وسى ماقساتتا بارلىق عالىم مەن ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىسىنا حات جازىپ، ەلەكتروندى پوشتالارىنا جولداعانىن الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا ءمالىم ەتتى.
حاتتا وتاندىق جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ قابىلداعان ماڭىزدى شەشىمدەرى مەن اتقارىلعان ءىس-شارالاردى اتاپ وتۋگە تىرىسقان.
ءقادىرلى عالىمدار مەن ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىلارى!
سىزدەرمەن مينيستر رەتىندە بىرگە جۇمىس ىستەۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە، ۇلكەن ابىروي بولدى. سوڭعى 3 جىل مازمۇندى، ماڭىزدى ءارى كۇردەلى ۋاقىتتىڭ ءبىرى بولدى. ءبىز وسى جىلدار ىشىندە قازاقستاندىق عىلىم مەن جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن بارىنشا ءتيىمدى جانە باسەكەگە قابىلەتتى ەتۋ ءۇشىن قولىمىزدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋعا تىرىستىق.
QS جانە Times Higher Education الەمدىك رەيتينگتەرىنىڭ سوڭعى ناتيجەلەرى دە وسىنى دالەلدەپ وتىر. بيىل العاش رەت 16 ۋنيۆەرسيتەتىمىز QS الەمدىك رەيتينگىنە ەندى جانە 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل جوو-لاردىڭ سانى ەكى ەسەگە ءوستى. سونىمەن قاتار ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ رەيتينگتەگى پوزيسيالارى دا ايتارلىقتاي جاقسارا ءتۇستى.
سونداي-اق ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى جۇرگىزگەن ساۋالنامالار جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ بىلىكتىلىگىنىڭ جانە ولاردى دايارلاۋ ساپاسىنىڭ جوعارلاعانىن كورسەتتى.
وسىعان ۇقساس ناتيجەلەردى Scopus جانە Web of Science حالىقارالىق عىلىمي باسىلىمدارىندا ماقالا جاريالاۋ بەلسەندىلىگىنىڭ كورسەتكىشتەرىنەن دە كورۋگە بولادى. Web of Science دەرەكتەر قورىندا ءبىر ەمەس، ودان دا كوپ ماقالاسى جاريالانعان عالىمداردىڭ سانى 25%-عا ءوستى. ال قازاقستاندىق عالىمداردىڭ Web of Science ءبىرىنشى كۆارتيلىندەگى ماقالالارىنىڭ جالپى سانى 70%-عا ارتتى. ال 2021 جىلى Scopus ءبىرىنشى كۆارتيلىندە جاريالانعان ماقالالار سانى 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا 76%-عا ءوستى. سونداي-اق عالىمدارىمىزدىڭ «قوقىس» جۋرنالدارداعى ماقالالارىنىڭ سانىن 7 ەسەگە دەيىن قىسقارتتىق. مۇنىڭ ءبارى قازاقستاندىق عىلىم الەۋەتى ساپاسىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىنىڭ انىق كورسەتكىشتەرى.
وتاندىق عىلىمنىڭ جوعارى الەۋەتىنىڭ تاعى ءبىر كورسەتكىشى - QazVac ۆاكسيناسى. ونى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تىكەلەي ۇيىمداستىرۋىمەن جانە قارجىلاي قولداۋىمەن وتاندىق عالىمدار ازىرلەگەن بولاتىن.
عىلىمي قاۋىمداستىقپەن، ياعني وزدەرىڭىزبەن بىرلەسىپ، جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي سالالاردا قانداي رەفورمالار قاجەت ەكەنىن اشىق تالقىلاپ، شەشىم قابىلدادىق.
اسىرەسە جاس عالىمدارىمىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى.
عىلىمدى دامىتۋدا ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق كوزقاراسى بار تاجىريبەلى، ءوز ىسىنە ادال مامانداردىڭ مىقتى توبى قالىپتاستى. ءدال وسى جاس عالىمداردان كوپتەگەن پايدالى ۇسىنىس الىپ، وسى بىرلەسكەن جۇمىستىڭ ارقاسىندا ءبىرقاتار وزگەرىس ەنگىزە الدىق.
قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە، پاندەميا مەن كارانتين شەكتەۋلەرى ەنگىزىلگەن ۋاقىتتا وتاندىق عىلىم مەن جوعارى ءبىلىمدى دامىتۋ ماقساتىندا بىرلەسە جۇمىس ىستەگەنىمىزگە قۋانىشتىمىن.
سونداي-اق قيىندىقتارعا قاراماستان، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ وسى سالالاردى قولداۋىنىڭ ارقاسىندا جىلدار بويى قوردالانىپ قالعان كوپتەگەن جۇيەلى ماسەلەنىڭ دە شەشىمى تابىلدى.
وزدەرىڭىزبەن بىرلەسىپ اتقارعان جۇمىستارعا جەكە توقتالىپ وتەيىن.
1. وقىتۋشىلار مەن عالىمداردىڭ جۇمىسى ءۇشىن قولايلى جاعدايلار تۋرالى
جوو وقىتۋشىلارى بويىنشا
جوعارى وقۋ ورىندارى وقىتۋشىلارىنىڭ جالاقىسى كوتەرىلدى. ول ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا 2021 جىلى پوق (پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرام) جالاقىسىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىن بەلگىلەيتىن بۇيرىققا قول قويدىم. بۇل بۇيرىق جالاقىنى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا كوبەيتۋگە مۇمكىندىك بەردى. جوعارى وقۋ ورنىنا جاڭادان كەلگەن وقىتۋشىعا 1 ستاۆكا ءۇشىن كەمىندە 200 مىڭ تەڭگە بەكىتىلدى. ال پروفەسسوردىڭ جالاقىسىنىڭ مينيمالدى دەڭگەيى 350-400 مىڭ تەڭگە بولدى. ال پەداگوگيكالىق جۇكتەمە دەڭگەيى وقۋ جىلىنا 680 ساعاتتان اسپايتىنداي دەڭگەيدە بەكىتتىك. سونداي-اق ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى شامادان تىس بيۋروكراتيا مەن تىكەلەي مىندەتكە جاتپايتىن ءبىراز فۋنكسيالاردى الىپ تاستادىق.
سونىمەن بىرگە ستۋدەنتتەر مەن دوكتورانتتاردىڭ شاكىرتاقىسى ءوستى. ياعني دوكتورانتتارعا بەرىلەتىن ستيپەنديا 3 جىل ىشىندە 82 مىڭنان 200 مىڭعا جۋىق سومماعا دەيىن ءوستى. سونداي-اق وسى ۋاقىت ارالىعىندا جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسۋگە بەرىلەتىن گرانتتار سانى دا ەكى ەسەگە دەيىن ءوستى.
ەڭ باستىسى، باعدارلامالىق قۇجاتتار ارقىلى 2025 جىلعا دەيىن ستيپەنديانى، وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسىن، ستۋدەنتتىك گرانتتار سانىن جانە عىلىمدى قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋ ءۇشىن قارجىلاندىرۋ مەن مىندەتتەمەلەردى الدىن الا بەلگىلەپ قويدىق.
ەل پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى ارقاسىندا كوتەرىلگەن گرانت قۇنى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمىزدەگى وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءساۋىر ايىندا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارىنا قوسىمشا تاپسىرما بەردىك. وسى تاپسىرماعا سايكەس 2022 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ۋنيۆەرسيتەتتەرىمىزدەگى وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسى تاعى دا كوتەرىلۋى كەرەك، ول ءۇشىن قاراجات بار.
عىلىمي قىزمەتكەرلەر بويىنشا
پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا عالىمداردىڭ جالاقىسىن بازالىق قارجىلاندىرۋعا ەنگىزدىك. بۇل عىلىمي گرانتتار كونكۋرستارىنان قارجى السا دا، عىلىممەن اينالىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇرىن ينستيتۋتتاردى نەگىزگى قارجىلاندىرۋعا تەك اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى مەن كوممۋنالدىق شىعىندارى كىرەتىن. ياعني عالىمدارىمىز تەك كونكۋرستار ارقىلى عانا جالاقى الىپ، پروسەدۋرالار اياقتالعانعا دەيىن جالاقىسىز دەمالىسقا شىعۋعا ءماجبۇر بولاتىن. ەندى بۇدان بىلاي 1 200-گە جۋىق جەتەكشى عالىم گرانتتىق جانە باعدارلامالىق-نىسانالى قارجىلاندىرۋ كونكۋرستارىنىڭ ناتيجەسىنە قاراماستان تۇراقتى جالاقى الادى.
