Sondyqtan dana halqymyzda «Ustazy jaqsynyń ustanymy jaqsy» degen sózi jáıdan-jáı aıtylmaǵany belgili. Sondaı-aq «Bilekti birdi jyǵar, bilimdi myńdy jyǵar» dep, oqý-bilim úırengen jastyń qadiri qanshalyqty joǵary bolatynyn yqylym zamannyń ózinde-aq baǵasyn berse, qazaq dalasyna tuńǵysh mektep ashyp, oqý-bilimniń nárin sepken Y.Altynsarın: «Óner bilim bar jurttar, tastan saraı salǵyzǵan, aıshylyq alys jerlerden kózińdi ashyp-jumǵansha jyldam habar alǵyzǵan», – dep óner-bilimge qushtar eldiń qashanda kúni jaryq bolatynyn keshegi HİH ǵasyrda aıshyqtap bergen edi. Sol kezeńnen búginge deıin talaı ýaqyt ótip, kúlli álem búginde Tórtinshi ónerkásiptik revolúsıanyń esigin aıqara ashty. Árıne, bul jahandyq tolqynnyń shańynda qalyp ketpeý úshin bizdiń de jastarymyz ozyq tájirıbe men bilimdi erkin meńgergen sapaly maman bolýy shart. Óıtkeni qazirgideı óte jyldam qarqynmen ózgerip otyrǵan myna zamanda zamanaýı bilim men tehnologıany erkin meńgermegen el bul tolqynnyń aǵysyna ilespeı shetke shyǵyp qalary sózsiz.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev: «Ulttyq qundylyqqa qanyǵyp ósken órenniń tanymy tereń, dini berik bolady. Ata-babalar amanat etken ulan-ǵaıyr dalany aman saqtaý, eń aldymen, jas býynǵa artylǵan zor úmit. Keıingi urpaq Táýelsizdigimizdiń týyn árqashan bıik ustaýy tıis... sondyqtan bilimi tereń, oıy ozyq urpaqty tárbıeleıtin muǵalimder qaýymyna zor jaýapkershilik júkteledi», – dep bul máselede ustazdar qaýymyna da artylar mindettiń ońaı bolmaıtynyn anyqtap berdi. Bul degen sóz eń aldymen sol pedagog-kadrlaryn daıarlaıtyn joǵary oqý oryndarynyń da jaýapkershiligin anyqtap turǵany belgili.
90 jyldan astam ýaqyttan beri qazaq dalasyna bilim nárin sebetin pedagog-kadrlaryn daıarlap kele jatqan qazaq biliminiń qara shańyraǵy – Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti de bul mindetke asa úlken mán berip, zor jaýapkershilikpen oryndap kele jatyr. Zaman aǵysynan qalmaı, qashan da elimizdegi pedagogıkalyq joǵary oqý oryndarynyń kósh basynda kele jatqan bizdiń ýnıversıtetimiz búginde óz shańyraǵynan qanat qaǵar túlekteriniń bilimine asa joǵary mán beredi. Olaı deıtinimiz, 2019 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim jáne ǵylym mınıstrligi qolǵa alǵan «dýaldy oqytý» baǵdarlamasyn eń alǵashqylardyń biri bolyp bizdiń ýnıversıtetimiz júzege asyra bildi. Bul osy ýaqytqa deıin stýdent tek teorıalyq bilimdi ǵana meńgerip kelse, dýaldy oqytý baǵdarlamasy arqyly olar teorıalyq bilimin mektepte praktıka júzinde iske asyrýǵa múmkindik aldy. Iaǵnı stýdent oqý ornyn bitirmeı turyp, bazalyq bilimin búgingi mektepke enip jatqan jańartylǵan mazmundaǵy bilim baǵdarlamalarymen ushtastyryp, jan-jaqty tájirıbemen qarýlanǵan sapaly maman bolýǵa qol jetkizedi degen sóz.
