Kúni keshe AQSH prezıdenti Donald Tramp Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevqa hat joldap, 1 tamyzdan bastap 25 paıyzdyq baj salyǵy engiziletinin málimdedi. Saıasattanýshy Qazbek Maıgeldınov atalǵan sheshimdi Qazaqstan úshin mańyzdy geosaıası sıgnal retinde baǵalady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
“Bul sáýirde jarıalanǵan alǵashqy 27 paıyzdyq baj salyǵymen salystyrǵanda tómen bolǵanymen, óte eleýli kórsetkish. Qazaqstan Saýda mınıstrliginiń aldyn ala taldaý nátıjesi boıynsha, Qazaqstan eksportynyń 95,2 paıyzy — negizinen munaı, ýran, qymyz jáne feroqorytpalar jańa bajdardan bosatylǵany málim boldy. Al qosymsha baj tek 4,8 paıyz eksportqa, ıaǵnı shamamen 95 mıllıon dollarǵa ǵana áser etedi”, — deıdi ol.
Maıgeldınovtiń aıtýynsha, jańa baj salyǵyn engizýdiń astarynda ekijaqty maqsat jatyr.
“Bul eki faktordyń qosyndysy deýge bolady. Bir jaǵynan, ishki saıası turǵydan alsaq, Tramp óziniń America First saıasatyn júzege asyryp, amerıkalyq saılaýshylar aldynda otandyq ónerkásipti qorǵap jatqanyn kórsetýge tyrysyp jatyr. Al ekinshi jaǵynan, bul — syrtqy saıası deńgeıde Qazaqstanǵa naqty ekonomıkalyq qysym dep qaraýǵa kelmeıdi. Óıtkeni negizgi eksport taýarlary — energıa resýrstary, ıaǵnı kóbinese strategıalyq mańyzy bar materıaldar — bul tizimnen bosatylǵan. Sondyqtan keri áseri bolsa da, shektelýi múmkin”, — deıdi ol.
Saıasattanýshy bul jaǵdaıdyń oń jáne teris jaqtaryna da toqtaldy.
“Oń aspektilerine kelsek, Qazaqstannyń negizgi strategıalyq mańyzy bar taýarlary, ásirese munaıdyń, AQSH úshin mańyzdy ekenin kórsetedi. Iaǵnı, bul taýarlarǵa baj salynbaýy — sonyń dáleli. Ekinshi jaǵynan, AQSH pen postkeńestik elder arasyndaǵy saýda qatynastaryn salystyrmaly túrde qaraıtyn bolsaq, byltyr eki jaqty saýda kólemi eń joǵary kórsetkishterge jetken edi.
Alaıda teris yqpaldar da joq emes. Bul, bir jaǵynan, dıplomatıalyq qarym-qatynastarǵa áser etpek. Sodan soń ınvestısıalyq klımatqa da yqpal etýi múmkin. Sonymen qatar aldaǵy ýaqytta qandaı da bir kópjaqty yntymaqtastyqqa da kedergi keltirý yqtımaldyǵy bar”, — dep atap ótti ol.
Sarapshynyń pikirinshe, Qazaqstan mundaı jaǵdaıda jaýap retinde dıplomatıalyq arnalar arqyly áreket etýi kerek. Ol “AQSH-pen kelissózder bastalyp, másele Dúnıejúzilik saýda uıymy nemese “S5+1” formatyndaǵy aımaqtyq seriktestik alańynda talqylanýy múmkin” ekenin aıtty.
“Meniń oıymsha, ekonomıkalyq jaýap sharalary janama sıpatta bolady. Óıtkeni birinshiden, biz eksporttyq naryqtardy ártaraptandyrýǵa kóshýimiz kerek. Bul — Eýropa men Azıa elderine baǵyttalýy múmkin. Sonymen qatar elimizdiń taýarlaryna ınvestısıalyq yntalandyrýlar engizýge de bolady. Basqa sheteldik seriktestermen strategıalyq baǵyttardaǵy qarym-qatynasty kúsheıtý de — bir jol”, — dep qosty ol.
Onyń aıtýynsha, bul jaǵdaı Qazaqstannyń kópvektorly syrtqy saıasaty úshin naǵyz synaq bolmaq.
“Kópvektorly saıasatqa áseri turǵysynan qarasaq, qazir biz barlyq memleketpen teńgerimdi saıasat ustanyp otyrmyz. Degenmen bul jaǵdaı Qytaımen seriktestikti tereńdetýge ıtermeleýi múmkin.
