Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ótkenjylǵy respýblıkalyq pedagogter sezinde mekteptegi oryn tapshylyǵyna aıryqsha toqtalǵan edi. «Táýelsizdik jyldarynda elimizde 2300-ge jýyq mektep salyndy. Sonyń nátıjesinde tórt aýysymmen oqytýdan aryldyq. Degenmen «úsh aýysymmen» oqý júıesi áli kúnge deıin bar. Kóptegen mekteptiń tehnıkalyq jabdyǵy eskirgen. Osy máseleniń bárin josparly túrde sheshýimiz qajet. Meniń bastamammen elimizde «Jaıly mektep» jobasy júzege asyrylyp jatyr. Eki jyldyń ishinde barlyq aımaqta, sonyń ishinde aýyldyq jerlerde júzdegen bilim ordasy salynady. Sonyń arqasynda úsh aýysymmen oqytýdan birjola qutylamyz» degen bolatyn. Al bul baǵytta Túrkistan oblysynda qandaıjumystar atqarylyp jatyr?
Túrkistan óńiriniń ustazdary Japonıaǵa baryp, tájirıbe jınaýda
Qazirgi tańda óńirde jalpy 1032 mektepte 520 myńǵa jýyq oqýshy bilim alyp jatyr. Al oblystaǵy 1409 balabaqshada 157 myńǵa jýyq bala tárbıelenýde. Budan bólek oblystaǵy 52 kolejde 40 myńnan astam stýdent oqıdy. Oblys halqynyń 38%-y balalar men kámeletke tolmaǵan jasóspirimder bolsa, elimizdegi árbir 7-shi oqýshy osy óńirge tıesili.
Bilimdi urpaqtyń baspaldaǵy balabaqshadan bastalatyny belgili. Eger alǵashqy satydaǵy bilim men tárbıe sapasy artpasa, jańa zamanǵa laıyqty urpaq negizi de qalanbaıdy deıdi mamandar. Túrkistan oblysynda «Bilimdi ult» ulttyq jobasymen 2-6 jastaǵy balalardy balabaqshamen qamtýdy 100 paıyzǵa jetkizý mindeti tur. Qazirgitańda qamtý kórsetkishi 98,9%-dy quraǵan.Memleket tarapynan ár balaǵa tólenetin qarjy kólemi de artty. Munyń baǵyttalǵan jerine jetýin arnaıy monıtorıń toby qadaǵalap otyr. Bul zańsyzdyqtyń aldyn alýǵa oń yqpalyn tıgizeri sózsiz.
Túrkistan óńirinde 83 myń pedagog eńbek etedi. Ustazdardyń biliktiligin arttyrý maqsatynda bıyl 100-ge jýyq túrkistandyq muǵalim Japonıa, Ońtústik Koreıa elderine oqý-tájirıbelik semınarǵa jiberilýde. Abaı atyndaǵy Qazaq Ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti men oblys ákimdigi arasynda memorandým qabyldandy. Memorandým aıasynda 5 myńdaı pedagog ýnıversıtettiń akademıalyq saǵattaryna qatysady. Odan bólek 60-tan astam mektep dırektory men 200-deı dırektor orynbasary menedjment boıynsha sheberligin shyńdaıdy.
Úsh jylda 100-ge jýyq mektep salynady. Túrkistan oblysynda bilim salasyndaǵy ózekti máseleler sheshilip jatyr. Oblys ákimi Darhan Satybaldynyń tapsyrmasymen, óńirdegi bilim salasyna basa kóńil bólingen. Oblys ortalyǵyna aınalǵan 5 jyl ishinde 100-den astam jańa mektep salyndy. Áli de orynǵa tapshylyq bar. Atalǵanmáseleni sheshý maqsatynda qazir de mekteptersalynyp jatyr. Bilim berý ınfraqurylymyn damytý maqsatynda oblysta 2023-2025 jyldar aralyǵynda 100-ge jýyq mektep salynady. Onyń ishinde «Bilim ınfraqurylymyn qoldaý qory»arqyly, Prezıdent tapsyrmasymen júzege asyp jatqan «Jaıly mektep» pılottyq jobasymen, «Aýyl – El besigi» baǵdarlamasymen, jalpy sıpattaǵy transfertter esebinen bilim oshaqtary el ıgiligine beriledi. Jıyrmadan astamy berilip úlgerdi.
Bilim alýǵa barynsha jaǵdaı jasalyp jatqan jerde jetistiktiń de bolýy zańdylyq. Ótken oqý jylynda bizdiń oblys shákirtteri joǵary jetistikterge qol jetkizdi. Respýblıkalyq, halyqaralyq ǵylymı joba baıqaýlary men pánolımpıadalarynda oqýshylar 9 altyn, 18 kúmis, 20 qola medal ıelendi. Jalpy respýblıkalyq «Ulttyq mektep lıgasy» jarysynda oblys oqýshylary 13 altyn, 4 kúmis, 8 qola medal enshilep, jalpykomandalyq esepte úsh jyl qatarynan 1-orynan kórindi. Sońǵy úsh jylda jas ulandarymyz respýblıkalyq «Aıbyn» áskerı-patrıottyq jıynynda júldeli birinshi, ekinshi, al«Jas qutqarýshy» saıysynda eki jyl qatarynan 1-oryndy ıelenip keledi.