Osy oraıda meniń taǵy da bir toqtala ketetin máselem bizdiń ýnıversıtet sapaly pedagog daıarlaý úshin myna úsh qaǵıdany basshylyqqa alady. Ol, birinshiden, muǵalimderdiń biliktiligin úzbeı jetildirip otyrý, ekinshiden, stýdentterdiń praktıkalyq bilimin kóterý, úshinshiden, jańartylǵan bilim mazmuny boıynsha kadr daıarlaý. Bıylǵy oqý jyly bizdiń ýnıversıtetimiz rektor Takır Balyqbaevtyń bastamasymen úzdiksiz pedagogıkalyq praktıkanyń (dýaldy oqytýdyń) jańa ádisin iske asyra bastady. Máselen, 2019/2020 oqý jylynda bizdiń bitirýshi kýrs stýdentteri aptasyna tórt kún mektepte óndiristik praktıkada qalǵan 2 kúndi ýnıversıtette teorıalyq bilim alýǵa arnady. Al bıyl biz ony T.Balyqbaevtyń tapsyrmasy boıynsha jańasha uıymdastyrdyq. Bıylǵy bastama boıynsha 4 kýrs stýdentteri eki apta ýnıversıtette oqıdy da, basqa ýaqyttarynda mekteppen tyǵyz baılanysta bolyp, onlaın júıesi boıynsha bilim alady. Úshinshi kýrstyqtar da jyl boıy aptasyna 3 kún mektepte baıqaý praktıkasynda bolyp, qalǵan úsh kúnde sabaq oqıdy. Bizdiń 3 kýrs stýdentteriniń baıqaý praktıkasynda bolýynyń birinshi sebebi olar eń aldymen, mektep baǵdarlamasy men muǵalimderiniń sabaq berý ádisterin tyńdaýshy retinde qatysa otyryp erkin meńgerýi tıis. Stýdent bir jyl buryn osy ádister arqyly sabaq berý tásilin meńgeretin bolsa kelesi bitiretin jyly óndiristik praktıka oǵan eshqandaı qıyndyq týdyrmaıtyn bolady. Praktıkanyń kólemin kóbeıtip, oqý men óndiristi tyǵyz ushtastyrý bul bolashaq mamandardy naǵyz muǵalim kadrlary etip daıyn maman retinde memleket qajettiligin qamtamasyz etý degen sóz.
Bolashaq muǵalimderimizdiń zaman talabyna saı jan-jaqty, óz isine beıim, sapaly maman bolyp shyǵýy úshin byltyrǵy oqý jylynyń ózinde 95 bilim berý mekemelerimen kelisim shart jasaldy. Sonymen qatar İ-İİ toqsan qorytyndysy boıynsha bilim alýshylar tarapynan 603 – ashyq sabaq pen 158 – is – shara uıymdastyrylsa, İİİ toqsan qorytyndysy boıynsha 593 – ashyq sabaq jáne 259 – is – shara ótkizildi. Praktıka jumysyn jandandyrý úshin biz orta bilim berý uıymdarynda 10-15 jyl synyp jetekshi bolǵan ustazdardan jáne JOO –nyń bilikti mamandarynan jumys tobyn qurdyq. Qurylǵan jumys toby keleshek praktıkant-stýdentter úshin synyp jetekshi bolýǵa daıarlaıtyn elektıvti kýrs baǵdarlamasyn jasaýǵa atsalysýda. Osyndaı nátıjeli jumys arqyly ótken oqý jylynda 4864 bilim alýshymyz pedagogıkalyq praktıkany oıdaǵydaı aıaqtap shyqty. Sóıtip pedagogıkalyq beıindegi bitirýshi kýrstardyń 108 stýdenti ózderi praktıkaǵa barǵan mektepterde jumysta qalyp qoıdy. Ýnıversıtetimizdegi «Mansap» ortalǵyna bıyldyń ózinde 4 myńǵa jýyq bolashaq muǵalimge tapsyrys tússe, munyń ózi bizdiń túlekterimizdiń sapasy arta túskenin kórsetip otyr.
