سەبەبى ەلiمiزدەگi ۇلكەن وزەندەردiڭ باستاۋ قاينارى وزگە مەملەكەتتەردە جاتقاندىقتان، ترانسشەكارالىق سۋلاردى تيiمدi پايدالانۋ ساياساتى اسا قىراعىلىقتى قاجەت ەتەدى. بۇگىندە ماماندار پامير مەن تيان-شان شىڭدارىنداعى ماڭگىلىك مۇزدىقتار 1957 جىلمەن سالىستىرعاندا 30 پايىزعا كەمىگەنىن، ەندى 10-15 جىلدا 50 پايىزعا دەيiن ازايۋى مۇمكىن دەگەن ءقاۋىپتى دەرەكتى العا تارتۋدا.
ياعني جەر بەتى تۇرعىندارىن الاڭداتىپ وتىرعان «عالامدىق جىلىنۋ» اپاتىنىڭ بiر شەتi ءبۇتiن ورتالىق ازياعا تيiپ، سۋ كوزدەرiنiڭ تارتىلىپ، قۇرعاقشىلىق جاعدايىنا اكەلۋى بەك مۇمكiن. بiرiككەن ۇلتتار ۇيىمى 2030 جىلعا قاراي جەر شارىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى (47 پايىزى) سۋدان تاپشىلىق كورەدى دەپ دابىل قاعۋى بەكەر ەمەس. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا اۋىزسۋ تاپشىلىعىن شەشۋ الەمدiك ساياساتتىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالادى دەگەن بولجام ءجيى ايتىلۋدا.
جالپى، حالىقتىڭ كۇندەلiكتi تۇتىنۋىنا قاجەتتi اۋىزسۋ تاپشىلىعى بiزدiڭ ەلiمiزدە تولىق شەشىلمەگەن. ونىڭ نەگiزگi سەبەبiنiڭ بiرi قازiرگi كۇنi ەلىمىزدەگى جەراستى سۋ قورلارىن يگەرۋ ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق.
ءتىپتى سوڭعى 15-20 جىلدان بەرi پايدالانىلماي كەتكەن سۋ كوزدەرi بار. بۇگىندە ەلىمىز بويىنشا 1282 جەراستى سۋ كوزدەرi مەملەكەتتىڭ بالانسىنا تiركەلگەن. الايدا وسى بارلانعان سۋ قورلارىنىڭ 402ء-سى عانا پايدالانىلىپ، تاۋلىگىنە 3 ملن تەكشە مەتر سۋ الىنۋدا. جالپى، ەلىمىزدە سۋ رەسۋرسىنىڭ قورى ءبىرشاما بار. تەك، «بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش» دەگەن باعزى ءتامسىلدى قاپەردەن شىعارماي، جەراستى سۋ كوزدەرiن تەرەڭدەتىپ يگەرۋ ارقىلى كوپ ماسەلەنى شەشۋگە بولادى.
ويتكەنى اۋىزسۋعا سۇرانىس جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى. بۇگىندە ەلiمiزدە جان باسىنا شاققاندا اۋىزسۋدى تۇتىنۋ تاۋلىگىنە 12 ملن تەكشە مەترگە جۋىقتايدى. سونداي-اق، الماتى قالاسىنىڭ وزىندە 1،5 ملن استام تۇرعىن مەن وبلىستىڭ قالاعا جاقىن اۋداندارىن جانە 12 مىڭعا جۋىق كاسiپورىندى قوسساق، ءبىر الماتىنىڭ سۋ تۇتىنۋ كولەمى تاۋلىگىنە 450 مىڭ تەكشە مەتردi قۇرايتىنىن بايقايمىز.
اۋىزسۋعا قاجەتتىلىكتى شەشۋدە تiزگiن بەرمەي تۇرعان كەلەسى جايتتىڭ بiرi – سۋ جەلiلەرىنىڭ شامادان تىس توزۋى. ستاتيستيكالىق دەرەك كوزدەرىنە كوز جۇرگىرتسەك، ەلىمىزدە سۋ قۇبىرى جەلiلەرiنiڭ 64 پايىزىن كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزۋ كەرەك نەمەسە تولىقتاي اۋىستىرۋ قاجەت. وسىنىڭ كەسiرiنەن اپاتتى جاعدايلار ءجيى ورىن الىپ، اۋىزسۋدىڭ ساپاسى تومەندەۋدە. سونىمەن قاتار توزىعى جەتىپ، تەسىلگەن ەسكى قۇبىرلاردان سۋدىڭ قاشۋى دا كوپ تىركەلەتىنى جاسىرىن ەمەس.
اۋىزسۋ ماسەلەسىنە قاتىستى ءسوز قوزعاعاندا ەلىمىزدەگى سۋ ايدىندارىنىڭ لاستانۋ دەڭگەيى وزەكتى كۇيىندە قالىپ وتىرعانىن دا ايتۋعا ءتيىسپىز. مامانداردىڭ زەرتتەۋىنشە سۋ كوزدەرىنىڭ لاستانۋى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا – 95،8 پايىز، باتىس قازاقستان وبلىسىندا – 22،4 پايىز، اقمولادا – 16،9 پايىز، تۇركىستان وبلىسىندا 8،5 پايىز مولشەرiندە ساقتالۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋبليكا بويىنشا 291 باقىلاۋ پۋنكتى جەرۇستى سۋلارىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ كەلەدى. ال دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيا ۇيىمىنىڭ تالابى بويىنشا قازاقستاندا باقىلاۋ پۋنكتتەرى 740-قا دەيىن بولۋى كەرەك ەكەن.
ۇكىمەت ەلىمىزدە اۋىزسۋ ماسەلەسىن شەشۋ جولىندا ون جىلدان بەرى كوپتەگەن ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. بۇل باعىتتا ەشقانداي جۇمىستار قولعا الىنبادى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ءبىراق اۋىزسۋدى حالىق كۇندەلىكتى تۇتىناتىن بولعاندىقتان، ونى ءوندىرىپ، تاراتاتىن ينفراقۇرىلىمدار تەز توزاتىنىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
«اق بۇلاق» باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا ءقازىر اۋىل حالقىنىڭ 80 پايىزى، ال قالا تۇرعىندارى تۇگەلدەي ورتالىقتاندىرىلعان قۇبىرلار ارقىلى تازا سۋعا قول جەتكىزىپ وتىر. جالپى شىعىنى 1 ترلن تەڭگەگە جۋىق قارجى جۇمسالعان بۇل باعدارلاما ەلىمىزدەگى اۋىزسۋ ماسەلەسىن ايتارلىقتاي جاقسارتتى. ءبىراق اڭگىمە اراسىندا ايتقانىمىزداي، حالىقتى ساپالى اۋىزسۋمەن قامتۋ ۇكىمەت ءۇشىن ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىر بولىپ قالا بەرەدى. ويتكەنى بەس جىل بۇر بۇرعىلعانعان سۋ ۇڭعىمالارى سۋالىپ، قۇبىرلار توزادى. ال مۇنى جاڭارتۋ ءىسى ارادا ون جىل سايىن الدىڭىزدان شىعا بەرەدى.
