋىپ الماتىعا كەلدى. قۇجاتتارىن قازاق جوعارعى وقۋىنىڭ قارا شاڭىراعى اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ تاريح-فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە تاپسىرادى. قاتىرشات شاپاعاتۇلىن حالىقتىق مۋزىكا، كوركەمونەر، اسىرەسە اۋىز ادەبيەتى جانە سول سالالارداعى العاشقى زەرتتەۋلەر مەن شىعارمالاردى تەرەڭ يگەرۋگە وقۋدا ۇزدىك بولۋعا ىقپال ەتتى. ونىڭ بەلسەندىلىگى قوعامدىق ومىرگە ارالاسۋى، جەكە تۇلعالىق قاسەتتەرىن ەلگە كەڭىنەن تانىتتى. قاتىرشات ينستيتۋت قابىرعاسىندا ءجۇرىپ-اق العىرلىعىمەن، ىزدەنگىشتىگىمەن كوزگە ءتۇستى. ونىڭ ستۋدەنتتىك ءومىرى ينستيتۋت تىرشىلىگىمەن ارالاسىپ جاتتى. جوعارى وقۋ ورنىنداعى كومسومول كوميتەتى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن قوسا اتقاردى. ءوز دوستارىمەن ۇنەمى پىكىر الىسىپ، ستۋدەنتتەردىڭ ءوز ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ جولدارىن ىزدەپ، ونى كوپشىلىك تالقىلاۋىنا ۇسىنىپ، زامانداستارىنا ۇلگى بولا ءبىلدى.
ەجەلگى گرەسيانىڭ ويشىلى پلاتوننىڭ «كەيبىر وقۋشىلارىما قامشى كەرەك بولسا، اريستوتەلگە اۋىزدىق كەرەك ەدى» - دەگەنىندەي اۋىلدىق جەردەگى جانۇيا مەكتەبىندە ابدەن شىڭدالعان وقۋشى، ودان ستۋدەنت، ءارى اسپيرانت بولعان قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ ۇستازدارى دا وسىنداي پىكىردە بولدى. ول تۋرالى ونىڭ زامانداستارى ءجيى ايتاتىن.
ينستيتۋتتا وقىعان جىلدارى قاتىرشات شۇلەمبايەۆتىڭ زيالى ازامات رەتىندە قالىپتاسۋىنا زور اسەرىن تيگىزگەن ۇستازى - سول كەزدەگى كازپي-دىڭ رەكتورى، قازاق حالقىنىڭ ءبىرتۋار ازاماتى، كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى مالىك عابدۋللين بولدى. سول كەزدەرى رەكتوردىڭ ستۋدەنتتەر جاتاحاناسىنا كەلىپ شاحمات ويناپ، ستۋدەنتتەرمەن بىرگە تاباقتاس بولىپ وتىرىپ شاكىرتتەرىنە ايتقان دارىستەرى مەن اقىل-كەڭەستەرى وزىنە وتە ۇلكەن اسەر ەتكەنىن قاتىرشات شاپاعات ۇلى وزىنەن كەيىنگى شاكىرتتەرىنە ءجيى-جيى ايتىپ ءجۇردى.
اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ تاريح-فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ءتامامداعان سوڭ 1959-60 جىلدارى – اباي اتىنداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ ورىس جانە شەتەل ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى قىزمەتىنەن ۇستازدىق جولىن باستايدى. 1959 جىلى وقۋ ورنىن ۇزدىك بىتىرگەن ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى زور جىگىت، الماتى قالاسىنداعى فرۋنزە (قازىرگى مەدەۋ) اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولىپ سايلانادى. ول ەندى ءوز ومىرىندە ۇلكەن بەتبۇرىس بولعانىن، كومسومول تۇرمىسىنا باسشىلىق ەتۋدىڭ وڭاي شارۋا ەمەس ەكەنىن بىلەدى. ءارتۇرلى ادامدارمەن ارالاسىپ، تىلدەسۋ، ولاردىڭ جان-سىرىنا ءۇڭىلىپ، مۇڭ-مۇقتاجىن تىنداپ، ودان قورتىندى شىعارۋ قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ ومىرگە دەگەن جاڭا كوزقاراستارىن قالىپتاستىردى. ءومىرىنىڭ ءبىر بەلەسى رەتىندە قاتىرشات شاپاعات ۇلى ول جۇمىستى دا ابىرويلى اتقارادى. سودان كەيىن 1961-64 جىلدارى قازاقستانداعى ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراجايدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى بولىپ جۇمىس جاسادى. بۇل قىزمەتتە ول ءوزىنىڭ جانىنىڭ تاريحقا، عىلىمي زەرتتەۋگە جاقىن ەكەنىن سەزەدى. بۇرىن ۇعىنسا دا ءمان بەرمەيتىن كەيبىر جايتتەردى كوڭىلگە ءتۇيىپ، ساراپقا سالادى. ءالى دە بولسا تەرەڭ زەرتتەلمەگەن، قۇپياعا تولى ادامنىڭ رۋحاني دۇنيەسىن بىلۋگە دەگەن قۇشتارلىق قاتىرشاتتى عىلىم جولىنا قاراي جەتەلەدى.
تۋعانىنان زەرەك جان ءوز ءبىلىمىن ەندى عىلىممەن جالعاستىرۋدى كوزدەپ ءوزى جوعارى ءبىلىم العان وقۋ ورنىندا 1964-67 جىلدارى اسپيرانتۋرادا وقىپ ونى ءتامامدايدى. بۇل ۋاقىت جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە ىقپال ەتەتىن الماعايىپ كەزەڭ ەدى. ءبىر جاعىنان كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ قىسپاعى، ەكىنشى جاعىنان بىرنەشە ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن، ءارى قازاقتىڭ سالت-داستۇرىنەن تايماعان جان ءۇشىن ۇلكەن ەۆوليۋسيالىق قىسپاققا توزە وتىرىپ، ءوزىن قالىپتاستىرا الدى دەۋگە بولادى. ول كەڭەستىك اقپاراتتىق مايدانىنىڭ الدىڭعى شەبىندە جۇرۋگە تاپ بولدى. مەملەكەت دەگەن الىپ اپپاراتتىڭ مەڭزەپ كورسەتكەن يدەولوگياسى شەڭبەرىندە جۇمىس جاساي وتىرىپ، عىلىمي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. ول كەزدەگى عىلىمنىڭ نەگىزىنە اينالعان اتەيزم ماسەلەسىنە دەن قويادى. ول ونى قازاق حالقىنىڭ ءومىر سالتىمەن ءدىني سەنىم-نانىمدارىمەن جانە اتەيستىك تاربيەمەن بايلانىستىراپ زەرتتەيدى جانە عىلىمي اتەيزم يدەياسى كوممۋنيزمنىڭ ونىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە وعان شىن جۇرەكتەن سەنگەن ەدى.
قاتىرشات شاپاعات ۇلى شۇلەمبايەۆتىڭ ازامات جانە عالىم بولىپ قالىپتاسۋى وتكەن عاسىردىڭ 70ء-شى جىلدارىنا سايكەس كەلدى. وسىدان باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وسى ۋنيۆەرسيتەتتە قىزمەت جاسادى. 1970 جىلى فيلوسوفيادان قازاقستانداعى ءدىن تانۋدىڭ پايدا بولۋى جانە ونىڭ دامۋ جولدارى «قازاقستانداعى يسلام ءدىنى» اتتى كانديداتتىق ديسسەرتاسيا جازىپ، ونى ءساتتى قورعاپ شىقتى. ءتۇرلى عالىمدار ىزدەنۋشىنىڭ ەڭبەگى ءدىنتانۋعا قوسىلعان زور جاڭالىق دەپ تابىلىپ، ونىڭ بۇل ەڭبەگى عىلىمعا قوسقان ەلەۋلى ۇلەسى رەتىندە باعالاندى.
