جىل سايىن جەلتوقسان ايى جاقىنداعان سايىن ەلىمىزدە ادام تۇسىنبەيتىن بەرەكەتسىزدىك پايدا بولىپ، بيلىك ابىرجي باستايدى.

جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرى ءۇشىن بۇل كەز ناعىز قاربالاس شاق — ولار 10-جەلتوقسانعا دەيىن سەسسيالارىن تاپسىرىپ، ۇيلەرىنە قايتۋلارى كەرەك. ويتكەنى ار جاعىندا بيلىك ءۇشىن ۇرەيلى كورىنەتىن 16-شى جەلتوقسان دا الىس ەمەس.

بيلىك جەلتوقساننان نەگە قورقادى؟

مۇمكىن، بۇل ءبىر جاعىنان دۇرىس تا شىعار — قوعامىمىزدىڭ قىزبا، البىرت بولىگى بولىپ تابىلاتىن جاستاردى ەل اراسىنا ىرىتكى سالاتىن ءتۇرلى بۇلدىرگىش كۇشتەر ءوز ماقساتتارىنا جەتۋ ماقساتىندا قولشوقپار رەتىندە پايدالانىپ كەتۋى دە عاجاپ ەمەس.

وسى ورايدا، بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى امانگەلدى ايتالى ورىندى پىكىر ايتتى.

اعامىزدىڭ ايتۋىنشا، جەلتوقساننان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى

1991 جىلعى 16-جەلتوقساندا قازاق ەلى تاۋەلسىزدىگىنىڭ جاريالانۋى — قازاق جاستارىنىڭ 1986 جىلعى 16-جەلتوقساندا باستاعان كۇرەسىنىڭ قيسىندى جالعاسى، سول سەرپىلىستىڭ قيسىندى اياقتالۋى.

سوندىقتان بۇل ەكى جەلتوقساندى ءبىر بىرىنە قاراما قارسى قويۋعا بولمايدى. ولار ءبىر بىرىمەن ساباقتاسىپ جاتقان تاريحي وقيعالاردىڭ تىزبەگى.

بۇدان بولەك، جەلتوقسان باستالىسىمەن ۇلت جاناشىرلارىنان دا مازا كەتە باستايدى. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس، ەلىمىزدەگى ەڭ باستى مەرەكەمىز — تاۋەلسىزدىك كۇنى وتپەستەن جاتىپ، جاڭا جىل مەرەكەسىنە دايىندىق باستالىپ كەتەدى. مىنە، وسى ماسەلە، ياعني،

تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنىڭ جاڭا جىلدىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قويۋى ۇلت جاناشىرلارىنىڭ كوڭىلىنە قاياۋ كەلتىرۋدە.

وسىنداي كەزدە، مۇمكىن، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ۇكىمەت 25-قازان كۇنى تويلاناتىن رەسپۋبليكا كۇنىن مەملەكەتتىك مەرەكەلەر ساناتىنان بەكەر شىعارىپ تاستاعان شىعار دەگەن وي دا كەلەتىنى دە جاسىرىن ەمەس.

ويتكەنى، بۇل مەرەكە وتە ءبىر بەيتاراپ كەزدە اتاپ وتىلەتىن ەدى. وتكەن مەرەكە — كونستيتۋسيا كۇنى — 30-تامىزدا تويلانسا، الداعى مەرەكە — تەك 1-جەلتوقسانداعى تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى بولاتىن.

ءبىراق امانگەلدى ايتالى اعامىز ءبىزدىڭ بۇل ويىمىزدى جوققا شىعاردى.

تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن جاڭا جىلعا تاۋەلدى ەتىپ قويعان كىم؟

قوعام قايراتكەرىنىڭ ايتۋىنشا، 25-قازان — ول تاۋەلسىزدىك كۇنى ەمەس،ول ەگەمەندىك كۇنى، ياعني، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيانى قابىلداعان كۇن. بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن ءبىز، ەڭ الدىمەن، ەگەمەندىك جانە تاۋەلسىزدىك دەگەن تۇسىنىكتەردىڭ ارا-جىگىن اجىراتىپ الۋىمىز كەرەك.

— ساياسي تەرمينولوگيادا ەگەمەندىك بولەك، تاۋەلسىزدىك بولەك، — دەيدى ءسوزىن باستاعان قوعام قايراتكەرى. — مىسالى رەسەي فەدەراسياسىنىڭ قۇرامىنداعى تاتارستاننىڭ اۆتونوميالىق رەسپۋبليكا رەتىندە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە — سىرتقى قاتىناستاردا، بيۋدجەت جانە باسقا دا ءبىر قاتار ماسەلەلەردە ءوزىنىڭ ەگەمەندىگى بار. شەشەنستاننىڭ دا ەگەمەندىگى بار، ءبىراق تاتارستان دا، شەشەنستان دا، باسقا اۆتونوميالىق رەسپۋبليكالار دا تاۋەلسىز ەمەس، تاۋەلدى ەلدەر.

25-قازان — ءبىزدىڭ كەڭەس ۇكىمەتى شەڭبەرىندە وداققا باعىناتىن رەسپۋبليكا رەتىندە ەگەمەندىگىمىزدى جاريالاعان كۇن.

