2025 jylǵy 15 qazanda Astanada Astana Think Tank Forum 2025 óz jumysyn bastady. Bıylǵy forýmnyń taqyryby – Polárızasıadan seriktestikke: halyqaralyq júıege degen senimdi qalpyna keltirý, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Astana International Forum (AIF) aıasynda ótetin is-sharanyń uıymdastyrýshysy – Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń (QSZI). Forýmǵa álemniń 20 elinen 40-qa jýyq sheteldik sarapshy, jetekshi «aqyl-oı ortalyqtarynyń» basshylary men zertteýshiler, halyqaralyq jáne akademıalyq sarapshylar qatysýda.
Birinshi Astana Think Tank Forum 2024 jyly ótip, ózgerip jatqan jahandyq tártiptegi orta derjavalardyń róline arnaldy. Sol ýaqyttan beri forým halyqaralyq kún tártibindegi ózekti máselelerdi talqylaýǵa arnalǵan bedeldi jahandyq saraptamalyq alań retinde tanyldy.
Forýmǵa qatysýshylar aldynda alǵysóz sóılegen Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi Maǵzum Myrzaǵalıev forýmnyń kún tártibinde jahandyq basqarý reformasy men birpolárlyq dáýiriniń aıaqtalýynan bastap ıadrolyq syn-qaterlerge, jasandy ıntellekttiń damýyna, klımat, sý resýrstary jáne demografıa arasyndaǵy ózara baılanystar sıaqty zamanaýı halyqaralyq qatynastar júıesiniń tolyq kúrdeliligin tanytatynyna toqtaldy.
«Qazaqstan senim – beıbitshiliktiń irge tasy, al dıalog – belgisizdik arqyly ótetin eń senimdi jol ekenine senimdi. Memleket basshysy Qasym—Jomart Toqaevtyń kóregendigin basshylyqqa ala otyryp, elimiz beıbitshilik, senim jáne jaýapty dıplomatıa qundylyqtaryn dáıekti túrde qoldaıdy», – dedi Maǵzum Myrzaǵalıev.
Forýmdy ashqan QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI dırektory Jandos Shaımardanov Astana Think Tank Forum senimge, ashyq pikirtalasqa jáne praktıkalyq sheshimderge umtylýǵa negizdelgen alań ekenin atap ótti.
«Bizdiń maqsatymyz – deklarasıalar aıasynan shyǵyp, praktıkalyq sheshimder tabý jáne bolashaqqa ortaq kózqarasty qalyptastyrý. Bul turǵyda saraptama ortalyqtary sheshýshi ról atqarady. Olar bilim men sheshim qabyldaý, taldaý men áreket arasyndaǵy kópir qyzmetin atqarady. Halyqaralyq júıedegi belgisizdik pen bytyrańqylyq dáýirinde ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń jumysy erekshe mańyzǵa ıe. Olar qoǵamǵa bolashaqty túsinýge kómektesedi – úderisterdi túısiný, sheshimderdi tabýǵa, dıalogqa senim ornatady», — dep senim bildirdi QSZI dırektory.
Astana Think Tank Forum 2025 birinshi sesıasy «Kópjaqtylyqtyń jańa betburysy: bólshektelgen álemdegi jahandyq basqarýdy reformalaý» taqyrybyna arnaldy. Sesıaǵa BUU-nyń Qazaqstandaǵy turaqty úılestirýshisi Sarango Radnaragka moderatorlyq etti. Qatysýshylar halyqaralyq ınstıtýttardyń qazirgi jaǵdaıyn talqylap, halyqaralyq qaýymdastyqtyń ósip kele jatqan polárızasıasy men bólshektenýi jaǵdaıynda ózara is-qımyldyń jańa formattaryn izdeýge nazar aýdardy.
Talqylaý barysynda transformasıanyń ortalyq elementi HHİ ǵasyrdaǵy qaýipsizdikti, turaqtylyqty, ádilettilikti jáne halyqaralyq tártiptiń tıimdiligin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan BUU jáne basqa da kópjaqty ınstıtýttardyń róli men qurylymyn qaıta qaraý ıdeıasy birneshe ret kóterildi.
Osy turǵyda Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstriniń birinshi orynbasary Erjan Ashyqbaev óz sózinde orta derjavalardyń róli artyp kele jatqanynan bastady.
«Búgingi tańda «syndarly konsensýsty» qurý jáne kópjaqtylyqty nyǵaıtý erekshe mańyzdy, óıtkeni turaqty jáne ádil álemdik tártipti qoldaýǵa jaýapkershilik memleketterdiń keń aýqymyna júkteledi. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, orta derjavalar óz aımaqtarynda jáne odan tys jerlerde turaqtylyqty, beıbitshilik pen damýdy qamtamasyz etetin negizgi sýbektiler retinde kóbirek áreket etýde. Olar jahandyq oıynshylardyń múddeleri toǵysatyn baǵyttar boıynsha óz jerinde dıalog alańyn usynady», — dep túsindirdi Erjan Ashyqbaev.
Iran Islam Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary, Syrtqy ister mınıstrligi Saıası jáne halyqaralyq zertteýler ınstıtýtynyń prezıdenti Saıd Hatıbzade óz kezeginde halyqaralyq quqyqtyń negizi jáne memleketter arasyndaǵy keń konsensýs retinde qyzmet etetin BUU Jarǵysynyń qaǵıdattaryn qatań saqtaý arqyly ǵana turaqty beıbitshilik múmkin bolatynyn basa aıtty.
Sesıanyń taǵy bir qatysýshysy, Flecher mektebiniń Halyqaralyq quqyq jáne basqarý ortalyǵynyń (Tafts ýnıversıteti) aǵa ǵylymı qyzmetkeri jáne Oksford ýnıversıtetiniń Kellogg kolejiniń shaqyrýshy qyzmetkeri Djoshýa Lınkoln qazirgi kópjaqty ınstıtýttar júıesi men onyń quryltaıshy qujaty – BUU Jarǵysynyń basqa tarıhı jaǵdaıda, ınternet, jasandy ıntellekt, genderlik jáne klımattyq kún tártibi bolmaǵan kezeńde jasalǵanyna toqtaldy.
«Osy kúrdeli jańa tarıhı syn-qaterler men kúrdeli shyndyqty eskere otyryp, orta derjavalardyń róli tek arta túsedi. Bul negizinen orta derjavalardyń úlken jáne kishi derjavalar arasyndaǵy syndarly aralasý jáne arbıtraj arqyly óz agenttikterin keńeıtýimen baılanysty», — dep atap kórsetti Djoshýa Lınkoln.
Qytaı Halyq Respýblıkasy Memlekettik keńesi Damý zertteý ortalyǵynyń Eýropalyq jáne Azıalyq áleýmettik damý ınstıtýtynyń ǵylymı keńesiniń jetekshisi Lı Iýnchýan qazirgi tańda biz kýá bolyp otyrǵan birpolárlyq álemnen kóppolárly álemge ótý belgisizdik pen qarama-qaıshylyqqa toly qıyn proses degen pikir bildirdi.
«Degenmen, yntymaqtastyq kóppolárly álemniń eń mańyzdy sıpatyna aınalýy kerek. Ol halyqaralyq quqyqtyń irgeli qaǵıdattaryn, birinshi kezekte BUU Jarǵysyn ustanýdy jáne iri derjavalardyń beıbitshilikti saqtaý jaýapkershiligin óz moınyna alýyn talap etedi. Bizde SHYU jáne Ortalyq Azıa + Qytaı mehanızmi túrindegi jaqsy úlgiler qazirdiń ózinde bar», — dedi Lı Iýnchýan.
Borderless Consulting Group negizin qalaýshy jáne basqarýshy dırektory Charlz Maklın óz sózinde konstrýktıvti kún tártibin jáne halyqaralyq kópjaqty ınstıtýttar júıesin tıimdi reformalaýdy usynýǵa dál orta derjavalar qabiletti ekenin atap ótti:
«Bizdiń nazarymyz uly derjavalarǵa jáne olardyń arasyndaǵy qarama-qaıshylyqtyń ártúrli kezeńderine qaramastan, dál orta derjavalar ózderiniń kún tártibin ilgeriletýge, agent retinde jáne halyqaralyq júıede teńestirýshi retinde áreket etýge barǵan saıyn qabiletti bolyp keledi. Qazaqstannyń orta derjava retindegi kóterilýi jáne Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń BUU Bas Assambleıasynyń mereıtoılyq sesıasynda sóılegen sózinde orta derjavalar tobynyń bul áreketiniń barlyǵy aıqyn. Mysaly, qazirgi álemde bolyp jatqan negizgi ózgeristerdi eskere otyryp, kópjaqty ınstıtýttar júıesin is júzinde reformalaý», — dep qorytyndylady Charlz Maklın talqylaýdy.
15-16 qazanda Astana Think Tank Forum 2025 óz jumysyn jalǵastyrdy. Bıylǵy forým aıasynda ótetin toǵyz taqyryptyq sesıada álemdik saıasat pen halyqaralyq qatynastardyń negizgi baǵyttary talqylanady. Atap aıtqanda, jetekshi derjavalar arasyndaǵy básekelestik jaǵdaıynda kópjaqty yntymaqtastyqtyń bolashaǵy, qaýipsizdik arhıtektýrasynyń transformasıasy, ıadrolyq qarýsyzdaný jáne taratpaý máseleleri, sondaı-aq Aýǵanstan faktorynyń Ortalyq Azıa aımaǵyna yqpaly qarastyrylady.
Sonymen qatar forým baǵdarlamasynda jahandyq naryqtardyń fragmentasıasy jaǵdaıyndaǵy ınvestısıalar, Eýrazıadaǵy saýda jáne kólik dálizderin damytý, jasandy ıntellekt pen oǵan baılanysty etıkalyq dılemlar, klımattyń ózgerýi men sý tapshylyǵynyń demografıalyq jáne kóshi-qon prosesterine áseri sekildi taqyryptar qamtylǵan.
Astana Think Tank Forum zertteýshiler, sarapshylar, halyqaralyq uıymdar, úkimet jáne isker orta ókilderi arasyndaǵy ashyq ári syndarly dıalogty damytýǵa baǵyttalǵan. Forým sheńberinde álemdegi turaqtylyq pen senimdi arttyrýǵa, sondaı-aq Qazaqstannyń halyqaralyq qatynastardaǵy seriktestik pen jaýapkershilikke negizdelgen «orta derjavalar» qatarynyń belsendi múshesi retindegi ustanymyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan usynymdar ázirlenedi.