ءبىز ىرگەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزەتىن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىن قارجىلاندىرۋدىڭ جاڭا ءتاسىلىن ەنگىزدىك. بۇل ماسەلەنى عالىمدار ون جىلدان استام ۋاقىت بويى كوتەرىپ كەلگەن ەدى. ەندى 1000-نان استام عالىم تۇراقتى جالاقى الاتىن بولدى.
كوپتەگەن عىلىمي قىزمەتكەردىڭ ءبىر كونكۋرستان سوڭ، ەكىنشىسىن كۇتۋگە ءماجبۇر بولعانى دا جاسىرىن ەمەس. دەگەنمەن ارالارىندا جۇمىستان شىعىپ كەتەتىندەرى دە بولدى، سەبەبى ينستيتۋتتار ۇزدىكسىز زەرتتەۋلەر جۇرگىزبەيتىن. اسىرەسە، تاريح، قازاق ءتىلى، ارحەولوگيا، فيلوسوفيا جانە ت.ب. ينستيتۋتتاردىڭ جاعدايى قيىن بولدى. ەندى بۇل ينستيتۋتتاردا جۇمىس ىستەيتىن كەم دەگەندە 1000-نان استام عالىم تۇراقتى جالاقى الادى، ياعني ۇزدىكسىز عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى.
2. گرانت الۋ مۇمكىندىكتەرى كوبەيدى
عالىمنىڭ ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋى جانە جەتكىلىكتى قارجىلاندىرىلۋى ءۇشىن جاڭا جانە باستىسى ءار ءتۇرلى گرانتتار ەنگىزدىك:
- 1. شاعىن جانە جەكە گرانتتار.
- 2. جاس عالىمدارعا ارنالعان گرانتتار.
- 3. حالىقارالىق ىنتىماقتاستىققا ارنالعان گرانتتار.
- 4. ءداستۇرلى تۇردە ىسكە اسىرۋ مەرزىمى بار گرانتتار.
سونداي-اق گرانت كونكۋرستارىن وتكىزۋدىڭ جيىلىگىن ارتتىردىق. گرانتتىق قارجىلاندىرۋ بويىنشا كونكۋرستار بۇرىنعىداي 3 جىلدا 1 رەت ەمەس، ەندى جىل سايىن وتكىزىلەتىن بولدى. بۇل بىرەۋدىڭ ەسىندە بولسا، بىرەۋدىڭ ەسىندە جوق شىعار، ءبىراق 2019 جىلعا دەيىن عالىمداردا ءۇش جىلدا ءبىر رەت قانا قارجى الۋ مۇمكىندىگى بولاتىن. ارينە، باسەكە جوعارى بولدى. ەگەر گرانت الساڭىز، كەلەسى ءۇش جىل بويى جۇمىس ىستەيسىز، ەگەر الا الماساڭىز، وندا وتباسىڭىزدى اسىراۋدىڭ جانە ءوز ىسىڭىزبەن اينالىسۋدىڭ باسقا جولىن ىزدەۋ قاجەت بولدى. عالىمدارىمىز ءۇشىن وسىنداي ءتيىمسىز جۇيە بولدى. سول سەبەپتى ولاردىڭ كەيبىرى عىلىمدى تاستاپ كەتىپ جاتتى. ونى وزگەرتتىك.
قاجەتسىز بيۋروكراتيا دا ايتارلىقتاي قىسقاردى. مىسالى، كونكۋرستاردى وتكىزۋ مەرزىمدەرى ەكى ەسەگە دەيىن قىسقاردى جانە گرانت الۋشىلار ولاردى جۇزەگە اسىرۋ پروسەسىندە گرانتتاردى باسقارۋدا كوبىرەك دەربەستىككە يە بولدى.