Jańa 2020/2021 oqý jylynda biz «Mansap» ortalǵymen stýdentterdiń pedagogıkalyq praktıkasyn jańasha uıymdastyrdyq. Jyldaǵy dástúr boıynsha bizdiń profesor-oqytýshylarymyz stýdentter praktıkasyn ótkizý úshin Almaty qalasyndaǵy mekteptermen tek ózderi baılanys ornatyp, sol arqyly stýdentter praktıkasy ótkizilip kelse, bıylǵy oqý jylynda biz bul jumysty ózimiz qolǵa aldyq. Osynyń nátıjesinde stýdenttter praktıkasyn ótkizý úshin bilim berý uıymdarymen 387 kelisim-shartqa jáne 101 memorandýmǵa qol qoıyldy. Bul jumystar bizdiń ýnıversıtetimizdiń rektory Takır Ospanuly men Almaty qalalyq bilim basqarmasynyń basshysy jáne mektep dırektorlarynyń qatysýymen júzege asyryldy. Mundaǵy toqtala ketetin taǵy da bir másele, ózderińizge belgili bıylǵy oqý jylyn biz onlaın formatynda uıymdastyrýymyzda. Byltyrǵy jyldyń aıaǵynda álemde óris alǵyn COVID-19 pandemıasy bıylǵy bitirýshi kýrs stýdentterine kóptegen qıyndyqtarý týǵyzbaý úshin rektordyń bastamasymen ózimiz qolǵa alǵan bolatynbyz. Óıtkeni jyldaǵy dástúrmen mektepte oqýshylarmen etene aralasyp, pedagogıkalyq praktıkadan ótetin stýdentter endigi jerde olarmen tek ekran arqyly ǵana onlaın jumys júrgizýi, árıne, bul jumysty kúrdelendire túsetini aqıqat. Biraq biz atalǵan jumysty jańa oqý jyly bastalmaı turyp, muǵalimderdiń dástúrli tamyz konferensıasyna deıin tolyq iske asyryp qoıdyq. Mundaǵy maqsat qyrkúıek aıynda bizdiń bilim alýshylarymyz kelgende pedagogıkalyq praktıka jumysyn rásimdeýge ýaqyt joǵaltpaı birden ózderi bólingen mektepte tájirıbe jumystaryn jalǵastyryp ketýge jasalyp otyrǵan múmkindik edi.
Ýnıversıtettegi pedagogıkalyq bilim beretin 6 ınstıtýt boıynsha bitirýshi kýrstar men 3 kýrs stýdentterin «Mansap» ortalyǵy Almaty qalasynyń mektepterine bólip, olardyń tizimderin atalǵan mektep basshylyǵyna joldady. Osy júıeli uıymdastyrylǵan jumystyń nátıjesinde bıylǵy oqý jylynda stýdentterdiń ped.praktıkasy aıtarlyqtaı qıyndyqtar týǵyza qoımady.
Sondaı-aq bıylǵy stýdentterdiń pedagogıkalyq praktıkasyn «Mansap» ortalyǵymen birge stýdentterdiń praktıkasyna arnalǵan kúndelikti «Ulaǵat» baspasynan shyǵartyp, ony ár stýdenttiń meken-jaıy boıynsha óz aımaqtaryna jetkizip berdik. Sonymen qatar ınstıtýttaǵy pedagogıkalyq praktıkaǵa jaýapty mamandarmen baılanys ornatyp, praktıkanyń uıymdastyrylýyn jáne mektep basshylarynan bizdiń stýdentterdiń praktıka barysynda sabaqty júrgizýi qanshalyqty deńgeıde ekeni surastyrylyp, jiti qadaǵalanady. 2021 jyldyń aqpan aıynda biz pedagogıkalyq praktıkaǵa baılanysty ár ınstıtýtpen májilis ótkizdik. Jınalysta ár ınstıtýttaǵy kafedra boıynsha mektepterge bólingen bitiretin stýdentterdiń atqarǵan jumystaryna jeke-jeke toqtaldyq. Sonymen qatar ınstıtýt basshylaryna aqpan-naýryz aılarynda bitirýshi stýdentterdiń ashyq sabaq ótkizýi kerektigin tapsyryp, onyń nátıjesi kafedra men ınstıtýt májilisinde talqylaný kerektigi mindetteldi. Bul da stýdentterimizdiń joǵaryp sapadaǵy maman bolýyna jasalyp otyrǵan qadamnyń biri.
Bizdiń «Mansap» ortalyǵy bıylǵy oqý jylynda taǵy da bir tyń bastamany júzege asyryp otyr. Ol stýdentterimizdiń jumysqa ornalasýyna kóptep septigin tıgizetini sózsiz. 2019 jyldyń 12 sáýirinde biz stýdentterge arnalǵan «Mansap» mobıldik qosymshasyn iske qosqan edik. Ondaǵy maqsat qosymshada bilim alýshylar ózderiniń túıindemelerin toltyryp ornalastyrady jáne bos jumys oryndary týraly aqparatty kóre alady. Al jumys berýshiler qosymshaǵa tirkelip, ózderine qajetti bos oryndy jarıalaıdy. Jarıalaǵan bos oryndaryna sáıkes túlekterimizdiń túıindemelerimen tanysa alady. Eger eki taraptyń talaby men tilegi sáıkes kelse onda tikeleı baılanys ornatý múmkindigi týyndaıdy degen sóz.
