وسىدان ءبىرشاما ۋاقىت بۇرىن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالعان اسقار مىرزاحمەتوۆ جۇمىس ساپارىمەن وبلىسقا قارايتىن اۋدانداردى ارالاپ، جەرگىلىكتى جەردەگى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن تانىستى.

الدىمەن وبلىس اكىمى ت.رىسقۇلوۆ جانە بايزاق اۋداندارىندا بولىپ، ونداعى ماساقتى ءداندى داقىلداردى جيناۋ، سونداي-اق جازعى دالا جۇمىستارىنىڭ ىسكە اسۋ بارىسىمەن تانىستى.

جۇمىس ساپارى ت.رىسقۇلوۆ اۋدانىنداعى  «شاۋشەن» شارۋا قوجالىعىنىڭ تۇقىم شارۋاشىلىعىنداعى جوعارى رەپرودۋكسيالى بيداي القابىندا باستالدى. مۇندا ءقازىر  4 مىڭ گەكتارعا جۋىق جازدىق بيداي القابىنا وراق تۇسكەن.

ءوز كەزەگىندە شارۋا قوجالىق باسشىلارى وبلىس اكىمىنەن اگروكەشەن جانىنان ەت وندىرەتىن كاسىپورىن قۇرىلىسىنا جەر ءبولۋ تۋرالى ءوتىنىشىن ءبىلدىردى. ايماق باسشىسى اۋىل شارۋاشىلىعى بويىنشا سالالىق ورىنباسارى مەن باسقارما باسشىسىنا جوعارىدا كوتەرىلگەن ماسەلەنى ۋاقىت وزدىرماي شەشۋدى تاپسىردى.

جالپى، ت.رىسقۇلوۆ اۋدانىندا بيىل 86 مىڭعا جۋىق گەكتار ماساقتى داقىل ورىلادى. ونىڭ 36 مىڭ گەكتارى كۇزدىك بيداي، 3 مىڭ گەكتارى جازدىق بيداي، جانە 47 مىڭ گەكتارى جازدىق ارپا بولىپ تابىلادى. ماساقتى داقىلدىڭ وراعى اياقتالعاننان كەيىن 17 مىڭ گەكتارعا جۋىق ماقسارى داقىلى جينالادى.



كۇنى بۇگىنگە دەيىن اۋداندا 10 مىڭ گەكتار ەگىستىك ورىلدى. ونداعى ورتاشا ونىمدىلىك 23-24 سەنتنەردى قۇرايدى.

كەلەسى ساتتە ءوڭىر باسشىسى بايزاق اۋدانىنداعى «تالاپ»، «ياشار»  شارۋا قوجالىقتارىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى. جالپى، بيىل وبلىستا، ءداندى داقىلداردىڭ ءوسۋ كولەمى وتكەن جىلدىڭ ەسەپتى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 5 پايىزعا ارتقان. اعىمداعى جىلى جامبىلدىق شارۋالار 260 مىڭ گەكتار القاپقا ءداندى داقىل ەككەن. بۇل داقىلداردىڭ جوسپارلى ءتۇسىمى گەكتارىنا 23-25 سەنتنەردى قۇرايدى.

بايزاق اۋدانى اكىمدىگىندە وتكەن جيىندا وبلىس اكىمدىگىنىڭ باسقارما باسشىلارى وزدەرى جەتەكشىلىك ەتەتىن سالالارداعى كورسەتكىشتەر تۋرالى باياندادى. وبلىس اكىمىنىڭ  تىكەلەي تاپسىرماسىمەن باسقارما باسشىلارى تۋىنداعان ماسەلەلەر مەن ولاردى شەشۋ جولدارىنا توقتالدى.

