2025 جىلعى 15 قازاندا استانادا Astana Think Tank Forum 2025 ءوز جۇمىسىن باستادى. بيىلعى فورۋمنىڭ تاقىرىبى – پولياريزاسيادان سەرىكتەستىككە: حالىقارالىق جۇيەگە دەگەن سەنىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
Astana International Forum (AIF) اياسىندا وتەتىن ءىس-شارانىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ (قسزي). فورۋمعا الەمنىڭ 20 ەلىنەن 40-قا جۋىق شەتەلدىك ساراپشى، جەتەكشى «اقىل-وي ورتالىقتارىنىڭ» باسشىلارى مەن زەرتتەۋشىلەر، حالىقارالىق جانە اكادەميالىق ساراپشىلار قاتىسۋدا.
ءبىرىنشى Astana Think Tank Forum 2024 جىلى ءوتىپ، وزگەرىپ جاتقان جاھاندىق تارتىپتەگى ورتا دەرجاۆالاردىڭ رولىنە ارنالدى. سول ۋاقىتتان بەرى فورۋم حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا ارنالعان بەدەلدى جاھاندىق ساراپتامالىق الاڭ رەتىندە تانىلدى.
فورۋمعا قاتىسۋشىلار الدىندا ءالعىسوز سويلەگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى ماعزۇم مىرزاعالييەۆ فورۋمنىڭ كۇن تارتىبىندە جاھاندىق باسقارۋ رەفورماسى مەن ءبىرپوليارلىق ءداۋىرىنىڭ اياقتالۋىنان باستاپ يادرولىق سىن-قاتەرلەرگە، جاساندى ينتەللەكتتىڭ دامۋىنا، كليمات، سۋ رەسۋرستارى جانە دەموگرافيا اراسىنداعى ءوزارا بايلانىستار سياقتى زاماناۋي حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسىنىڭ تولىق كۇردەلىلىگىن تانىتاتىنىنا توقتالدى.
«قازاقستان سەنىم – بەيبىتشىلىكتىڭ ىرگە تاسى، ال ديالوگ – بەلگىسىزدىك ارقىلى وتەتىن ەڭ سەنىمدى جول ەكەنىنە سەنىمدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم—جومارت توقايەۆتىڭ كورەگەندىگىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، ەلىمىز بەيبىتشىلىك، سەنىم جانە جاۋاپتى ديپلوماتيا قۇندىلىقتارىن دايەكتى تۇردە قولدايدى»، – دەدى ماعزۇم مىرزاعالييەۆ.
فورۋمدى اشقان ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي ديرەكتورى جاندوس شايماردانوۆ Astana Think Tank Forum سەنىمگە، اشىق پىكىرتالاسقا جانە پراكتيكالىق شەشىمدەرگە ۇمتىلۋعا نەگىزدەلگەن الاڭ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – دەكلاراسيالار اياسىنان شىعىپ، پراكتيكالىق شەشىمدەر تابۋ جانە بولاشاققا ورتاق كوزقاراستى قالىپتاستىرۋ. بۇل تۇرعىدا ساراپتاما ورتالىقتارى شەشۋشى ءرول اتقارادى. ولار ءبىلىم مەن شەشىم قابىلداۋ، تالداۋ مەن ارەكەت اراسىنداعى كوپىر قىزمەتىن اتقارادى. حالىقارالىق جۇيەدەگى بەلگىسىزدىك پەن بىتىراڭقىلىق داۋىرىندە عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ جۇمىسى ەرەكشە ماڭىزعا يە. ولار قوعامعا بولاشاقتى تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى – ۇدەرىستەردى ءتۇيسىنۋ، شەشىمدەردى تابۋعا، ديالوگقا سەنىم ورناتادى»، — دەپ سەنىم ءبىلدىردى قسزي ديرەكتورى.
Astana Think Tank Forum 2025 ءبىرىنشى سەسسياسى «كوپجاقتىلىقتىڭ جاڭا بەتبۇرىسى: بولشەكتەلگەن الەمدەگى جاھاندىق باسقارۋدى رەفورمالاۋ» تاقىرىبىنا ارنالدى. سەسسياعا بۇۇ-نىڭ قازاقستانداعى تۇراقتى ۇيلەستىرۋشىسى سارانگو رادناراگكا مودەراتورلىق ەتتى. قاتىسۋشىلار حالىقارالىق ينستيتۋتتاردىڭ قازىرگى جاعدايىن تالقىلاپ، حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان پولياريزاسياسى مەن بولشەكتەنۋى جاعدايىندا ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ جاڭا فورماتتارىن ىزدەۋگە نازار اۋداردى.