ال مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتى جاريالاعاننان كەيىن كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىنداعى ەگەمەندىكتىڭ ءمانى جويىلدى. تاۋەلسىزدىك، البەتتە، ەگەمەندىكتەن جوعارى تۇرادى، سوندىقتان 25-قاراشا اتاپ وتىلگەن رەسپۋبليكا كۇنىنە قايتا ورالۋدىڭ رەتى جوق.

بۇل جەردەگى ماسەلە كەلەسى دە – ءبىزدىڭ بيلىك ءبىزدىڭ پرەزيدەنت، ۇكىمەت ءالى كۇنگە دەيىن قاي مەرەكەنىڭ بىزگە قۇندى ەكەنىن اجىراتا الماي وتىر — جاڭا جىل ما الدە تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى مە؟

سوندىقتان جەلتوقسان باستالىسىمەن بىزدە جاڭا جىلعا ۇلكەن دايىندىق باستالادى. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى اياق استى قالادى.

بۇعان ۇلت جاناشىرلارى عانا ەمەس، جالپى، قازاق حالقى رەنجيدى.

ەگەر مەملەكەت تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن ۇلكەن قۇندىلىق رەتىندە قۇرمەتتەيتىن بولسا، وندا وسى مەرەكەنى 16-، 17-. 18-، 19-جەلتوقسان كۇندەرى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋى كەرەك. ال سودان كەيىن شىرشالارىن ورناتىپ، جاڭا جىلعا دايىندىقتى باستاي بەرسىن.

ال جاڭا جىلدى مەرزىمىنەن بۇرىن تۇرلىشە سيمۆولدارمەن تويلاۋدى باستاۋ — سلاۆيان حالىقتارىنىڭ، پروۆوسلاۆ ءدىنىنىڭ، رەسەي رۋحىنىڭ، رەسەي يدەيالارىنىڭ ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن ءبارى ءبىر قۇندى ەكەنىن بىلدىرەدى. ءبىزدىڭ ول مەرەكەنى تويلاۋىمىز — رەسەيدىڭ ءقازىر بۇكىل الەمگە جارنامالاپ جۇرگەن „رۋسسكيي مير„، ياعني، „ورىس الەمى„ دەگەن يدەياسىنىڭ ىقپالىنان شىعا الماي جۇرگەنىمىزدىڭ كورىنىسى.

بۇل جەردەگى ماسەلە — ەلىمىزدىڭ نامىسىندا جاتىر. ەگەر نامىستى ەل بولساق، وندا جاڭا جىلدى ىسىرىپ قويۋىمىز كەرەك، نامىسسسىز ەل بولساق، وندا ورىس ءتىلدى، جاڭا جىلدى پراۆوسلاۆ كۇنتىزبەسىمەن تويلايتىن „رۋسسكيي ءميردىڭ„ ىشىندەگى كوپ ەلدىڭ ءبىرى بولىپ قالامىز. ازىرگە ءبىز سول قۇندىلىقتى تاڭداپ وتىرمىز، سونى مويىنداۋىمىز كەرەك.

ءبىراق ءبىز مۇنداي ىس-شارالارمەن قازاق حالقىن، باسقالاردا شارۋام جوق، ەشقاشان پاتريوت ەتە المايمىز، ەشۋاقىتتا دا ەلگە تاۋەلسىزدىكتى سىيلاتا المايمىز. مىنە، وسىنى بيلىك تۇسىنبەي ءجۇر-اۋ دەيمىن. مۇنى قازاق تا، ورىس ءتىلدى قازاق تا، باسقالار دا ءتۇسىنۋ كەرەك.

اسسامبلەيا نەگە ءۇنسىز؟

قوعام قايراتكەرىنىڭ ايتۋىنشا، تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل يدەيانى قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى باستاپ شىعۋ كەرەك ەدى.

اسسامبلەيا، ەگەر ونىڭ قازاققا جانى اشىسا، ەل حالقىنا:

– ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىمىز، وسىمەن ماقتانامىز، تاۋەلسىزدىك ءبىز ءۇشىن قۇندى مەرەكە، جاڭا جىلعا دايىندىق وسى مەرەكە وتكەننەن كەيىن باستالۋ كەرەك، — دەگەن ۇندەۋ جولداۋى كەرەك ەدى، – دەيدى امانگەلدى ايتالى.

ءبىراق ولار ايتپايدى، ايتا المايدى، دەگەنمەن ايتاتىن ورىن سولاردىكى.

اسسامبلەيا مۇشەلەرى „ءبىز قازاقستان ازاماتتىعىن تاڭدادىق، بىزگە بۇل ەل قۇندى، بىزگە بۇل تاۋەلسىزدىك، بۇل مەرەكە قۇندى„، دەپ ايتۋلارى كەرەك ەدى، ءبىراق ولاي بولماي تۇر.

جاڭا جىل مەرەكەسىن تاۋەلسىزدىگىمىزدەن جوعارى قويىپ تويلاۋ، وعان الدىن الا دايىندالۋ —

ەل ىشىندە قارسىلىق پسيحولوگياسىن تۋدىرىپ، ۇلكەن اشۋ-ىزا تۋدىرماسا ەكەن، دەگەن ءقاۋىپىم دە جوق ەمەس.

حالىقپەن ويناۋعا بولمايدى. ويتكەنى، قانشا دەگەنمەن، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ساناسى، ازاماتتىق ساناسى ءوسىپ كەلەدى، — دەيدى اڭگىمەسىن ءتامامداعان امانگەلدى اعامىز.

قايرات ماترەكوۆ

دەرەككوز: 365info.kz