Bıznesten – bılikke...
Byltyr BAQ quraldarynyń nysanasyna jıirek ilingen, áleýmettik jelilerde aty kóbirek atalǵan bir ákim bolsa, ol – Erbolat Dosaev.
Erbolat Asqarbekuly 1970 jyly Almaty qalasynda dúnıege kelgen. 1987 jyly O.Jáýtikov atyndaǵy respýblıkalyq fızıka-matematıka mektep-ınternatyn bitirgen. Almaty Energetıkalyq ınstıtýty men Máskeý memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetinde bilim alǵan.
Elimizde bir emes, birneshe bankti basqaryp, keıin Premer mınıstrdiń keńesshisi boldy. Energetıka, ındýstrıa jáne saýda men Qarjy vıse-mınıstri qyzmetterin atqardy. Birneshe mınıstrlikti basqardy, QR Premer mınıstriniń orynbasary laýazymynda jumys istedi. QR Ulttyq bankiniń tóraǵasy boldy. 2022 jyly Prezıdent jarlyǵymen Almaty qalasynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy. Sodan beri Dosaevtyń taǵy bir tynymsyz kúnderi bastaldy.
«Ákim bol, halqyńa jaqyn bol»
Ol aımaq bıligin qolyna alǵan kúnnen bastap óńirdiń damýyna, áleýmettiń nyǵaıýyna kóp kúsh jumsap keledi. Aıta keteıik, Almaty – respýblıkalyq mańyzy bar qala jáne strategıalyq aımaq bolyp sanalady. Sondyqtan elimizdegi eń iri megapolısti basqarý ońaı emes.
Alyp qalada júzdegen ulttar men ulystar, qyryq rýly el men qarǵa tamyrly qazaq meken etedi.
Tipti kerek deseńiz, Qazaqstannyń túkpir-túkpirinen kelip jatqan baýyrlarymyzdyń basy osynda qosylyp, osy jerde «bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaratyndaı» tatýlyq pen birlikte ómir súrip keledi.
Al mundaı alyp shahardy basqarý ekiniń biriniń qolynan kelmeıdi. «Qyryq atanǵa júk bolatyn» úlken jaýapkershilikti moıynǵa artyp, kópshilikti basqarý, onyń oıynan shyǵý – azamattyń azamaty atqarar is!
Qazir jel qatty tursa da, qar qalyń jaýsa da, jańbyr toqtamaı qalsa da ákimdi kinálaıtyndar tabylyp jatady. Tipti keıbireýler úıinen shyqpaı qalǵan qoqysy úshin de ákimdi tegtep otyrady.
Keıbir blogerler jasalǵan isti jasyryp, jyrtyq izdep jańalyq qurýǵa qumarlyq tanytatyndy shyǵardy. Osyndaıdy kórip otyryp keıde «munyń bárine Almatynyń ákimi qalaı shydaıdy?» dep tań qalasyń.
Bul rette Dosaevtyń jumysy jalań pıardan góri, onyń bilikti de eńbekqor basshy ekendigin kórsetedi. Onyń júktelgen jaýapkershilikti sezine biletin, tanymaldylyqtan góri tynymsyz, tyndyrymdy iske kóbirek umtylatynyn baıqaısyz.
Kásipkerliktiń órisi keńeıdi
Ótkende Almaty qalasynyń ákimi Erbolat Dosaev Astanadaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmeti alańynda brıfıń ótkizip, shahardaǵy atqarylyp jatqan jumystar týraly baıandady. Jýrnalıser tarapynan suraqtar qarsha borady. Birneshe saǵatqa sozylǵan brıfıńte qala ákimi kóptiń kókeıindegi suraqtarǵa tolyqqandy jaýap berdi.