قاتىرشات شاپاعات ۇلى جيىرما جىلدان استام قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ فيلوسوفيا كافەدراسىن باسقاردى، بىرنەشە جىل تاريح فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى بولدى. سونداي-اق، ينستيتۋتتىڭ پارتكوم سەكرەتارىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن قوسا اتقاردى. وسىمەن توقتالىپ قويماي قاتىرشات رەسپۋبليكالىق «ءبىلىم» قوعامىنىڭ بەلسەندى لەكتورلارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالدى. قاتىرشات شۇلەمبايەۆ وتكىزگەن ءاربىر لەكسيا كوڭىلگە قونىمدىلىعىمەن، ومىرگە جاناسىمدىلىعىمەن ستۋدەنتتەردىڭ جۇرەگىنە جاقسى ۇيالايدى. وسى ەڭبەگىنىڭ باعاسى رەتىندە «ءبىلىم» قوعامى «بەلسەندى قىزمەتى ءۇشىن» ۇزدىك بەلگىمەن ناگاردتالسا، وقىتۋشىلىق ەڭبەگى ەلەنىپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق-اعارتۋ مينيسترلىگى «ىبىراي التىنسارين» مەدالىمەن ماراپاتتادى.
1985 جىلى ول الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىندا دوكتورلىق ديسسەرتاسيانى ءساتتى قورعاپ، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى دارەجەسىن الدى. سول كەزدە رەسەي جانە باسقا رەسپۋبليكالاردىڭ عالىمدارى قازاقستان فيلوسوفىنىڭ زەرتتەۋلەرىن جوعارى باعالادى. بۇل كەزەڭدە قاتىرشات شاپاعات ۇلى ناعىز عالىم بولىپ قالىپتاسىپ ۇلگەردى دە ەندى ول ۇستازدىقپەن قاتار عىلىمي تۆورچەستۆومەن اينالىسۋعا بەت بۇرعان ەدى. ول ساباق بەرە ءجۇرىپ عىلىممەن تەرەڭ اينالىسىپ، اسپيرانتتاردىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرىنە ءوز قولعابىسىن تيگىزدى.
قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ عىلىمي جانە پەداگوگيكالىق قىزمەتىندەگى ماڭىزدى كەزەڭ ونىڭ 1975 جىلى ورىس تىلىندە جارىق كورگەن «ماگي، بوگي ي دەيستۆيتەلنوست» مونوگرافياسى بولدى. ونىڭ قالامى ۇشتالىپ، عىلىمي ماقالالار مەن قاتار يسلام ءدىنى بويىنشا مونوگرافيالار جازادى. ارينە، سول كەزدىڭ سۇرانىسىنا سايكەس جاۋاپ بەرەتىن زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ وزىندە تۋعان حالقىنىڭ ءسالت-داستۇرىن وتە تەرەڭ بىلەتىندىگى كورىنىپ تۇردى. سونىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ عىلىمي تالداۋلار جاسادى. ءدىن ماسەلەسىنە كەلگەندە: «ءدىننىڭ تامىرى، ونى قورەكتەندىرەتىن كوزدەر ادام ومىرىندە ىزدەلۋى كەرەك»- دەسە، ال قازاق حالقىنىڭ باستى ەرەكشەلىگىن: «قازاقتاردىڭ كوشپەلى ءومىر-سالتى سۇراپىل تابيعاتپەن، ۇنەمى شەكسىز مۇقتاجدىقپەن جانە تايپا ارالىق كۇرەستە جازباشا ادەبيەتتىڭ پايدا بولۋىنا ىقپال ەتپەدى، ءبىراق سۇلۋلىق، ادەمىلىك، ەركىن جانە گۇلدەنگەن ءومىر تۋرالى ءوز ارماندارىن قازاقتار كوپتەگەن اۋىزشا شىعارماشىلىقتارىندا ەسكەرتكىش ەتىپ قالدىردى»- دەپ كورسەتتى. ق.ش. شۇلەمبايەۆ كلاسسيكالىق فيلوسوفيالىق مۇرانى ۇعىنۋ پروبلەماسىن عىلىمي ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى مىندەتى رەتىندە، ال فيلوسوفيانى وتكەن مەن قازىرگى زاماننىڭ ديالوگى ءۇشىن كەڭ جول اشاتىن ءپان رەتىندە قاراستىردى.
