Almatyda ótken «Elge Qaitaru» qory «Aktıvterdi qaıtarý: praktıkalyq sheshimderdi izdeý, quqyqtyq aspektiler, halyqaralyq yntymaqtastyq jáne jahandyq tájirıbe» atty dóńgelek ústelde biraz aqparattyń sheti shyqty, dep habarlaıdy Dalanews.kz

Eske sala ketsek, Qańtar oqıǵasynan keıin elde olıgarhıamen kúres  bastalyp, halyqqa urlanǵan dúnıeni qaıtarý maqsatynda «Elge Qaitaru» atty qoǵamdyq qor paıda bolǵan edi. Onyń quryltaıshylary bıznesmen jáne saıasatker Bolat Ábilov pen bankır Orazaly Erjanov bekitildi. Olardyń seriktesteriniń ishinde qoǵam qaıratkeri Sergeı Dývanov, jýrnalıs Asylbek Abdýlov jáne quqyq qorǵaýshy Evgenıı Jovtıs te bar.

Tipti, byltyr zańsyz aktıvterdi qaıtarý týraly Parlament arnaıy zań da qabyldap, «Zańsyz ıemdenilgen aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» zańǵa prezıdent 2023 jylǵy 12 shildede qol qoıdy. Zań normalaryna sáıkes, jaýapty memlekettik laýazymdy atqaratyn (atqarǵan) sýbektilerge, memlekettik zańdy tulǵalarǵa, kvazımemlekettik sektor sýbektilerine, sondaı-aq atalǵan tulǵalarmen affılırlengen sýbektilerge qoldanylady.

Iaǵnı, zań boıynsha 100  mln dollary bar baılar ǵana tekseriledi. Aktıvterdi qaıtarý jumystaryn Bas prokýratýra tekserip, memlekettik organdardyń aqparaty jáne zańnamada tyıym salynbaǵan basqa da kózder negizinde monıtorıń pen taldaý júrgizedi. Alaıda, zańsyz aktıvterdi qaıtarý erikti túrde nemese elimizdiń, shet memleketterdiń quzyretti organdarynyń sheshimderi negizinde májbúrli túrde júzege asyrylýy múmkin. Biraq buǵan kúmánmen qaraıtyndar kóp. 

«Elge Qaitaru» qorynyń basshysy Bolat Ábilovtiń aıtýynsha,  30 jyldyń ishinde Qazaqstannan ofshor arqyly mıllıardtaǵan dollar qarajat shyǵaryldy. «Bul somaǵa qanshama mektep pen aýrýhana, basqa da áleýmettik nysandar salýǵa bolatyn edi. Elimizde aktıvterdi qaıtarý tájirıbesi buryn-sońdy bolǵan, endi tek ony paıdalaný qajet» dese, quqyq qorǵaýshy Evgenıı Jovtıs: «Aktıvterdi qaıtarýdyń eki aspektisi bar, ol – saıası jáne quqyqtyq. Birinshisi, ishki saıası kontekste jatyr. Iaǵnı, bıliktegi elıtalyq toptar jemqorlyqpen shynaıy kúresýge jáne zań qaǵıdalaryn tolyq saqtaýǵa daıyn ba? Jemqorlardyń barlyǵy qýdalana ma, álde  «tańdaýlylardyń» ǵana sońyna túse me? Bizden shyqqan aqsha qazir sheteldiń bankterinde saqtaýly. Bul aktıvterdi sol elder, mysaly, AQSH, Eýropa nemese Parsy shyǵanaǵy elderi Qazaqstanǵa berýge daıyn ba? Birinshiden, zańsyz baıýǵa qandaı múlikter ne aktıvter jatatynyn anyqtap alý qajet. Ony anyqtaıtyndar zań ústemdigi men ádil sot isin júrgizý qaǵıdattaryn qatań saqtaýy tıis ári táýelsiz bolýy kerek. Al qazirgideı jaǵdaıda Qazaqstannyń sot júıesine men senbeımin» degendi aıtty.