تالقىلاۋ بارىسىندا ترانسفورماسيانىڭ ورتالىق ەلەمەنتى ءححى عاسىرداعى قاۋىپسىزدىكتى، تۇراقتىلىقتى، ادىلەتتىلىكتى جانە حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان بۇۇ جانە باسقا دا كوپجاقتى ينستيتۋتتاردىڭ ءرولى مەن قۇرىلىمىن قايتا قاراۋ يدەياسى بىرنەشە رەت كوتەرىلدى.
وسى تۇرعىدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ەرجان اشىقبايەۆ ءوز سوزىندە ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولى ارتىپ كەلە جاتقانىنان باستادى.
«بۇگىنگى تاڭدا «سىندارلى كونسەنسۋستى» قۇرۋ جانە كوپجاقتىلىقتى نىعايتۋ ەرەكشە ماڭىزدى، ويتكەنى تۇراقتى جانە ءادىل الەمدىك ءتارتىپتى قولداۋعا جاۋاپكەرشىلىك مەملەكەتتەردىڭ كەڭ اۋقىمىنا جۇكتەلەدى. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ورتا دەرجاۆالار ءوز ايماقتارىندا جانە ودان تىس جەرلەردە تۇراقتىلىقتى، بەيبىتشىلىك پەن دامۋدى قامتاماسىز ەتەتىن نەگىزگى سۋبەكتىلەر رەتىندە كوبىرەك ارەكەت ەتۋدە. ولار جاھاندىق ويىنشىلاردىڭ مۇددەلەرى توعىساتىن باعىتتار بويىنشا ءوز جەرىندە ديالوگ الاڭىن ۇسىنادى»، — دەپ ءتۇسىندىردى ەرجان اشىقبايەۆ.
يران يسلام رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ساياسي جانە حالىقارالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى سايد حاتيبزادە ءوز كەزەگىندە حالىقارالىق قۇقىقتىڭ نەگىزى جانە مەملەكەتتەر اراسىنداعى كەڭ كونسەنسۋس رەتىندە قىزمەت ەتەتىن بۇۇ جارعىسىنىڭ قاعيداتتارىن قاتاڭ ساقتاۋ ارقىلى عانا تۇراقتى بەيبىتشىلىك مۇمكىن بولاتىنىن باسا ايتتى.
سەسسيانىڭ تاعى ءبىر قاتىسۋشىسى، فلەچەر مەكتەبىنىڭ حالىقارالىق قۇقىق جانە باسقارۋ ورتالىعىنىڭ (تافتس ۋنيۆەرسيتەتى) اعا عىلىمي قىزمەتكەرى جانە وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كەللوگگ كوللەدجىنىڭ شاقىرۋشى قىزمەتكەرى دجوشۋا لينكولن قازىرگى كوپجاقتى ينستيتۋتتار جۇيەسى مەن ونىڭ قۇرىلتايشى قۇجاتى – بۇۇ جارعىسىنىڭ باسقا تاريحي جاعدايدا، ينتەرنەت، جاساندى ينتەللەكت، گەندەرلىك جانە كليماتتىق كۇن ءتارتىبى بولماعان كەزەڭدە جاسالعانىنا توقتالدى.
«وسى كۇردەلى جاڭا تاريحي سىن-قاتەرلەر مەن كۇردەلى شىندىقتى ەسكەرە وتىرىپ، ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءرولى تەك ارتا تۇسەدى. بۇل نەگىزىنەن ورتا دەرجاۆالاردىڭ ۇلكەن جانە كىشى دەرجاۆالار اراسىنداعى سىندارلى ارالاسۋ جانە اربيتراج ارقىلى ءوز اگەنتتىكتەرىن كەڭەيتۋىمەن بايلانىستى»، — دەپ اتاپ كورسەتتى دجوشۋا لينكولن.
جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك كەڭەسى دامۋ زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ەۋروپالىق جانە ازيالىق الەۋمەتتىك دامۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي كەڭەسىنىڭ جەتەكشىسى لي يۋنچۋان قازىرگى تاڭدا ءبىز كۋا بولىپ وتىرعان ءبىرپوليارلىق الەمنەن كوپپوليارلى الەمگە ءوتۋ بەلگىسىزدىك پەن قاراما-قايشىلىققا تولى قيىن پروسەسس دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
«دەگەنمەن، ىنتىماقتاستىق كوپپوليارلى الەمنىڭ ەڭ ماڭىزدى سيپاتىنا اينالۋى كەرەك. ول حالىقارالىق قۇقىقتىڭ ىرگەلى قاعيداتتارىن، ءبىرىنشى كەزەكتە بۇۇ جارعىسىن ۇستانۋدى جانە ءىرى دەرجاۆالاردىڭ بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ءوز موينىنا الۋىن تالاپ ەتەدى. بىزدە شىۇ جانە ورتالىق ازيا + جۇڭگو مەحانيزمى تۇرىندەگى جاقسى ۇلگىلەر ءقازىردىڭ وزىندە بار»، — دەدى لي يۋنچۋان.
Borderless Consulting Group نەگىزىن قالاۋشى جانە باسقارۋشى ديرەكتورى چارلز ماكلين ءوز سوزىندە كونسترۋكتيۆتى كۇن ءتارتىبىن جانە حالىقارالىق كوپجاقتى ينستيتۋتتار جۇيەسىن ءتيىمدى رەفورمالاۋدى ۇسىنۋعا ءدال ورتا دەرجاۆالار قابىلەتتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى:
«ءبىزدىڭ نازارىمىز ۇلى دەرجاۆالارعا جانە ولاردىڭ اراسىنداعى قاراما-قايشىلىقتىڭ ءارتۇرلى كەزەڭدەرىنە قاراماستان، ءدال ورتا دەرجاۆالار وزدەرىنىڭ كۇن ءتارتىبىن ىلگەرىلەتۋگە، اگەنت رەتىندە جانە حالىقارالىق جۇيەدە تەڭەستىرۋشى رەتىندە ارەكەت ەتۋگە بارعان سايىن قابىلەتتى بولىپ كەلەدى. قازاقستاننىڭ ورتا دەرجاۆا رەتىندەگى كوتەرىلۋى جانە قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ مەرەيتويلىق سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە ورتا دەرجاۆالار توبىنىڭ بۇل ارەكەتىنىڭ بارلىعى ايقىن. مىسالى، قازىرگى الەمدە بولىپ جاتقان نەگىزگى وزگەرىستەردى ەسكەرە وتىرىپ، كوپجاقتى ينستيتۋتتار جۇيەسىن ءىس جۇزىندە رەفورمالاۋ»، — دەپ قورىتىندىلادى چارلز ماكلين تالقىلاۋدى.
15-16 قازاندا Astana Think Tank Forum 2025 ءوز جۇمىسىن جالعاستىردى. بيىلعى فورۋم اياسىندا وتەتىن توعىز تاقىرىپتىق سەسسيادا الەمدىك ساياسات پەن حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ نەگىزگى باعىتتارى تالقىلانادى. اتاپ ايتقاندا، جەتەكشى دەرجاۆالار اراسىنداعى باسەكەلەستىك جاعدايىندا كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ بولاشاعى، قاۋىپسىزدىك ارحيتەكتۋراسىنىڭ ترانسفورماسياسى، يادرولىق قارۋسىزدانۋ جانە تاراتپاۋ ماسەلەلەرى، سونداي-اق اۋعانستان فاكتورىنىڭ ورتالىق ازيا ايماعىنا ىقپالى قاراستىرىلادى.
سونىمەن قاتار فورۋم باعدارلاماسىندا جاھاندىق نارىقتاردىڭ فراگمەنتاسياسى جاعدايىنداعى ينۆەستيسيالار، ەۋرازياداعى ساۋدا جانە كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ، جاساندى ينتەللەكت پەن وعان بايلانىستى ەتيكالىق ديلەممالار، كليماتتىڭ وزگەرۋى مەن سۋ تاپشىلىعىنىڭ دەموگرافيالىق جانە كوشى-قون پروسەستەرىنە اسەرى سەكىلدى تاقىرىپتار قامتىلعان.
Astana Think Tank Forum زەرتتەۋشىلەر، ساراپشىلار، حالىقارالىق ۇيىمدار، ۇكىمەت جانە ىسكەر ورتا وكىلدەرى اراسىنداعى اشىق ءارى سىندارلى ديالوگتى دامىتۋعا باعىتتالعان. فورۋم شەڭبەرىندە الەمدەگى تۇراقتىلىق پەن سەنىمدى ارتتىرۋعا، سونداي-اق قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستارداعى سەرىكتەستىك پەن جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەن «ورتا دەرجاۆالار» قاتارىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى رەتىندەگى ۇستانىمىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ۇسىنىمدار ازىرلەنەدى.