«تراديسيي ي وبىچاي، – پيسال ق.شۋلەمبايەۆ، – ياۆليايۋتسيا زەركالوم وبرازا جيزني ليۋدەي…» [7]. ي دالەە: «وبىچاي پو سودەرجانيۋ رازدەليايۋتسيا نا يسكوننو نارودنىە ي رەليگيوزنىە… رەليگيوزنىە وبىچاي پوياۆليايۋتسيا يستوريچەسكي پوزجە…» [8]. ي ەتو – وچەن ۆاجنوە زامەچانيە، تاك كاك، پو موەمۋ گلۋبوكومۋ ۋبەجدەنيۋ، ليۋبوە گوسۋدارستۆو ي ليۋبوە وبششەستۆو ۆ سەلوم ۆ داننوم ۆوپروسە دولجنى وپيراتسيا نا ناسيونالنو-رەليگيوزنىە تراديسيي، نەزاۆيسيمو وت توگو، ياۆلياەتسيا گوسۋدارستۆو سۆەتسكيم يلي نەت، يبو پراكتيچەسكي ۆسە رەليگيي (ەسلي، كونەچنو، ەتو رەليگيي، ا نە كاكيە-تو پسيەۆدورەليگيوزنىە فورميروۆانيا، ۆ كوتورىح سوسيالنوە ي كۋلتۋرنوە پوۆەدەنيە ۆىحوديت زا رامكي وبششەپرينياتىح نورم) دەلايۋت ۋپور نا سلوجيۆشيەسيا ۋ نيح سەركوۆنىە تراديسيي، پري ەتوم ۋچيتىۆايۋت ي ناسيونالنىە وبىچاي.
ول ءوزىنىڭ «وبراز جيزني. رەليگيا. اتەيزم» اتتى زەرتتەۋىندە: «سالت-داستۇرلەر، – دەپ جازدى ق.شۇلەمبايەۆ، - ادامداردىڭ ءومىر سالتىنىڭ ايناسى بولىپ تابىلادى...» بۇدان ءارى: مازمۇنى بويىنشا ادەت-عۇرىپتار باستاپقى حالىقتىق جانە ءدىني بولىپ بولىنەدى... ءدىني ادەت-عۇرىپتار تاريحي تۇردە كەيىنىرەك پايدا بولادى...». بۇل وتە ماڭىزدى ەسكەرتۋ، ويتكەنى مەنىڭ تەرەڭ سەنىمىم بويىنشا، كەز-كەلگەن مەملەكەت جانە كەز-كەلگەن قوعام، بۇل ماسەلەدە، مەملەكەت زايىرلى ما، جوق پا، ءۇلتتىق-دىني داستۇرلەرگە سۇيەنۋى كەرەك، ويتكەنى بارلىق دەرلىك دىندەر (ەگەر، ارينە، بۇل دىندەر ەمەس الەۋمەتتىك جانە مادەني مىنەز-قۇلىق جالپى قابىلدانعان نورمالاردان اساتىن جالعان ءدىني قۇرىلىمدار) ۇلتتىق ادەت-عۇرىپتاردى ەسكەرە وتىرىپ، ولاردا قالىپتاسقان شىركەۋ داستۇرلەرىنە باسا نازار اۋدارادى.