عىلىمي زەرتتەۋلەردى مەملەكەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرۋ جانە جۇرگىزۋ مەرزىمى 3 جىلدان 5 جىلعا دەيىن ۇلعايتىلدى.
ودان بولەك، دوكتورانتۋرادا وقيتىن ستۋدەنتتەر ءۇشىن ارنايى گرانتتار ەنگىزدىك. ەندى جىل سايىن 1000 جاس عالىم گرانت الىپ، 3 جىل عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، ايىنا تۇراقتى تۇردە 500 مىڭ تەڭگە جالاقى الادى. بۇل جوبا جاس عالىمداردىڭ عىلىمدا ءوز ورنىن تاۋىپ، مول تاجىريبە جيناقتاۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىنى ءسوزسىز.
جاس عالىمداردى قولداۋ ءۇشىن بولەك گرانتتار بايقاۋىن ەنگىزدىك. سونىڭ ناتيجەسىندە جاس عالىمدار 16 ميلليارد تەڭگەدەن استام سوماعا ولار ءتۇرلى جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر.
عالىمدارىمىزدىڭ الەۋەتىن دامىتۋ ءۇشىن الەمدىك عىلىمي ورتالىقتاردا عالىمداردىڭ تاعىلىمدامادان ءوتۋى مەن بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدىڭ بىرەگەي جوباسىن دا قولعا الدىق. «بولاشاق» باعدارلاماسىنا ۇقساس جاڭا جوبا بويىنشا جىل سايىن 500 عالىم بىرلەسكەن عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جانە زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاجەتتى قۇرال-جابدىقتار الۋ ءۇشىن شەتەلدىك ورتالىقتارعا بارادى. ءقازىردىڭ وزىندە عالىمدارىمىز شەتەلدىك عىلىمي زەرتحانالار مەن ۋنيۆەرسيتەتتەردە جۇمىس ىستەپ، وقىپ جاتىر.
3. جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمداعى اشىقتىق
ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستەر جۇمىسىنىڭ اشىقتىعى قامتاماسىز ەتىلدى. اشىق داۋىس بەرۋ، ونلاين-ترانسلياسيالار مەن وتىرىستاردى بەينەجازباعا ءتۇسىرۋ شەشىم قابىلداۋ پروسەستەرىن بارلىعىنا اشىق جانە قولجەتىمدى ەتتىك. ۇعك قۇرامى ايتارلىقتاي جاڭارتىلىپ، ولارعا دەگەن سەنىم دەڭگەيى دە ارتا ءتۇستى.
ساراپشىلارعا قويىلاتىن تالاپتار دا كۇشەيتىلدى، عالىمدارعا وتىنىشتەردى ءۇش كۇن ىشىندە پىسىقتاۋ قۇقىعى بەرىلىپ، ساراپتامانىڭ شەكتى بالى 21-دەن 25-كە دەيىن كوتەرىلدى. سونداي-اق ساراپتاما بازاسى جاڭارتىلدى. سونىمەن قاتار اكادەميالىق ادالدىق پەن عىلىمي ەتيكا ماسەلەلەرىنە كوپ كوڭىل ءبولىنىپ وتىر.
ناتيجەسىندە سىبايلاس جەمقورلىق الەۋەتى ايتارلىقتاي تومەندەدى، عالىمداردىڭ گرانتتار بەرۋ شەشىمدەرىنە قاتىستى شاعىمدارى دا ازايدى.
ونىمەن قوسا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتىنىڭ (كوكسون) عىلىمي جۋرنالدارىنىڭ جۇمىسىن تولىعىمەن قايتا ىسكە قوستىق. ماقالالاردى ونلاين تىركەۋ، جابىق رەسەنزيالاۋ سياقتى تالاپتار ەنگىزىلدى، رەداكسيالىق القا قۇرامىنا حيرشا يندەكسى نەمەسە Web of Science جانە Scopus-تە جاريالانىمدارى بار عالىمدار تارتىلادى؛ ليسەنزيالىق قارىز الۋدى تەكسەرۋ جۇيەلەرى قولدانىلادى جانە باسقا دا كوپتەگەن حالىقارالىق تالاپ ەنگىزىلدى، ەندى قازاقستاندىق جۋرنالدار وزدەرىنىڭ جاريالانىمدارىنىڭ ساپاسىن جاقسارتىپ، ەسەپ بەرۋگە مىندەتتى بولادى.