2023 jylǵy 11 aıdyń qorytyndysy boıynsha, Almatyda ekonomıkalyq ındıkator 13%-ǵa ósip, kóshbasshy orynǵa ıe boldy. Qalada 79,5 myń jumys orny qurylǵan. Investısıa tartý isinen de Almaty alda keledi. 2023 jyldyń 11 aıynda negizgi kapıtalǵa 1,5 trln teńgeden astam ınvestısıa tartylǵan.
Almatynyń 2024 jylǵa arnalǵan búdjeti 1 trln 624 mlrd teńgeni quraıdy. Bul 2022 jyldyń basymen salystyrǵanda 51,8%-ǵa nemese 553,4 mlrd teńgege artyq.
Shaǵyn jáne orta bıznes te megapolıste qarqyndy damyp keledi. 2024 jyly SHOB-ti qoldaýǵa 726 mlrd teńge bólinbek. Aldaǵy ýaqytta qalada, dálirek aıtqanda, Áýezov jáne Jetisý aýdandarynda 2 MSAK (alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek) ortalyǵy, sondaı-aq 1 jańa emhana ashylady. Sonymen birge 11 MSAK ortalyǵy men emhanalardyń qurylysyna JSQ ázirlenýde. 4 jańa stasıonar salýǵa, 5 qoldanystaǵy aýrýhana men 5 jedel medısınalyq kómek qosalqy stansıasyn jańǵyrtýǵa JSQ ázirleý bastaldy.
Kadrlyq áleýetti arttyrý úshin respýblıkanyń ǵylymı ortalyqtarynyń bazasynda, Germanıa, Izraıl, Túrkıa klınıkalarynda 3340 dáriger qaıta daıarlaýdan ótti. Jalpy, densaýlyq saqtaý salasyn qarjylandyrý 2023 jylǵy 36,5 mlrd. teńgeden 2024 jyly 41,0 mlrd. teńgege deıin 12,3%-ǵa ulǵaıady.
17 jańa mektep ashyldy. Qalada «Mektep avtobýsy» jobasy iske qosyldy. Jalpy bilim berý salasyn qarjylandyrý 2023 jyly 12 paıyzǵa ulǵaıyp, 416 mlrd. teńge boldy, 2024 jyly 466 mlrd. teńgege kóbeımek. Qaýipsizdikti saqtaý maqsatynda Almatynyń barlyq mektepterine beınebaqylaý kameralary ornatyldy.
Aıta bersek, Erbolat Asqarbekuly komandasynyń jasap jatqan jumystary óte kóp. Máselen Almaty qalasy ákiminiń tapsyrmasy boıynsha 70 kóshege 25 shaqyrym jańa jol salyndy. 200 shaqyrym jolǵa ortasha jóndeý júrgizildi. Endi 2024 jyly qalanyń 8 shaǵynaýdanynda 70 shaqyrym jańa jol salý jáne 250 shaqyrym joldy ortasha jóndeýmen qamtý josparlanǵan.
Buıyrsa, 2025 jyly Almatyda joldardyń bolmaýyna baılanysty problema tolyǵymen sheshiledi. Jaqynda qalada qoǵamdyq kólik qyzmetiniń sapasyn arttyrý maqsatynda 100 jańa troleıbýs, 500 gazben júretin avtobýs satyp alyndy. Osylaısha, 2023 jyldyń sońynda qoǵamdyq kóliktiń ekologıalyq otyn túrindegi úlesi 53%-ǵa jetti.
Aıta keteıik, bul jerde bizdiń ákimniń maqtaýyn asyraıyq degen oıymyzda joq. Kerek deseńiz, Almatynyń ákimdigi de, ákimi de bizdiń maqtaýymyzǵa tıtteı de zárý emes. Bizdiń maqsat — qala basshysynyń kózge kórinbeıtin isterin, jasaǵan eńbekterin kópke jetkizý.
Kadr tańdaýda qatelesken joq
Dosaevtyń taǵy bir ereksheligi, kadr tańdaýdaǵy kóregendigin aıryqsha ataýǵa bolady. Máselen ol qalanyń damý baǵdarlamasyn jasap, ony iske asyrý úshin sapaly kadrlardy iriktep, olardy tıisti laýazymdarǵa qoıa bildi.