1975-80 جىلدارى –تاريح فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى بولىپ قىزمەت اتقاردى. ول تۋرالى ونىڭ شاكىرتتەرى سول كەزدەردى ساعىنا ەسكە الادى. بۇگىندە تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ب.بەرلىبايەۆ: قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ ادامي قاسيەتتەرىن «ناعىز دەموكرات ەكەنىن، قازاقتىڭ ان-كۇيىمەن، ونەرىمەن بىتە قايناسقان ءسالت-داستۇردى جاقسى بىلەتىن ناعىز قازاقشىل تۇلعا ەكەنىن، ستۋدەنتتەرگە ۇلكەن اكەلىك مەيىرىم، قامقورشى ەكەنىن» ايتادى.
1972-98 جىلدارى – فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ جەمىستى قىزمەت اتقاردى. قاتىرشات شۇلەمبايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن اباي اتىنداعى قازپي فيلوسوفيا كافەدراسى ىرگەلى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا اينالدى. سول جىلدارى قازاقستاندا ورتا ازيا اۋماعىندا وزىندىك ورنى بار ۇلكەن فيلوسوفيالىق مەكتەپ پايدا بولدى. ول رەسپۋبليكاداعى ءدىنتانۋ عىلىمي مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى بولدى. ەگەر بۇكىل الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءدىني قايتا ورلەۋ ءداۋىرىن ەسكە الساق، كاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ عىلىمي شىعارماشىلىعىنا دەگەن سۇرانىس بىزگە تۇسىنىكتى بولادى. ونىڭ قانشالىقتى نازىك، وتكىر، وزەكتى ماسەلەلەرمەن اينالىسقانى بەلگىلى بولادى. شاكىرت تاربيەلەپ ءوزىنىڭ جەكە مەكتەبىن قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى ەڭبەگى دە جەمىسسىز ەمەس. قاتىرشات شۇلەمبايەۆ 20-استام عىلىم كانديداتتارىن، 2 عىلىم دوكتورىن دايىندادى. ولار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءار وبلىستارىندا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ، ۇستاز وسيەتىن ءارى قاراي جالعاستىرۋدا. عىلىمي مەكتەپتىڭ نەگىزگى باعىتتارىن انىقتاۋدا پروفەسسور ق.ش.شۇلەمبايەۆ ماڭىزدى ءرول اتقاردى. بۇل مەكتەپ ۇلكەن ءدىنتانۋشى عالىمدار، پروفەسسورلار ا.ف.وكۋلوۆ، د.م.ۋگرينوۆيچ، ۆ.ي.گارادجا، ا.گورديەنكو سياقتى ماماندار مەن عىلىمي-پىكىر تالاستىڭ جانە دوستىق كەڭەستەردىڭ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ الەۋمەتتىك، رۋحاني-مادەني دامۋىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ جۇزەگە استى. رەسپۋبليكاداعى بۇل مەكتەپتىڭ بۇگىنگى تاڭداعى بەلگىلى وكىلدەرى رەتىندە عىلىم دوكتورلارى ع. ەسىم، ءقازىر اكادەميك، پروفەسسور ا.ۆ. نيكيفوروۆ، قانداي دا ءبىر جولمەن، ونىڭ ستۋدەنتتەرى جانە ءىزباسارلارى ا. ي. ارتەميەۆ، ك. ك. بەگالينوۆا، ن. ل. سەيتاحمەتوۆا، ن.گ. ايۋپوۆ، يا. ف. تروفيموۆ جانە باسقالاردى اتاپ وتۋگە بولادى. ونىڭ زەرتتەۋلەرى مەن ەڭبەكتەرىندە قازاق حالقىنىڭ رۋحاني-مادەني ەرەكشەلىكتەرى، ولاردىڭ ۋاقىت بويىنشا دامۋى، سەنىم ەرەكشەلىكتەرى كەڭىنەن، جان-جاقتى كورىنىس تاپتى. ال رۋحتارعا دەگەن سەنىم (ارۋاق) جانە قۇداي الدىندا تاعزىم ولارعا بۇرىن زەرتتەلمەگەن باعىتتاردىڭ كومەگىمەن عىلىمي تۇرعىدان ءتۇسىندىرىلدى. بۇل جىلدارى ق.ش. شۇلەمبايەۆپەن شىعارىلعان ءدىنتانۋ ماسەلەسى بويىنشا وقۋلىقتار رەسپۋبليكانىڭ گۋمانيتارلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ءۇشىن ۇلكەن تەوريالىق جانە ادىستەمەلىك ماڭىزعا يە بولدى.