سونىمەن بىرگە ءۇش جىل ىشىندە 60 ديسسەرتاسيالىق كەڭەس جابىلدى. بۇل كوپتەگەن ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارىنا ۇناماعان دا بولار، ءبىراق بۇل قاجەتتى شارا بولدى، ويتكەنى ءبىز مۇنداي شەشىمدەردى قابىلداۋ كەزىندە ساپانى ءبىرىنشى ورىنعا قويامىز.
كەڭەستەردىڭ جۇمىسىنا جاڭا تالاپتار ەنگىزىلدى. بۇدان بىلاي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جارتىسى ديسسەرتاسيا تاقىرىبىنا بايلانىستى تاعايىندالادى، ديسسەرتاسيا قورعاۋ ءساتى ينتەرنەتتە تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلىپ، ونىڭ ءماتىنى بارىنە قولجەتىمدى بولاتىنداي جەردە جاريالانادى. ال ۋنيۆەرسيتەتتەرگە ديسسەرتاسيالاردى مەملەكەتتىك تىلگە اۋدارۋىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتىن جۇكتەدىك.
دوكتورانتتاردىڭ ديسسەرتاسيالارىندا اكادەميالىق جانە عىلىمي ەتيكانى ساقتاۋ پرينسيپتەرىن شەگەلەپ تۇرىپ بەكىتتىك. سونىمەن بىرگە اكادەميالىق ادالدىق ۇعىمىن دا كەڭەيتتىك.
دوكتورانتتاردىڭ جاريالانىمدارىنا قاتىستى التەرناتيۆتىلىك ءپرينسيپى ەنگىزىلدى. جالپى باسىلىمدار سانى 7-دەن 4-كە دەيىن قىسقارتىلدى، ماقالالار رەيتينگى جوعارى جۋرنالداردا جاريالانعان جاعدايدا دوكتورانتتىڭ قورعاۋىنا بىر-ەكى ماقالا جەتكىلىكتى بولادى. 2021 جىلدان باستاپ دوكتورانتتارعا Q1-Q2 WoS جۋرنالدارىندا ەكى ماقالاسى جانە ءبىر رەسەنزياسى بولعان جاعدايدا ديسسەرتاسيا جازباي-اق ونى قورعاۋ مۇمكىندىگى بەرىلدى، ولاردىڭ بىرىندە دوكتورانت ءبىرىنشى اۆتور نەمەسە كوررەسپوندەنسياعا ارنالعان اۆتور بولۋى ءتيىس.
ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋ سيفرلىق فورماتقا اۋىستىرىلدى. بۇل ەمتيحاننىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ بىردەن ءبىر ءتاسىلى. مىسالى، 2019 جىلى 117 مىڭ تالاپكەردەن 128 مىڭ تىيىم سالىنعان زات تابىلىپ، 24 ادام ۇبت-دان شىعارىلسا، 2022 جىلى ۇبت تاپسىرعان 280 مىڭنان استام تالاپكەردەن 700 عانا تىيىم سالىنعان زات تابىلىپ، ناتيجەسىندە 700 تالاپكەردىڭ بارلىعى ۇبت-دان شەتتەتىلدى. باقىلاۋ مەن ەمتيحاننىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ناتيدەسىندە ۇبت-نىڭ ورتاشا بالى 20 بالعا دەيىن ازايدى. قالاي بولسا دا، بۇل ەندى وبەكتيۆتى كورسەتكىش.
سونداي-اق ءبىز ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ ءۇشىن تاپسىراتىن ەمتيحانداردى ورتالىقتاندىرىپ، سيفرلاندىردىق. وسىنىڭ ارقاسىندا جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى بىلىمگە ىرىكتەۋدە وبەكتيۆتىلىك قامتاماسىز ەتىلدى. «رەكتورلاردىڭ تىزىمدەرى» جويىلدى، ەندى جوعارى وقۋ ورىندارى عىلىمي دارەجە نەمەسە ستيپەنديا الىپ قانا قويماي، زەرتتەۋ جۇرگىزگىسى كەلەتىن دوكتورانتتاردى قابىلداۋى كەرەك.