ماسەلەن، ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلدانا جاۋىنبەكوۆا اۋدان دامۋىنىڭ بىلتىرعى ەسەپتى مەرزىممەن سالىستىرعاندا وڭ ديناميكاسى ساقتالعانىمەن، وبلىس پەن اۋدان اكىمى اراسىندا جاسالعان كەلىسىمگە ەنگەن 37 ينديكاتوردىڭ 21ء-ى بويىنشا توقتالىپ، مونيتورينگ قورىتىندىسىنا سايكەس 4 ينديكاتورعا قول جەتكىزىلمەگەنىن اتاپ ءوتتى. ايماقتا  اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ كولەمى –71،4 پايىزعا، وسىمدىك شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ كولەمى – 7،7 پايىزعا، مال شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ كولەمى 89،1 پايىزعا ورىندالعان. دەگەنمەن، اۋدان اكىمدىگى وبلىس اكىمدىگىنىڭ باسقارمالارى مەن اۋدان جانە تاراز قالاسى اكىمدەرىنىڭ اراسىندا جاسالعان كەلىسىمدەرگە ەنگىزىلگەن 163 ينديكاتوردىڭ 9-ىن تولىق ورىنداماعان.   جيىن بارىسىندا اۋداندا مالدارىگەرلىك پۋنكتتەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋ، جەردى ءتيىمدى يگەرۋ، اۋىلدىق وكرۋگتەردەگى تازالىق ماسەلەلەرى قارالىپ، ءتيىستى تاپسىرمالار بەرىلدى.

– قاي ءوڭىردىڭ بولسىن وركەندەۋى ءۇشىن بارلىق سالادا مەجەلەگەن كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋ ماڭىزدى. اسىرەسە ەكونوميكانىڭ العا جىلجۋىنا ەڭ الدىمەن، ونەركاسىپ پەن اۋىلشارۋاشىلىق سالاسى زور ىقپال ەتەتىنى بەلگىلى. وسى تۇرعىدان العاندا، بايزاق اۋدانىنىڭ وزگە اۋداندارمەن سالىستىرعاندا الەۋەتى جوعارى. ءبىز وسىنى ەسكەرۋىمىز كەرەك. تەك وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا وسىنشا پايىزعا وستىك دەپ، ءبىرلى-جارىم ءوسىمدى العا تارتپاي، اۋداننىڭ الەۋەتىن بارىنشا پايدالانا الساق، ۇلكەن جەتىستىككە جەتەمىز. بۇل ورايدا قۇر سوزبەن ءىس تىنباسى انىق. سول ءۇشىن جىل باسىندا اۋدان اكىمدەرى مەن اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرى اراسىندا ءتيىستى كەلىسىمگە نەگىزدەلگەن قۇجات قابىلدانۋ كەرەكتىگىن تاپسىرعان بولاتىنبىز. ول قۇجاتتا ءبىر جىلدا نەمەسە جارتى جىلدا قانداي جۇمىستار اتقارىلۋ كەرەكتىگى، ناقتى قانداي ماسەلەلەر شەشىلۋ قاجەت ەكەندىگى انىق جازىلعانى ءلازىم ەدى. ال بۇل سىزدەردىڭ قۇجاتتارىڭىزدا كورىنىس تاپپاعان، – دەدى اسقار يسابەك ۇلى.

وبلىس اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ توراعالىعىمەن ءدال وسىنداي فورماتتا جامبىل اۋدانىندا وتكەن جيىندا كوپتەگەن ماسەلەلەر كوتەرىلىپ، جان-جاقتى تالقىلاندى. جىل باسىنان بەرگى التى ايدا اۋدان ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى سالالارىندا وسىمگە قول جەتكىزىلگەن. الايدا وبلىس اكىمى مەن اۋدان اكىمىنىڭ اراسىنداعى كەلىسىمگە ەنگىزىلگەن 37 ينديكاتوردىڭ مونيتورينگ جۇرگىزىلگەن 21ء-ى بويىنشا بەس مەجە ورىندالماعان.