Endi belgili bir múmkindikterge keletin bolsaq, bizdiń baǵytymyz naqty túrde Qytaıdan bólek, Eýropa naryqtaryna nemese Taıaý Shyǵys pen Ońtústik Azıa elderimen baılanystardy keńeıtýge baǵyttalýy múmkin ”, — deıdi saıasattanýshy.
Sóz sońynda sarapshy Tramptyń bul qadamy saılaý aldyndaǵy taktıkalyq manevr bolýy da múmkin ekenin joqqa shyǵarmady.
“Jalpy aıtqanda, Tramptyń bul baj salyǵy Qazaqstanǵa tikeleı ekonomıkalyq soqqy bolmasa da, strategıalyq turǵydan mańyzy zor. Óıtkeni bul — elimizdiń kópvektorly saıasatynyń synalatyn kezeńi.
Endi bir-eki astana bul jaǵdaıda ne isteıdi — bul da mańyzdy. Sondyqtan elimiz mundaı jaǵdaıda ekonomıkalyq seriktestikterdi ártaraptandyryp, aımaqtaǵy óziniń rólin nyǵaıtý múmkindikterin qarastyrýy kerek.
Sondyqtan bul geosaıası sıgnaldyń naqty máni aldaǵy ýaqytta belgili bolady. Múmkin bul — Tramptyń saılaý aldyndaǵy upaı jınaý úshin jasaǵan ýaqytsha qadamy ǵana shyǵar”, — dep túıindedi ol.
Eske sala keteıik, buǵan deıin AQSH prezıdenti Donald Tramp shetelden keletin taýarlarǵa baj salyǵy engiziletinin málimdedi. Saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligi atalǵan ózgeriske baılanysty pikir bildirdi.
Mınıstrlik málimetinshe, 7 shildede AQSH prezıdentinen 1 tamyzdan bastap jańa ımporttyq baj engiziletini týraly resmı habarlama túsken.
"Qazaqstannan AQSH-qa eksporttalatyn ónimder úshin jetkiziletin taýardyń barlyq kólemine 25 paıyz biryńǵaı mólsherleme belgilengen. Alaıda qazaqstandyq eksporttyń basym bóligi - munaı, ýran, kúmis, feroqorytpa, tantal jáne tıtan sıaqty negizgi shıkizat pen strategıalyq taýarlar. Olar baj salyǵynsyz jetkizilýin jalǵastyra beredi. Qabyldanǵan sharalar Qazaqstan eksportynyń shamamen 95 paıyzyna áser etpeıdi dep josparlanyp otyr", - dep jazylǵan habarlamada.
Sonymen qatar qazaqstandyq taýarlarǵa saýda rejımin saqtaý maqsatynda QR Úkimeti AQSH ákimshiligine ózara saýda sharttaryn jaqsartý jónindegi naqty sharalar men bastamalardy joldaǵan.
"Qazaqstannyń maqsaty - naryqqa qol jetkizý jáne saýda sharttary máseleleri boıynsha kelisilgen sheshimder qabyldaý. Qazir Amerıka taraby Qazaqstan usynystaryn qarastyryp jatyr jáne kelissózderdi ótkizetin kúndi habarlaıdy. Qazaqstan ulttyq múddelerin qorǵaý jáne turaqty saýda-ekonomıkalyq áriptestikti damytý maqsatynda Amerıka tarapymen odan ári kelissózder júrgizýge daıyn", - dep jazylǵan habarlamada.
Anyqtama: Qazaqstan men AQSH arasyndaǵy taýar aınalymy 2024 jyly 4,2 mlrd. AQSH dollary bolǵan, bul onyń aldyńǵy jylmen salystyrǵanda 4%-ǵa joǵary (4,1 mlrd. AQSH). Qazaqstannan AQSH-qa eksporttyń negizi mynadaı: shıki munaı - 1,1 mlrd. AQSH dollary (úlesi 56,2%), ýran - 322,9 mln. AQSH dollary (16,4%), kúmis - 239,9 mln. AQSH dollary (12,2%), feroqorytpalar - 188,2 mln. AQSH dollary (9,5%), tantal jáne odan jasalǵan buıymdar - 17,6 mln. AQSH dollary (0,89%) jáne basqalary. Qazaqstan men AQSH arasyndaǵy taýar aınalymy 2025 jylǵy qańtar-mamyrda 1 265,8 mln. AQSH dollaryna jetken. 2025 jylǵy qańtar-mamyrda Qazaqstannan AQSH-qa eksport kólemi 418,2 mln. AQSH dollary boldy.