4. جۇمىس پەن شىعارماشىلىققا كوبىرەك اكادەميالىق ەركىندىك بەرۋ
اكادەميالىق ەركىندىك ءبىلىم ساپاسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشى ەكەنىن ءاردايىم ايتىپ كەلەمىن. سوڭعى ءۇش جىل ىشىندە بۇل باعىت بويىنشا دا ءبىراز جۇمىس اتقارىلدى.
ۋنيۆەرسيتەتتەر وزدەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ ءۇشىن ءبىرقاتار قۇزىرەتكە يە بولدى. IT، جۋرناليستيكا جانە ت.ب. تەز دامىپ كەلە جاتقان ماماندىقتارعا كوبىرەك اكادەميالىق ەركىندىك بەردىك. تاجىريبەشىل ماماندار مەن تولىق ەمەس جۇمىس كۇنىمەن جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەردى تارتۋعا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن عىلىمي دارەجەلەردىڭ مىندەتتى بولۋىنا جانە وقىتۋشىلاردىڭ شتات سانىنا قويىلاتىن تالاپتاردى قىسقارتتىق، ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كەمىندە 3 كورپۋسىنىڭ نەمەسە مىڭ ستۋدەنت كونتينگەنتىنىڭ بولۋى سياقتى كورسەتكىشتەردى الىپ تاستادىق. ونىمەن قوسا تەكسەرۋ شارالارىنىڭ كورسەتكىشتەرى 2 ەسەگە دەيىن تومەندەدى.
ۋنيۆەرسيتەتتەرگە، دالىرەك ايتقاندا، وقىتۋشىلارعا كوبىرەك ەركىندىك بەرەتىن جاڭا مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى ازىرلەندى. بۇل ءاربىر وقىتۋشىعا ستۋدەنتتەردىڭ بولاشاقتا ەڭبەك نارىعىندا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋىنا كومەكتەسەتىن ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
مىندەتتى ەسەپ بەرۋدىڭ فورماسى قىسقاردى.
باكالاۆرياتتا وقۋدىڭ جالپى ۇزاقتىعى الىنىپ تاستالدى. ەندى 240 ECTS كرەديتىن مەڭگەرگەن جاعدايدا وقۋدى قىسقا مەرزىمدە اياقتاۋعا مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر.
جوو-لاردىڭ ءوز ۇلگىسىندە ديپلوم بەرۋى مامانداردى دايارلاۋ ساپاسىنا جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاسالعان ۇلكەن قادام بولدى. جالعان ديپلومنان قورعاۋ ءۇشىن قول قويۋ تالاپتارى ەنگىزىلدى. بۇدان بىلاي ءاربىر جۇمىس بەرۋشى QR تەحنولوگياسىن قولدانا وتىرىپ، ديپلومنىڭ ءتۇپنۇسقاسى مەن شىنايىلىعىن تەكسەرە الادى.
جوو-لاردىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ تىزىمىنە 15 مىڭنان استام باعدارلاما ەنگىزىلدى، ونىڭ 7 مىڭى جاڭا.
مىقتى ۋنيۆەرسيتەتتەردى تەكسەرۋدەن بوساتۋ تۋرالى بۇيرىق دايىندالدى. جۇمىس بەرۋشىلەر رەيتينگىندە 1-3 ورىنداردى يەلەنگەن ۋنيۆەرسيتەتتەر جانە جوعارى الەمدىك رەيتينگكە ەنگەن ۋنيۆەرسيتەتتەر جوسپارلى تەكسەرۋلەردەن بوساتىلادى.
5. جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ ينفراقۇرىلىمدىق جاعدايىن جاقسارتۋ
جوعارى وقۋ ورىندارى كەاق فورماسىنا كوشىرىلدى. بۇل تۇسكەن تابىستى مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە جىبەرمەي، ۋنيۆەرسيتەتتى دامىتۋ ءۇشىن باعىتتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
كورپوراتيۆتىك باسقارۋ – ۋنيۆەرسيتەتتەردى دامىتۋدىڭ وتە پەرسپەكتيۆالى قۇرالى. ارينە، بۇل رەفورما بارلىق رەكتوردىڭ كوڭىلىنەن شىقتى دەپ ايتۋ قيىن، ويتكەنى ەندى ۋنيۆەرسيتەت بيۋدجەتىن تەك رەكتور ءبىر ءوزى عانا باقىلاپ، باسقارا المايدى. ديرەكتورلار كەڭەسى مەن جوو باسقارمالارى رەكتور ءوز پوزيسياسىن قورعاي الاتىن القالى ورگاندار رەتىندە ارەكەت ەتەدى. ديرەكتورلار كەڭەسىنە ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىنىڭ كوپتەپ تارتىلعانى دا وتە ماڭىزدى.
ەندى ۇلتتىق جوعارى وقۋ ورىندارى عانا ەمەس، بارلىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەكتورلارى جىل سايىن قول جەتكىزگەن اكادەميالىق كورسەتكىشتەر جايىندا عانا ەمەس، بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى دا حالىق الدىندا ەسەپ بەرۋگە ءتيىس.
20 جوعارى وقۋ ورنى «اكادەميالىق شەبەرلىك ورتالىقتارى» جوباسىنا ەندى. ولارعا 2025 جىلعا دەيىن ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازانى نىعايتۋعا 80 ملرد تەڭگە كولەمىندە قارجى ءبولىندى.
جوو-لاردا مەملەكەت پەن وقىتۋشىلار، ستۋدەنتتەردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ءۇشىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە ولاردى يەلىكتەن شىعارۋعا نەمەسە ءتىپتى ولاردىڭ ۇلەسىنە قاتىسۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى ارنايى نورما ەنگىزىلدى. ياعني ەندى مەملەكەتتىك جوعارى وقۋ ورىندارى ساتىلمايدى. ولار تەك مەملەكەت مەنشىگىندە بولادى.
2020 جىلدان باستاپ العاش رەت عىلىمي ۇيىمنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋىنا ارنايى باعدارلاما اشىلىپ، قاراجات ءبولىندى. ناتيجەسىندە عىلىمي ۇيىمدار سوڭعى جىلدارى الەمدىك وندىرۋشىلەردىڭ زاماناۋي جابدىقتارىن ساتىپ الدى.
6. ساپاسى تومەن ۋنيۆەرسيتەتتەردى جابۋ
اكادەميالىق دەربەستىكتى كەڭەيتۋمەن قاتار، جاۋاپكەرشىلىگى تومەن ۋنيۆەرسيتەتتەردى جاۋىپ، ساپانى قامتاماسىز ەتە المايتىن جوو-لاردى قايتا بەيىندەۋ بويىنشا كۇردەلى جۇمىستار جۇرگىزدىك.
ناتيجەسىندە 15 جوو جابىلدى. بۇدان بولەك، قوسىمشا 6 وقۋ ورنىن جابۋعا قاتىستى شەشىمىمىزگە شاعىم بەرىلىپ، ول سوتتا قارالىپ جاتىر. ونىڭ جالپى سانى 21-گە جەتىپ وتىر. جابىلعان ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ 100 مىڭنان استام ستۋدەنتىن وقۋىن جالعاستىرۋ ءۇشىن باسقا جوو-لارعا اۋىستىردىق. 66 ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءالسىز ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا 505 ليسەنزيانى كەرى قايتارىپ الدىق. سونىمەن بىرگە وقىتۋدىڭ ءالسىز باعىتتارى بويىنشا ليسەنزيالاردى قايتارىپ الۋ بويىنشا تاعى 4 جوو-مەن سوت پروسەستەرى ءجۇرىپ جاتىر.
پەداگوگيكالىق باعىتتار بويىنشا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى (85-تەن 50-گە دەيىن) قىسقاردى. ەندى وقىتۋدىڭ ءتيىستى ساپاسىن قامتاماسىز ەتەتىندەر عانا بولاشاق مۇعالىمدەردى دايىنداي الادى. زاڭگەرلەردى دايارلايتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ سانى 72-دەن 61-گە دەيىن قىسقاردى.