Al májilis depýtaty Ermurat Bapı búginde 344 jyljymaly jáne jyljymaıtyn múlik obektisi anyqtaldy, onyń ishinde 131 nysan shetelde tirkelgenin tilge tıek etti. Sondaı-aq, 448 mlrd teńge bolatyn qundy qaǵazdar shetel bankterinde jatsa, 220 trıllıon teńge bolatyn banktik transaksıalar, onyń ishinde 1,4 trıllıon teńgeniń kúdikti transaksıalary zerttelip jatqan kórinedi. Onyń aıtýynsha, tıisti komıtet qurylsa da, barlyq jumys jabyq esik jaǵdaıynda júrgizilip jatyr eken.

«Al bul jerde basty másele Nazarbaev áýletinde. Bılik qýdalaý prosesinen burynǵy prezıdenti ádeıi alastatyp jatyr ma degen kúdik bar. Endigi másele osy zańǵa ózgeris engizýde. Meniń basty usynysym –tekserilýge ​​tıistilerdiń tizimin Parlament bekitsin. Biraq bul usynys ótpeı qaldy. Osydan keıin eski júıeniń bılikti áli de ýysynda ustap otyrǵanyna meniń kúmánim qalmady», – dedi depýtat.

Qoǵam belsendisi Sanjar Boqaev Aktıvterdi qaıtarý komıteti jumys isteı bastaǵaly beri múlikti syrtqa shyǵardy degen kúdikke ilingen 500 adamnyń tizimi ázirlengenin jetkizdi.

«Osy tizimdi kópshilikke jarıalaıyq, qazaqstandyqtardyń ózderin jyldar boıy kimniń tonaǵanyn bilýge ​​quqyǵy bar shyǵar. 500 adamnan turaǵatyn tizimge Nursultan Nazarbaev jáne onyń aınalasyndaǵy Jaqsybekovter, Mamınder, Baıbekter kirsin. Bılik osylaı jasasa ǵana halyq aldynda taza bolady. Sheteldik vıllalar, ıahtalar men saraılarǵa jumsalǵan qarajatty men elde zaýyt, fabrıkalar salýǵa, jumys oryndaryn ashýǵa jumsaǵandy qalar edim. Shetelden qaıtarylǵan qarajatty zeınetaqy qoryna aýdarýǵa bolady nemese arnaıy qor quryp, qoǵam baqylaýyna berýge bolady» dep kesip aıtty.            

 «Strategıa» áleýmettik saıası zertteý ortalyǵynyń prezıdenti Gúlmıra Ileýova halyq bıliktiń bárin  ury jáne jemqor dep sanaıdy. Óıtkeni Úkimetke senbeıdi. Jaqsy, aqshany shetelden qaıtardyq delik. Mundaı oqıǵalar qaıtalanbaýy úshin zań jumys isteı me? Halyqqa osy jaǵyn túsindirip aıtýymyz kerek» dedi pikirinde.

Alaıda, «Elge Qaitaru» qorynyń basshysy Bolat Ábilov sóz sońynda qor jumysyn bastaǵaly beri biraz mekemege hat jazǵanyn, biraq kúshtik qurylymdar men prokýratýra qordyń resmı hatyn eleýsiz qaldyrýǵa tyrysatynyn qaperge saldy.

«Bizdiń saýaldarymyz «Nazarbaev áýleti» Eýrazıalyq top, «Qazaqmys» kompanıasyna qatysty edi. Óıtkeni biz tek irilerin ǵana qarastyryp otyrmyz. Biz memlekettik organdardan alǵan barlyq aqparatty jarıalaýǵa daıynbyz. Menińshe, bul proses Qazaqstannyń urlanǵan múlkin qaıtarý ǵana emes, sonymen birge qoǵamdyq-áleýmettik jáne tarıhı ádilettilikke degen suranysty oryndaý bolyp sanalady. Bizdiń «Elge Qaitaru» qoǵamdyq qory bul prosesterde qalys qalmaı, halyqqa paıdaly jumys isteýge árqashan daıyn» dep túıindedi.