1. Zańnyń mátini kólemdi, sondaı-aq retteý aıasy da keńeıip otyr. Burynǵy 23 shilde 1999 jyly qabyldanǵan «Buqaralyq aqparat quraldary týraly» zań – 26 baptan turǵan bolsa, bul zań jobasy – 69 bapty qamtyp otyr. Áli de talqylaý barysynda kólemi ulǵaımasa, azaıa qoımaıtyny anyq. Óıtkeni keıbir suraqtardyń basy ashylmaǵan nemese tolyq ashylmaǵan, máselen kıberbýllıng uǵymyn tek balalarǵa ǵana qatysty qoldanyp otyr. Menińshe balalarǵa qatysty qatańdatylǵan tártipen birge munyń jalpy uǵymyn da ashý mańyzdy. Qázirgi tańda ınternettegi býllıngten eresekterde zardap shegýde. Krımınaldandyrýdy qajet etetin turaqty áleýmettik sıpaty bar qoǵamǵa qaýipti minez-qulyq.
2. Zań jobasyndaǵy tilge qatysty norma orys tilin memlekettik tilmen bir qatarǵa qoıyp qarastyrmaıdy, ony Qazaqstandaǵy túrli ult ókilderiniń tilinen artyq kórmeıdi. Sondaı-aq árkimniń ana tilin paıdalý quqyǵyn kemsitpeıdi, kerisinshe muny qamtamasyz etýge zańnama sheńberinde jaǵdaı jasalady delingen. «6 saǵattyq ýaqyt aralyǵy» túsinigin engizý arqyly, budan bylaı memlekettik tildegi tele- jáne radıobaǵdarlamalar kórsetilimi az mezgilge, máselen túngi ýaqytqa yǵysyp qalmaıdy. Bul tutastaı alǵanda tildik saıasattaǵy batyl qadamdardyń biri dep aıtýǵa turatyn quqyqtyq jańalyǵy.
3. Jýrnalıserdiń quqyqtyq mártebesin kóterýmen birge, olarǵa qatysty jaýaptylyqta eselep artyp otyr. Máselen, burynǵy «Buqaralyq aqparat quraldary týraly» zańǵa sáıkes jýrnalısiń mindetteri – 5-eý bolsa, jańa zań jobasynda – 9-ǵa jetken. Baspasóz kartasyn berý arqyly jýrnalıserdiń biryńǵaı bazasy jasaqtalady. Túrli áleýmettik-ekonomıkalyq quqyqtarynyń qorǵalýy jaqsarady degen paıym bar. Aıtalyq memlekettik turǵyn úı qorynan baspana alý, «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha shetelde taǵlymdamadan ótý sekildi múmkindikterge quqyqtyq negiz qalyptastyrady. Sonymen birge ýákiletti organ úshin baqylaý múmkindigi de artady. Bul jaǵdaı sóz bostandyǵyna keri áser etetin senzýralyq mehanızmge ulasyp ketpeýi tıis.
4. Aqparattyq egemendik – Respýblıka azamattarynyń qoǵamdyq-saıası derbestigin aıqyndaıtyn memleket keńistigindegi táýelsizdik retinde anyqtalǵan. Alaıda bul birjaqty defınısıa. Árbir azamat tek syrt eldiń ǵana emes, sonymen birge ózi ómir súrip otyrǵan memlekettiń de, onyń qoǵamdyq-saıası derbestigine manıpýlásıa jasamaýyn boljaýy tıis. Qázir Reseıde osyndaı qol suǵýshylyqtyń júıeli tártipke aınalyp ketkenin kórip otyrmyz. Órimdeı jastar, saıası rejımge ýlanǵan memlekettik nasıhattyń yqpalymen soǵysqa attanyp, ómirlerin qıýda. Sondaı-aq aqparattyq egemendiktiń biz eskermeı otyrǵan taǵy bir qyry bar, ol – aqparatty sıfrlyq emes, dástúrli formatta alýǵa degen quqyǵynyń saqtalýy. Qázir, máselen petısıany berýdi onlaın formatqa kóshirý sóz bolýda. Internettiń barlyq aýmaqta bolmaýy sebepti ǵana, muny aralas formatta qaldyrýǵa ýaqytsha májbúr bolyp otyr. Menińshe, aqaparttyq egemendik osyndaı sıfrlyq dáýirdiń jetegine ketýdiń de aldyn alýǵa baǵyttalǵan antropologıalyq ımýnıtet máselesin kóterýi tıis.
5. Baspasóz hatshysy ınstıtýtynyń da mártebesin osy Zań arqyly naqtylaý qajet. Óıtkeni, tájirıbe kórsetip otyrǵandaı, kóptegen baspasóz hatshylary birinshi kezekte memlekettik organnyń jarıa múddesine qyzmet etýden buryn, onyń jetekshisiniń ımmıdjin qalyptastyrýmen álek. Bizde tek Prezıdent qana ózi laýazymdy tulǵa ári memlekettik organ. Sonydqtan Prezıdenttiń Baspasóz hatshysynan basqasy tek memlekettik organnyń qyzmeti týraly aqparat berýi tıis. Sondaı-aq baspasóz hatshysy ınstıtýtyn bir ortalyqqa baǵynatyn derbes qurylym retinde qalyptastyratyn ýaqyt kelip jetken sekildi.
6. Tutastaı alǵanda Zań jobasy aqparattyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge basa nazar aýdaryp, azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn utymdy qorǵaýǵa quqyqtyq negiz qalap otyr.
Qazybek Daýtalıev, zań ǵylymıdarynyń kandıdaty,
Almaty oblystyq Qoǵamdyq keńestiń múshesi