الداعى ۋاقىتتا جوو-لارعا بەرىلەتىن ليسەنزيالار مەرزىمسىز بولمايدى. ولار 5 جىلعا بەرىلەدى، ال ولاردى قايتا رەسىمدەۋ اۆتوماتتى تۇردە ەمەس، ەندى بىلىكتىلىك تالاپتارىنا سايكەس بولعان جاعدايدا عانا جۇرگىزىلەدى.
كوپ ۇزاماي «جوعارى مەكتەپ» لەكسيكونىنان «ديپلوم فابريكالارى» نەمەسە «شاڭسورعىش وقۋ ورىندارى» سياقتى تەرميندەر ماڭگىگە جوعالاتىنىنا سەنىمىم مول.
كادر ساياساتى ەرەكشە ماڭىزعا يە. جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىن باسقاراتىن رەكتورلار دەڭگەيىندە ۇرپاق الماسۋ پروسەسى بولدى. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلىعىنا بەدەلى ءمىنسىز، عىلىمي بەكگراۋند، شەتەلدىك تاجىريبەسى بار، كاسىبي شەبەرلىگى جوعارى ماماندار كونكۋرس ارقىلى تارتىلدى. سونىمەن قاتار جوعارى وقۋ ورىندارىن باسقارۋ جۇيەسىنە پرورەكتور رەتىندە 25-تەن استام جاس جانە بولاشاعىنان زور ءۇمىت كۇتۋگە بولاتىن ماماندار شاقىرىلدى. ولار جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ كادرلىق رەزەرۆىنە كىردى.
ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ قىزمەتى اياسىندا كوپتەگەن تۇيتكىلدى ماسەلە شەشىمىن تاپتى.
بۇل جايىندا تاعى جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. ءبىراق مەن عىلىم مەن جوعارى ءبىلىم جۇيەسى ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى، باستى رەفورمالاردى اتاپ وتۋگە تىرىستىم.
وسى وڭ وزگەرىستىڭ بارلىعى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ قامقورلىعى مەن تىكەلەي تاپسىرمالارىنىڭ ارقاسىندا ىسكە اسىرىلدى.
وسى وزگەرىستىڭ ءبارىن جۇزەگە اسىرۋعا كومەكتەسكەن ارىپتەستەرىمدى، بۇرىنعى ۆيسە-مينيستر م.داۋلەنوۆ، ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى گ. كوبەنوۆا، عىلىم كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى ج.قۇرمانعالييەۆا، جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى ءا. تويبايەۆ جانە وسى قۇرىلامداردا جۇمىس ىستەگەن جانە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن بارلىق ارىپتەسىمدى اتاپ وتكىم كەلەدى.
قۇرمەتتى وقىتۋشىلار مەن عالىمدار!
سىزدەر قازاقستاندىق عىلىم مەن جوعارى ءبىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن ۇلكەن جۇمىس اتقاردىڭىزدار. بۇگىنگى تاڭدا جاس وقىتۋشىلار مەن عالىمداردىڭ تۇتاس ءبىر توبى جاڭاشىلدىقتار ەنگىزىپ جاتىر، سونداي-اق جاڭا شەشىمدەر ىزدەپ، ءبىلىم بەرۋ مەن زەرتتەۋلەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ەڭ ماڭىزدىسى دا وسى دەپ ويلايمىن. ەلىمىزدە وسىنداي دارىندى پەداگوگتەر مەن عالىمدار باردا وتانىمىزدىڭ بولاشاعى زور بولاتىنىنا كامىل سەنەمىن.
قۇرمەتتى ارىپتەستەر!
جازعى ماۋسىمدى ويداعىداي وتكىزۋلەرىڭىزگە تىلەكتەسپىن. جاڭا وقۋ جىلىنا كۇش-قۋات جيناپ، جايدارى كوڭىل-كۇيمەن ورالاسىزدار دەپ سەنەمىن.
ءاردايىم ەڭبەكتەرىڭىز ەلەنىپ، دارىندى جانە بىلىمگە قۇشتار ستۋدەنتتەرىڭىز كوبەيە بەرسىن! - دەدى وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ.
https://dalanews.kz/ekonomika/79930-qazaqstanda-qay-bank-tengge-depozitte