"Qazaq dalasynyń uly oıshyly Ál-Farabıdiń «Tárbıesiz berilgen bilim – adamzattyń qas jaýy" – degen sózi bar. Oqýshylardyń bos ýaqyttaryn tıimdi uıymdastyrý maqsatynda 2024-2027 jyldary halqy tyǵyz ornalasqan aýdan, qalalardan 2 Oqýshylar saraıy men 7 «Óner» mektebin salý josparlanýda.
Byltyr oblysta jaz maýsymynda 17 jazǵy saýyqtyrý lagerlerinde 23 207 bala búdjet esebinen tegin demaldy. 1050 bala respýblıkalyq «Baldáýren» jáne «Bóbek» oqý-saýyqtyrý ortalyqtaryna jiberildi. «Qazaqstan halqyna» Qory esebinen oblysta 3 390 bala jazǵy saýyqtyrý lagerlerimen (Tólebı aýdanynda ornalasqan «Qýanysh», «Kóktóbe» lagerlerinde) tegin qamtyldy. Qoǵam talabyn eskere kele oblys basshysy balalardyń jazǵy saýyqtyrýyn sapaly uıymdastyrý úshin oblystyq búdjetten ár balaǵa bólinetin qarjyny eki esege, ıaǵnı, 30 myń teńgeden 60 myń teńgege kóterýdi, jalpy 1,4 mlrd. teńge qarjy bólýdi tapsyrdy. Sonymen qatar oblystaǵy lagerler jelisin arttyrý boıynsha tıisti jumystar qolǵa alynyp, qosymsha 1 720 orynǵa arnalǵan jańadan 5 lagerdi qaıta qurý jáne 4 lagerdi kúrdeli jóndeýden ótkizý jumystary qolǵa alynýda.
Oblysta balalardy qorǵaý, áleýmettik qoldaý maqsatynda naqty sharalar qabyldandy. Balalar qaýipsizdigin qamtamasyz etýge 5,9 mlrd. teńge qarjy bólindi. Mektepterge 7 myńnan astam beınekamera ornatylyp, polısıa departamentiniń jedel basqarý ortalyǵyna qosyldy. Memlekettik 938 bilim berý mekemeleri 100% dabyl batyrmasymen qamtylyp, jedel basqarý ortalyǵyna qosyldy. Bala sany 300-den joǵary 573 bilim berý uıymdary tolyq lısenzıalanǵan kúzet qyzmetine ótti. Oblystaǵy 179 bilim berý uıymynyń 102 shaqyrym qorshaýy jańǵyrtyldy. Mektepaldy kóshelerde jaryqtandyrý júıeleri men arnaıy jol belgileri ornatylýda.
Oblystaǵy bastaýysh synypta oqıtyn 200 myńǵa jýyq bala bir rettik ystyq tamaqpen qamtamasyz etilýde. Oǵan tıisti qarjy bólindi. Qazirgi tańdaoblysta 20 mektep-ınternattaǵy tamaqtandyrý máselesi memlekettik-jekeshilik áriptesik sheńberinde oń jolǵa qoıylyp, ashanalardyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy nyǵaıdy.
«Balalar jyly» aıasynda Memleket basshysynyń tapsyrmasymen oblys mektepterine lızıń tásilimen «Ónerkásipti damytý qory» AQ-y arqyly 101 zamanaýı avtobýs alyndy.
Aýyldarǵa úgit-nasıhat júrgizilip, 15 myńnan astam bala tegin oqýǵa tústi
Oblystaǵy kolledjder osy oqý jylyna bólingen15 344 oryn memlekettik tapsyrysty tolyq ıgerdi (memlekettikte – 11 514, jekemenshikte – 3 830). Ótken oqý jylynda kolejderde 5890 memlekettik tapsyrys ıgerilmeı qalǵan bolatyn. Bul rette óńirdegi «Jastar resýrstyq ortalyqtary», kolej ujymdary, bilim bólimderi eldi mekenderdi aralap, tıisti túsindirý jumystaryn júrgizdi. Nátıjesinde oqýshylar tegin grantpen qamtyldy.
Ákimdik tarapynan kolej stýdentteriniń sabaqqa qatysýyna turaqty monıtorıń júrgizilýde. Osy rette, monıtorıń jumysyn avtomattandyrý maqsatynda memlekettik 25 kolejge bilim alýshylardyń sabaqqa qatysýlaryn qashyqtan qadaǵalaý úshin FACE ID aqparattyq júıesi ornatyldy. 2023 jyly 8-shi Ulttyq WorldSkills Kazakhstan chempıonatyna kolej stýdentteri 29 mamandyq boıynsha qatysyp, 2 altyn, 3 kúmis, 1 qola, 9 arnaıy medalón jeńip aldy.