تاۋەلسىزدىك ەلدەگى كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ازاماتتارعا تىڭ يدەيالار مەن ۇلتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت جاساۋعا مۇمكىندىك سىيلادى. وسىعان وراي تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى باسقاپلار مەن قاتار قادىرشات شاپاعات ۇلى ءۇشىن ۇلكەن ەۆوليۋسيالىق كوزقاراس الىپ كەلدى. ول ءوزىنىڭ بۇرىنعى تۆورچەستۆولىق باعىتىن وزگەرتىپ، جاڭا زامان تالابىنا ساي بەيىمدەلە الدى.
اتەيستىك دۇنيەتانىمداعى داعدارىستىق قۇبىلىسقا قاراماستان، سوسياليستىك قوعام مەن كوممۋنيستىك يدەولوگيانىڭ كۇيرەۋىنە بايلانىستى قاتىرشات شاپاعات ۇلى ءدىنتانۋدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆالارىن كوردى. ول، اتاپ ايتقاندا، جاستاردىڭ الەمدىك دىندەر مەن ءدىنتانۋ تاريحىن ونىڭ دۇنيەتانىمدىق باعىتى ءۇشىن زەرتتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى مەن قاجەتتىلىگىن دالەلدەدى. سەبەبى ءارتۇرلى دىندەردى ۇستاناتىن نەمەسە ولارعا بەي-جاي قارامايتىن ءارتۇرلى حالىقتار اراسىنداعى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ ماڭىزدى بولاتىن كوپ ۇلتتى جانە كوپ كونفەسسيالى مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى نازارىنان شىعارمادى.
ول كوممۋنيستىك پاريانىڭ قاتارىنان ءوز ەركىمەن كەتتى. ول ءوز تۆورچەستۆوسىندا قازاق دالاسىنان شىققان جانە مۇسىلمان الەمىندە ءوز ورىنى بار تاريحي عۇلاما تۇلعالاردى زەرتتەۋگە ۇلكەن كوڭىل ءبولدى. ونىڭ باستاماسىمەن «ءال-فارابي ۋاقىت ديالوگىندا»، «ۇلىقبەك: تاريح جانە قازىرگى زامان» - اتتى ءىرى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيالاردى ۇيىمداستىرىپ سونىڭ باسى قاسىندا بولدى. ق.ش. شۇلەمبايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن «قازاقستاننىڭ ورنىقتى دامۋى»- حالىقارالىق كونفەرەنسياسى رەسپۋبليكانىڭ عىلىمي جانە قوعامدىق ومىرىندەگى ماڭىزدى وقيعاعا اينالدى.
قاتىرشات شاپاعات ۇلى شۇلەمبايەۆ قوعامدىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا ەرەكشە قابىلەتتىلىگىن كورسەتە ءبىلدى. قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ قوعامنىڭ بولاشاعىن بولجاۋ باعىتىنداعى ۇلكەن جەمىسىنىڭ كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى ءوزى قالىپتاستىرىپ، نەگىزىن قالاعان قازاقستان الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسى. نارىقتىق قاتىناستاردىڭ قالىپتاسىپ كەلە جاتقان كەزىندە، عىلىمي زەرتتەۋلەرگە مەملەكەتتەن قارجى ءبولۋدىڭ جىلدان-جىلعا كەمىپ كەلە جاتقانىن الدىن-الا بولجاعان ول ءوزىن-وزى قارجىلاندىراتىن اكادەميانىڭ نەگىزىن قالادى. بۇل اكادەميانىڭ ومىرشەڭدىگى از عانا ۋاقىت وتسە دە، قوعامدا الىپ وتىرعان ورنىمەن، وتكىزىپ جاتقان بىرنەشە حالىقارالىق عىلىمي-تاجىربيەلىك كونفەرەنسيالارىندا رەسپۋبليكامىزدىڭ زيالى قاۋىمىنىڭ كوپشىلىگى قاتىناسىپ وزدەرىنىڭ ويلارىن ورتاعا سالىپ، كوپتەگەن ساياسي الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭىن جالپى بولاشاعىن توپشىلاعان ەڭبەكتەرى كۋا بولا الدى.