سونداي-اق وبلىس اكىمدىگىنىڭ باسقارمالار مەن اۋدان اراسىنداعى كەلىسىمدەگى 163 ينديكاتوردىڭ 16-سىنىڭ مەجەلەرىنە قول جەتكىزىلمەگەن. جامبىل اۋدانىندا دا مالدارىگەرلىك پۋنكتتەردىڭ تاپشىلىعى، جەردى يگەرۋ كولەمىنىڭ تومەندىگى، شارۋاشىلىقتارعا ارنالعان قۇدىقتارعا سۋبسيديا ءبولۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلىپ، ولاردى شەشۋ جايى جان-جاقتى ءسوز بولدى. سول سەكىلدى، كوگىلدىر وتىن مەن اۋىزسۋ تارتۋ جايى دا جامبىلدىقتار ءۇشىن كۇرمەۋى قيىن تۇيتكىلگە اينالعان.  وبلىس اكىمى جاۋاپتىلاردى اۋداننىڭ ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك الەۋەتىنىڭ ارتۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىرعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋعا شاقىردى.

اسقار مىرزاحمەتوۆ قورداي اۋدانىنا جۇمىس ساپارىندا اۋدان اكتيۆىمەن كەزدەسىپ، ينديكاتورلىق كورسەتكىشتەردىڭ ورىندالۋ بارىسىن تالقىلادى.

قورداي اۋدانىنىڭ التى ايداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى كوڭىلگە قونىمدى. الايدا ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ درايۆەرى سانالاتىن اۋىل شارۋاشىلىعى، كاسىپكەرلىك پەن ءبىلىم سالالارىندا ءبىرقاتار كەمشىلىكتەرگە جول بەرىلگەن.

ماسەلەن، اۋىل شارۋاشىلىعى بويىنشا بەكىتىلگەن 30 ينديكاتوردىڭ جەتەۋى  ورىندالماعان. قوردايلىق شارۋالار قىزىلشا مەن مايلى داقىلداردى ەگۋدى قۇنتتاماي كەلگەنى بەلگىلى بولدى. سونداي-اق ءسۇت باعىتىنداعى شارۋاشىلىقتارىنىڭ سانى جىل ساناپ ەسەلەنە تۇسكەن ءوڭىر شارۋالارى ءوز ونىمدەرىن وسىنداعى جالعىز كاسىپورىنعا وتكىزەدى. وعان قوسا اۋداننىڭ ءسۇت ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىسىن الماتى مەن بىشكەك قالالارىنىڭ كاسىپورىندارى ارزان باعامەن قامتاماسىز ەتەدى. ناتيجەسىندە، جەرگىلىكتى ونىمگە دەگەن سۇرانىس جوعالعان.

ءوز كەزەگىندە وبلىس اكىمى بۇل ماسەلەنى رەتتەۋدى ۋاقىت وزدىرماي قولعا الىپ، نارىققا اۋەلى قوردايلىق كاسىپورىنداردىڭ ءونىمىن شىعارۋ جولدارىن جان-جاقتى قاراۋدى تاپسىردى. ازىرگە جەرگىلىكتى بيلىك بۇل باعىتتاعى شارۋانى ءتيىستى دەڭگەيدە ۇيلەستىرە الماۋدا. سونىمەن بىرگە بەس اي بۇرىن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى ورنالاستىرۋ ءۇشىن بوس عيماراتتاردى تابۋ بويىنشا ناقتى تاپسىرما العان اكىمدىك ءالى كۇنگە تالاپتىڭ ۇدەسىنەن شىعاتىن سىڭاي تانىتپاي وتىر.

اگروسەكتوردى قارجىلاي قولداۋ شارالارىندا دا قوردالانعان ماسەلە كوپ. اۋدانداعى ەگىستىكپەن اينالىساتىن 1500 شارۋاشىلىقتىڭ نەبارى 8ء-ى عانا نەسيە الۋعا ءوتىنىش بەرگەن. سايكەسىنشە، بۇل شارۋالارعا قارجىلاي قولداۋ شارالارى جايىندا تولىققاندى اقپارات ۇسىنىلماعاندىعىن اڭعارتادى.



سونداي-اق جيىن بارىسىندا بوس جاتقان جەر تەلىمدەرىن يگەرۋ، جاڭا مەكتەپ قۇرىلىسىنا جاسالعان جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردىڭ باعاسىن وڭتايلاندىرۋ جايى دا ءسوز بولدى.