Al bıyl da osy jumysty odan ári jandandyryp, stýdentterdiń senimin nyǵaıtý maqsatynda «Bagdar» platformasyn qolǵa aldyq. Bul platforma da stýdentterdi bos jumys oryndary negizinde jumysqa bólýge arnalǵan. Platformanyń negizgi qyzmeti:
- Platforma onlaın rejımde jumys isteıdi.
- Platformada ýnıversıtetke kelgen barlyq bos jumys oryndary keste túrinde ornalasady.
- Platformadan stýdent ózine kerekti aımaqty, mamandyqty jyldam izdep taba alady.
- Platformada berilgen bos oryndy tańdap stýdent óziniń aty jónin engizedi.
- Platformaǵa engizilgen stýdenttiń aty-jónin ózge stýdent (adam) ózgerte almaıdy.
- Platformadaǵa aqparatty «Mansap» ortalyǵynyń basshysy Excel formatynda júktep, sol boıynsha jumysqa joldama beredi.
- Platforma android, ios, windows ,baǵdarlamalaryna sáıkestendirilgen.
«Bagdar» platformasy arqyly biz aımaqtar men óńirlerden bos jumys oryndary týraly aqparattar jınaqtap ony osy jerge ornalastyramyz. Sodan keıin bizdiń túleketer bul platforma arqyly ózderine qajetti jumystardy qarastyryp, óziniń jeke málimetterin engizedi. Munyń bir ereksheligi mundaǵy árbir stýdent engizgen jeke málimetterdi eshkim ózgerte almaıdy. Osy arqyly ýnıversıtet jumysqa bólýdiń ádil ári ashyq jolyn usyna alady.
Taǵy da toqtala ketetin másele bizdiń ýnıversıtetimiz «QS World University Ranking by Subject-2021» reıtıńinde álemniń 201-250 úzdik joǵary oqý oryndarynyń tobyna, TMD-da «Aǵylshyn tili men ádebıeti» páni boıynsha kóshbasshylar úshtigine jáne «Bilim berý» páni boıynsha úzdik tórttikke kirdi. Joǵaryda atalǵan reıtıńte elimizdiń joǵary oqý oryndary arasynda úzdik nátıjelerdi ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, L.Gýmılev atyndaǵy EUÝ, Abaı atyndaǵy QazUPÝ jáne Satbayev University kórsetti. Bul da bizdiń ýnıversıttiń qajyrly eńbeginiń jemisi ekeni daýsyz. Osy reıtıń máselesimen 2021 jyldyń 12 naýryzynda ýnıversıtette Reseı, Shyǵys Eýropa jáne Ortalyq Azıa boıynsha QS kompanıasynyń aımaqtyq dırektory Sergeı Hrıstolúbov pen kezdesý ótti. Kezdesý barysynda rektor Takır Balyqbaev ýnıversıtettiń strategıalyq damý baǵyttary jáne onyń ulttyq jáne halyqaralyq reıtıńterdegi jetistikteri týraly, sońǵy jyldary «Altyn belgi» men kolejderdiń qyzyl dıplom ıegerleri oqýǵa qabyldanyp, bilim alýshylardyń sapalyq kórsetkishteriniń úsh esege artqandyǵy týraly atap ótti. Ýnıversıtet túlekteriniń jumysqa ornalasý kórsetkishi 95-97%-dy quraıdy - QazUPÝ stýdentteri oqýdan keıin birden óz mamandyǵy boıynsha laıyqty jumysqa ornalasýda. Sondaı-aq, ýnıversıtettiń 2025 jylǵa deıingi strategıalyq josparlaryna qol jetkizý úshin onyń barlyq qyzmet baǵyttarynyń tabysty damýy sóz boldy bul jıynda. Jalpy, bul eńbektiń bári saıyp kelgende stýdentterdiń básekege qabilettiligin arttyrý jolynda jasalyp otyrǵan dúnıeler.
«Aqyryn júrip, anyq bas, eńbegiń ketpes dalaǵa, ustazdyq etken jalyqpas, úıretýden balaǵa», – dep hakim Abaı aıtqandaı qara shańyraq bilim ordasy zaman kóshinen qalmaı óziniń tyń bastamalary arqyly óz túlekterin erteńgi eldiń pedagog-mamandaryna aınalýyna qajetti jumystardyń bárin jasap keledi. Al bizdiń túlekterimiz óz bilimimen bolashaq búldirshinderdi sara jolǵa bastaı alsa, bul tókken terdiń dalaǵa ketpegeni dep bilemin.
Haırolla JÁNİBEKOV, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń Akademıalyq máseleler jónindegi departament dırektory, jer ǵylymdarynyń doktory, profesor.