پروفەسسور ق.ش. شۇلەمبايەۆ شىعارماشىلىعىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى –ۋنيۆەرسيتەتتىك ءبىلىم بەرۋدەگى فيلوسوفيانىڭ ءمانى مەن ماڭىزى تۋرالى، فيلوسوفيانى جانە الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق پاندەردى وقىتۋدىڭ ساپاسى تۋرالى ماسەلە بولدى. ق.ش. شۇلەمبايەۆ وقىتۋداعى ساپالى كونتەنتتى جاقسارتۋ تۋرالى عانا ەمەس، ءبىلىم بەرۋدى حالىقارالىق جوعارى ستاندارتتاۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋرالى سۇراق قويا وتىرىپ، ويلاۋدىڭ لوگيكالىق مادەنيەتى كونتەكسىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن فيلوسوفيانى وقىتۋ ءۇشىن ءادىسنامالىق تاسىلدەردى ازىرلەدى. وسىعان بايلانىستى ول وركەنيەتتى الەمدىك پروسەستى، كوپ مادەنيەتتى ارتۇرلىلىكتى، كوپ ورتالىقتى، ءپليۋراليزمدى ەسكەرە وتىرىپ، الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق پاندەردى وقىتۋدا ىرگەلى رەفورمالاردى قاجەت دەپ سانادى. ءبىلىم بەرۋ پروسەسى جۇزەگە اسىرىلعان سەمانتيكالىق قۇرىلىمداردىڭ تانىمدىق ساتسىزدىگى جاڭا تاسىلدەردى، تۇجىرىمدامالاردى، ءتىپتى گۋمانيتاريستيكاداعى ىرگەلى كوزقاراستاردى قايتا قاراۋدى قاجەت ەتتى. باتىس ءعىلىمي-بىلىم بەرۋ پروسەستەرىنىڭ مارگينالدىلىعى مەن ارتتا قالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن الەمدىك ءبىلىم بەرۋ ديسكۋرسىنا ينتەگراسيا قاجەت، ءبىراق ءوزىنىڭ مادەني-بىلىم بەرۋ بىرەگەيلىگى مەن مادەني ەگەمەندىگىن ساقتاۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ مادەني ءداستۇرىن ساقتاۋ كەرەك دەپ سانادى. «ءداستۇر مەن يننوۆاسيانىڭ ورگانيكالىق تەپە-تەڭدىگىنە قالاي قول جەتكىزۋگە بولادى؟» - دەگەنگە ول بۇل ماسەلەنى اسا ماڭىزدى ماسەلە دەپ سانادى. ال ونىڭ شەشىمىن قازىرگى عىلىمي پروسەستەردى دامىتۋدىڭ جاڭا ۇردىستەرىن انىقتاۋدا جانە ولاردى ءبىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ-عىلىمي تاجىريبەمىزدە قولدانۋدان كوردى. تەك وسىلاي عانا جاھاندىق كەڭىستىكتەگى فيلوسوفيالىق باعىتتارمەن ديالوگ جاعدايىندا قازاقستاندىق فيلوسوفيالىق ديسكۋرستى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى- دەپ ەسەپتەدى. ءبىلىم جانە اقپارات – ولاردىڭ ءوزارا تولىقتىرىلۋى – پروفەسسور ك.ش. شۋلەمبايەۆتىڭ شىعارماشىلىق قىزمەتىندە ءوز نەگىزدەمەسىن العان تاعى دا ءبىر وتە ماڭىزدى ماسەلە.