ال شۋ اۋدانىندا وبلىس اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن اكتيۆ جيىنىندا  اۋداننىڭ العاشقى جارتىجىلدىقتاعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى تالقىلاندى

وڭىردە ەكونوميكالىق ءوسىم بار دەسەك تە، مۇندا 13 ينديكاتورعا قول جەتكىزىلمەدى. جەكەلەگەن سالالاردا ءبىرقاتار ماسەلەلەردە دە بار. اتاپ ايتار بولساق، اگرارلى ايماقتا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا تۇيتكىل كوپ. مۇندا مەجەلى 30 ينديكاتوردىڭ 7-ەۋىنە قول جەتكىزىلمەگەن. بۇگىندە اۋداندا 4471 گەكتار ەگىستىك جەر پايدالانۋسىز جاتىر. ونىڭ 1200 گەكتارى سۋارمالى القاپقا جاتادى. سول سەكىلدى، شۋلىق شارۋالار تىڭايتقىش الۋدا دا بەلسەندىلىك تانىتپاعان. بۇل باعىتتا جوسپار تولىق ورىندالعان. الايدا مەجەلى جوسپار كولەمىنىڭ ازدىعى ءوڭىر باسشىسىنىڭ كۇمانىن تۋعىزدى.

– اۋداندا 2700-دەي شارۋا قوجالىعى بار. ال تىڭايتقىشقا دەگەن سۇرانىس بار-جوعى 1300 توننا. بۇل قيسىنسىز عوي. اۋداننىڭ الەۋەتى جوعارى، سۇرانىس تا، جوسپار دا سوعان ساي بولۋى كەرەك. بولماشى جوسپار قويىپ الىپ، اسىرا ورىندادىق دەۋ كىمگە كەرەك؟ باعاسى قىمبات دەيتىندەي ساتۋلى ەمەس، تەگىن تىڭايتقىشتى الىپ كەپ، توپىراق قۇنارلىلىعىن ارتتىرىپ، مول ءونىم الۋعا نەگە ىنتالى ەمەسسىزدەر؟ بۇعان اۋدان، اۋىلدىق وكرۋگ باسشىلارى اتسالىسۋ كەرەك ەدى، – دەدى وبلىس اكىمى.

قانت قىزىلشاسىن ەگۋ جوسپارلانعان 2000 گەكتاردىڭ نەبارى 600 گەكتارىنا عانا ءتاتتى ءتۇبىر تۇقىمى سەبىلگەن. سۋ قويمالارىنىڭ جاعدايى ءماز ەمەس.

اۋدان اكتيۆىمەن بولعان كەزدەسۋدەن اگروسالادان وزگە دە سالالارداعى كەلەڭسىزدىكتەر جان-جاقتى تالقىعا ءتۇستى. اتاپ ايتقاندا، اۋىلدىق وكرۋگتەردى قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى ورنالاستىرۋعا ارنالعان پوليگوندارمەن قامتاماسىز ەتۋ، سۋ شارۋاشىلىعى جۇيەلەرىن تازالاۋ، ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاپشىلىعى اۋىز سۋ، كوگىلدىر وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلىپ، ولاردى شەشۋ جايى ءسوز بولدى.

ايماقتاعى الەۋمەتتىك سالاداعى كادر تاپشىلىعى  وقۋشىلاردىڭ قاشىق جەردەن قاتىناپ وقۋى، كەيبىر اۋىل اكىمدەرىنىڭ ءوز ورىندارىنان تابىلمايتىندىعى، سانيتارلىق تازالىق، جەرگىلىكتى پوليسيانىڭ جۇيەسىز قىزمەتى سەكىلدى ماسەلەلەر دە نازاردان تىس قالعان جوق. سايكەسىنشە، اۋدان اكىمى ءوڭىر باسشىسىنان جوعارىدا كورسەتىلگەن كەمشىلىكتەردى جويۋ تۋرالى ناقتى تاپسىرما الدى.