Osy rette ol memleketshil, ultjandy azamat Arman Qyryqbaevty qalanyń ıdeologıasyna jaýapty etti. Arman Orazbaıuly – qatardaǵy qarapaıym qyzmetkerden bıik dárejeli memleket qyzmetshisine deıingi eńbek jolynan ótip, shyńdalǵan tulǵa.
Ol Almaty qalasy ákiminiń orynbasary degen abyroıly qyzmetti zor jaýapkershilikpen atqaryp keledi. Ult rýhanıatyna etene jaqyn Qyryqbaev qalanyń ıdeologıalyq baǵytyn órkendetýmen shuǵyldanyp jatqandyqtan, zıaly qaýym arasynda da onyń bedeli joǵary ári oryndy maqtaýǵa jıi ushyrap jatady.
Qalaı desek te, qazaq rýhanıaty úshin qabyrǵasy qaıysatyn Arman Orazbaıulynyń shahardaǵy orny bir bólek, daralanyp turady.
Ásirese, qalanyń aqparattyq saıasatyna qatysty ustanymyn eksheıtin tusta Qyryqbaevtyń qazaq tildi buqaralyq aqparat quraldaryna ish tartyp, búıregi buryp turatyny anyq seziledi.
Qalanyń aqparattyq keńistigindegi medıa-kontentterdiń qarqyndy damýy da shahar ákimshiligi tarapynan jasalyp jatqan qoldaýdyń bir kórinisi desek, artyq aıtqandyq emes...
Bir sózben aıtqanda, Almaty qalasyna Erbolat Dosaev ákim bolyp kelgeli aımaqtyń ár salasynda ilgerileý bar. Ónerkásip salasy, kásipkerlik, halyqty jumyspen qamtý, ınfraqurylym jáne ekonomıka, abattandyrý máselesi de jyldan-jylǵa jandanyp keledi.
Memlekettik baǵdarlamalar da talapqa saı oryndalyp otyr. Prezıdent tapsyrmasyn tyńǵylyqty oryndap, halyq kóńilinen shyǵýǵa barynsha tyrysyp júrgen, megapolıstiń damýyna zor úles qosyp kele jatqan mundaı basshynyń jumysyn nege aıtpaımyz? Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıtý paryz emes pe?..
Basqarý, uıymdastyrý qasıetterine qarap, qazirgideı ekonomıkalyq aýyr kezeńde Dosaevtaı basqarýshynyń baı tájirıbesin paıdalaný qajet-aq.
Joǵaryda aıtqanymyzdaı, Almaty qalasyn basqarý ekiniń biriniń qolynan kele bermeıtin óte kúrdeli sharýa. Eger Erbolat Asqarbekuly osy synaqtan jaqsy ótetin bolsa, onda onyń bolashaǵy bekem, keleshegi kemel bolady. Óıtkeni, kóp saıasatkerlerdiń aıtýynsha, Almaty qalasynyń ákimi laýazymy qyzmettik baspaldaqta ósýge zor múmkindik beretin tabysty oryn sanalady.
Qandaı laýazym bolmasyn biz Erbolat Asqarbekulynyń qyran qustaı samǵap, bıikterden kórine berýine tilektespiz. Óıtkeni, onyń elge bergeninen áli bereri kóp. Atqaratyn isteri áli alda dep sanaımyz. Eńbegińiz janyp, abyroı bıiginen kóterile berińiz!!!
Qalaı desek te, qazaq zıalylarynyń qutty mekeni, ǵylym men bilimniń, mádenıet pen ónerdiń ordasyna aınalǵan – Almatynyń órkendeýine, kórkeıýine aıtarlyqtaı úles qosyp jatqan qala basshylarynyń elge sińirgen eńbekteri eren.
Serik ANARBAI, Qazaqstan Jýrnalıser odaǵynyń múshesi.