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ دامۋىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭسارىسىندە ۋنيۆەرسيتەت پەن مەكتەپ اراسىن بايلانىستىرۋعا اتسالىسقان ق.ش. شۇلەمبايەۆ باسقارىپ وتىرعان كافەدرانىڭ جانىنان اشىلعان ليسەيدىڭ العان ورنى ەرەكشە. ونى كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋدە جانە قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن ەڭبەك ەتتى. وندا 35 پروفەسسور، 75 دوسەنت جۇمىس ىستەدى.
قاتىرشات شاپاعات ۇلى بىرنەشە جىل دوكتورلىق ديسسەرتاسيالىق كەڭەستىڭ ءتوراعاسى بولدى. سونىمەن قاتار، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ارنالعان ماڭىزدى ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جوباسىن ەنگىزۋ بويىنشا ەكسپەريمەنتتى باسقاردى. ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق قالامىنان شىققان 3 جەكە مونوگرافياسى مەن جوعارعى مەكتەپ ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان 2 وقۋلىعى جانە 150-دەن استام عىلىمي كىتاپشالارى مەن ماقالالارى قاتىرشات شاپاعاتۇلىن جاڭا تابىستارعا جەتەلەدى.
وسىنداي تۆورچەستۆولىق تابىسقا تولى ءومىرىنىڭ جاڭا بەلەسىنە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان ۇستاز-عالىم كۇتپەگەن جەردەن ومىردەن وزدى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىدا ول كەڭەس بەرىپ وتىرعان 4 دوكتورانتى جانە جەتەكشىلىك ەتەتىن 2 اسپيرانتى بولدى. ولار ۇستازدارىنىڭ ءىسىن ءارى قاراي جالعاستىردى. ىزدەنۋشىلەر يا. تروفيموۆ جانە ا.كوپەليوۆيچ، ن.فوكينا، و.پۋزانوۆ سياقتى دوكتورانتتارى جەتەكشىلەرىنىڭ باسشىلىعىمەن عىلىمي مونوگرافيالىق ەڭبەكتەرىن شىعاردى. جوعارعى بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ بارىسىندا بەلگىلى عالىم فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور قازاقستان الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى قاتىرشات شۇلەمبايەۆتىڭ ەڭبەگى وتە جوعارى. ول از عانا عۇمىر كەشسەدە ءوزىنىڭ عىلىمي مەكتەبىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەردى دەپ ايتسا بولادى. سەبەبى تاۋەلسىزدىك وعان ۇلكەن مۇمكىندىكتەر سىيلاعان ەدى.
حالقى مەن ەلى ءۇشىن تالماي جاساعان قىزمەتى اسىرەسە اباي اتىنداعى ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەگى ۇستازدار دايارلاۋ سالاسىنداعى قاجىرلى ەڭبەگى قاتىرشات شاپاعاتۇلىن ۇمىتۋعا بولمايتىن ۇستاز رەتىندە ەستە ساقتارى ءسوزسىز. جىل سايىنعى وتكىزىلەتىن «ق.ش.شۇلەمبايەۆ وقۋلارى» ونىڭ كۋاسى دەسەك بولادى. سول باسقوسۋدا شاكىرتتەرى مەن ارىپتەستەرى قاتىرشات شاپاعات ۇلىنىڭ باستى ادامگەرشىلىك قاسيەتى مەن قاتار عىلىمي-شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرىن تالداپ، ءوزىن ساعىنا ەسكە الادى. ولار ق.ش. شۇلەمبايەۆ ەگەردە ءتىرى بولعاندا ونىڭ شىعاتىن اسۋلارىنىڭ بيىك ءارى شىعارماشىلىق جولىندا ۇلكەن تابىستارعا جەتەتىنىنە سەنىمدەرى مول. شىندىعىندادا ول سولاي بولار ەدى.
ج.ق. سيمتيكوۆ، ساياسي عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، «ساياساتتانۋ جانە الەۋمەتتىك-فيلوسوفيالىق پاندەر» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى
