Mundaı standart pen talaptardy búginderi Atom energıasy jónindegi halyqaralyq agenttik (AEHA nemese MAGATE) alǵa tartady.
Sondyqtan Dalanews.kz osy quzyrly uıym men Qazaqstan arasyndaǵy baılanystar, ózara yntymaqtastyq jaıyna mamandardy tarta otyryp, keńinen toqtalýdy jón kórip otyr.
Álemdik ekonomıka PHD doktoranty, zertteýshi Amalbek Ómirtaı Qazaqstannyń halyqaralyq qaýymdastyq aldynda aýaǵa shyǵaratyn kómirqyshqyl gazyn 2-3 esege azaıtý týraly mindettemesi baryn eske salady.
- AES bizge osy turǵydan-aq kerek. Bir emes, birnesheýi. Al atomdyq energetıkany damytý halyqaralyq áriptestik pen túrli halyqaralyq uıymdarmen yntymaqtastyq nátıjesinde ǵana júzege asady. Bul rette Atom energıasy jónindegi halyqaralyq agenttiktiń róli zor. Jalpy, ıadrolyq synaq polıgonyn jabý, joǵary baıytylǵan ýran óndirisin joıý, osylaısha ıadrolyq qarýsyz el retinde ózin tanytqan Qazaqstannyń osy atqarǵan jumystarynyń barlyǵy atalǵan agenttik tarapynan joǵary qoldaýǵa ıe. Qazaqstan bul uıymǵa 1993 jyldan beri múshe bolyp tabylady. Jalpy, AEHA ýranǵa ıe memleketterden bul qazba baılyqty beıbit tehnologıalyq úderisterge qoldanylýyn qadaǵalap, talap etedi, - deıdi ol.
Amalbek Ómirtaı myna ózgermeli álemde energetıkalyq qaýipsizdikti azyq-túlik qaýipsizdigimen qatar qoıýǵa bolatynyn aıtady.
- Energıany alý kózderin tıimdi strategıalaý, kombınasıalaý atomdyq energetıkamen tyǵyz baılanysty. Biz qazir saıası jáne energetıkalyq táýelsizdik bir uǵymǵa aınalǵan álemde ómir súrip jatyrmyz, - deıdi ol.
Sarapshynyń aıtýynsha, Qazaqstan búginderi atalǵan agenttikpen baılanys ornatyp qana qoımaı, yqtymaqtasa jumys isteıdi.
[perfectpullquote align="full" bordertop="false" cite="" link="" color="" class="" size=""]"Qazaqstan Reseımen óndiristik sıkldy ıntegrasıalaý, sondaı-aq Úlbi metalýrgıalyq zaýytynda ıadrolyq otyn óndirýdi uıymdastyrý boıynsha birshama nátıjeli bastamalar jasady.
Sonymen qatar, elimizde 2017 jyly AEHA-niń tikeleı baqylaýymen jumys isteıtin az baıytylǵan ýran banki ashylǵan bolatyn. Bul - atom ónerkásibindegi ǵalamdyq úderisterden Qazaqstannyń shetkeri emestiginiń, ajyramastyǵynyń úlken nyshany. Endi AES qurylysyn qolǵa alý jospary aıasynda da AEHA-men aradaǵy áriptestik odan ary qaraı arta túseri anyq" [/perfectpullquote]
"Qazaqstan atom elektr stansıalary" JSHS-nyń Joba basqarý jónindegi bas menejeri Áset Mahambetov elimizde AES qurylysy jobasynyń talqylaýy bastalǵan sátten bastap týra osy máselede Qazaqstannyń AEHA-men tyǵyz áriptestik qarym-qatynasy birden qolǵa alynǵanyn aıtady.
- Qazaqstanda Balqash kóli mańynda AES salý máselesi 1997 jyly qaralǵan bolatyn. Osy jobany qaraý kezinde AES-tiń ornalasýy boıynsha aýdan parametrleriniń qolaılylyǵyn AEHA-nyń arnaıy mısıasy qarap, rastaǵan. Odan keıin 2016 jyly qazaqstandyq taraptyń shaqyrýy boıynsha AEHA-nyń elimizdiń ıadrolyq ınfraqurylymyna keshendi sholý jónindegi mısıasy ótkizildi (aǵylshynsha INIR – integrated nuclear infrastructure review). Mısıa jumysy barysynda AES qurylysynyń qaýipsizdik júıesi jáne ony qarjylandyrýǵa, zańnamalyq-quqyqtyq bazany damytýǵa, qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, elektr jelileriniń daıyndyǵyna, bilikti kadrlardy daıarlaý jaǵyna qatysty máseleler talqylandy. INIR mısıasynyń qorytyndysy boıynsha, AEHA arnaıy esep daıyndady. Ol AEHA Bas dırektorynyń orynbasary Mıhaıl Chýdakovtyń qatysýymen resmı túrde 2017 jyly qazaqstandyq tarapqa tabystaldy, - deıdi ol.
Búginderi Qazaqstannyń ıadrolyq ınfraqurylymyna keshendi sholý jónindegi (INIR) mısıanyń bul esebi AEHA-nyń resmı saıtynda jarıalanyp tur.
Al bul esep, Áset Mahambetovtyń aıtýynsha, Qazaqstannyń ıadrolyq energetıkalyq ınfraqurylymyn kúsheıtý jónindegi is-áreketter josparyn ázirleý kezinde mańyzdy bolyp tabylady.
Qoryta aıtqanda, Qazaqstan Respýblıkasynyń bolashaqtaǵy atomdyq energetıkalyq baǵdarlamasyn damytýda AEHA-nyń barlyq ustanymdaryn eskerip otyrady. Sondyqtan Qazaqstan úshin AHEA-men aradaǵy qarym-qatynas mańyzdy ári úlken rólge ıe.
