وكىنىشكە وراي، ءبىز سوڭعى كەزدەردە كوپ رەفورما جاسادىق. سەبەبى، انا ەلدە وسىنداي ەكەن دەگەن دالاقبايلىق ادىسكە كوشىپ كەتتىك. ولاي بولمايدى.
***
قازاقتا نەگە اقىن كوپ؟ نەگە ايتىسكەرلەر كوپ؟ ويتكەنى، قازاق ەموسيامەن، وبرازبەن ۇعادى. ماتەماتيكانى دا وبرازبەن ءتۇسىندىرىڭىز. سوندا ەستە قالادى.
***
قازاقتىڭ تويى بەس ساعات بولادى. ونى قىسقارتۋ كەرەك. كوپ دەگەندە جارتى ساعات بولسىن، مۇمكىن قىرىق مينۋت، جارايدى، ەلۋ مينۋت بولسىن. ودان اسپاسىن. سول جەتەدى.
***
مەنىڭ ارمانىم بار: ماتەماتيكانىڭ ءوزىن كەم دەگەندە 20 سالاعا ءبولۋ كەرەك. ولار: الگەبرا، گەومەتريا، ساندار تەورياسى، ستاتيستيكا دەگەن سياقتى كەتە بەرەدى.
***
عىلىم – ونەر ەمەس. ەگەر ديماش ساحناعا شىعىپ، ءانىن ايتىپ، شىڭعىرىپ بەرسە، ءبارى جاقسى كورىپ قالادى، ترانسقا تۇسەدى. بۇل تۇسىنىكتى. تىكەلەي شىعادى عوي. نەمەسە بىرەۋ ەكىنشىسىنىڭ مۇرنىن بۇزسا دا، نە بولعانىن ۇعىپ تۇراسىز. ال، عىلىمدا ولاي ەمەس. ونى يگەرۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك.
***
شىندىعىندا قازاقتىڭ بايلارى امەريكانىڭ بايلارىنان اسىپ تۇسپەسە كەم ەمەس. ءبىراق „اسەكە، اقشا بەرەيىن، ءسىز تەگىن كۋرس وتكىزىڭىز„ دەگەندى وسىعان دەيىن كورگەنىم جوق. وندايلار شىعىپ جاتسا، تەك قۋانام. مۇندا 5 كۋرس قامتىلعان، ال ماتەماتيكادا كەم دەگەندە 20 كۋرس بولۋى كەرەك.
***
ءبىزدىڭ بالالارىمىز گراموتا العاندى جاقسى كورەدى. ولارعا ساتىپ تا الىپ بەرۋگە بولاتىن ەدى. ءبىراق، ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ەسەپ شەشىپ العانى – ءتىپتى جاقسى.
***
مەنەن ءبارى مەنتالدى اريفمەتيكا تۋرالى سۇراي بەرەدى. ول دەگەنىڭ تازا اقىماقتىق. ءتىپتى اڭگىمە قىلۋعا دا تۇرمايدى. الايدا، ءبارى نەگە سوعان عانا نازار اۋدارادى؟ بۇل دۇرىس ەمەس.
***
بريتانيادا “اكادەميك” دەگەن اتاقتى قانداي ادامدارعا بەرەتىنىن بىلەسىزدەر مە؟ عىلىمداعى جەتىستىكتەرىمەن بىرگە، عىلىمنىڭ تانىمالدىلىعىن ارتتىرۋعا قوسىپ جۇرگەن ۇلەسى ءۇشىن بەرەدى. ال، بىزدە ول تۋرالى ەشكىم ويلامايدى، ءتىپتى مينيسترلىكتە دە ايتپايدى.
***
قازاق تىلىندە جازىلعان ماتەماتيكا كىتاپتارىنىڭ 90 پايىزى ماتەماتيكالىق اناليزدەۋ مەن جوعارعى ماتەماتيكاعا قاتىستى جازىلعان. نەگە ولاي؟ سەبەبى، ولاردى جازعان وڭايىراق. كوشىرىپ، جاڭا كىتاپ جازا بەرەسىڭ.
***
ادەتتە قازاقتار ءبارىنىڭ بىردەن بولا سالعانىن قالايدى. عىلىمدا ولاي ىستەۋگە بولمايدى. ەگەر باتىستىق ءستيلدى الاتىن بولساق، ولار ناقتىلىقتى جاقسى كورەدى. ال، ناقتىلىق دەگەنىمىز – جوعارعى مەكتەپ. دەمەك، بىزگە بارىنەن بۇرىن جوعارعى مەكتەپتەرگە ارنالعان كىتاپتاردى جازۋ كەرەك.
***
بىزدە مادەنيەتتى ادام دەپ كىمدى ايتادى؟ “سوعىس جانە بەيبىتشىلىك” رومانىن وقىعان ادامدى ايتادى. ال، مەنىڭ ويىمشا، مادەنيەتتى ادام دەگەنىمىز – ماتريسانى تۇسىنەتىن ادام.
***
ەگەر مەن مينيستر بولسام، ۇشتىلدىلىك، ەكىتىلدىلىك دەگەندى قويىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە وقۋلىقتار جازدىرتاتىن ەدىم. بارلىعى مەكتەپ وقۋلىقتارىن ءسوز قىلادى. پروبلەماسى جەتەرلىك، وعان داۋىم جوق. ونى ايتاسىز، ۋنيۆەرسيتەت وقۋلىقتارىنىڭ وزىندە تۇك جوق.
https://youtu.be/o7mf925I0_I
دەرەككوز: szh.kz
