«Qazaqstan-2050» baǵdarlamasyndaǵy Elbasymyzdyń sózimen aıtar bolsaq, «bolashaǵymyzdyń baǵdarshamy, ultty uıystyryp uly maqsattarǵa jeteleıtin ıdeıa bar. Ol – máńgilik el ıdeıasy». Memleket basshysy ony jaı ǵana aıtyp otyrǵan joq. Tatýlyqty, ishki turaqtylyqty qalyptastyrýdy, elimizdi meken etip jatqan ózge ult ókilderine qurmetpen qaraýdy meńzep otyr.
Máńgilik el qundylyqtary eńbeksúıgishtikke, adaldyqqa, otanshyldyqqa, patrıotızmge, ulttyq salt-dástúrlerimizdi úlgi etýge baýlıdy.
El degenimiz – qasıetti uly uǵym. Ol halyq bolyp quralý, memleket qura alý. Derbes bolyp tura alý. Osynyń bári el bolýdyń belesteri.
Al, Máńgilik el bolý degenimiz – eshqashanda bógdeniń bodandyǵyna túspeıtin, halyqtyǵyn, ulttyǵyn, eldigi men memlekettigin árqashanda áspetteıtin, bar zamanda uly men qyzynyń baǵy basynda turatyn, barsha halqynyń baqyty baıandy bolatyn el qurý – máńgilik el degendi bildiredi.
Qut qonyp, Qydyr daryǵan qazaq jeriniń daryndy perzenti Sultanmahmut Toraıǵyrov «Alash urany» atty óleńinde:
«Alash týy astynda kún sóngenshe sónbeımiz,
Endi Alashty eshkimniń qorlyǵyna bermeımiz», – dep jyrlaǵanda dál osy kezeńdi armandaǵan shyǵar, bálkim.
Máńgilik el árbir azamatymyzdyń otanshyldyq sezimin eselep, qazaq eliniń azamatymyn degen jaýapkershilikti júktep, boıyna maqtanysh darytady. Elbasymyzdyń «ana tilimiz Máńgilik elimizben birge máńgilik til bolady. Ony daýdyń taqyryby emes, ulttyń uıtqysy ete bilgenimiz jón» degen oıy bizdi jigerlendiredi. Barshamyzdy mazalaıtyn til týrasyndaǵy saýaldardyń jaýaby: Máńgilik el ıdeıasynyń úlken bir arqaýy memlekettik tildi damytýda jatqanyn jaqsy bilýimiz kerek.
Sebebi: tili órkendemegen el eshqashan ulttyq memleket bolyp saltanat qura almaıdy. Til birligi bolmasa ne memleket, ne táýelsizdik baıandy bolmaıdy. Tarıhı otanyna degen súıispenshiligin, memleket quraýshy ultqa degen qurmetin qazaq jerin meken etken árbir ult-etnos ókili memlekettik tilden bastaýy kerek. Osy turǵydan túsinisý, bir tilde sóılesý etnosty etnosqa jaqyndastyryp, tilimizben birge salt-dástúrimizdi boılaryna sińirgen etnos ókilderi ultymyzǵa sińisip, jarasymdy bolady. Memleketimiz Máńgilik Qazaq Eli dep atalsa, búkil elimizdiń, halqymyzdyń rýhy kóterilmeı me?
Shırek ǵasyrlyq táýelsizdiktiń altyn ýaqytynda Qazaq eli Birikken Ulttar Uıymyna, oǵan qarasty barlyq halyqaralyq uıymdarǵa múshe bolyp, adamzattyq problemaly is-sharalardyń uıtqysy bolyp kele jatyr. Elimizdegi bıik mejelerge baǵyttalǵan týra ýaqytynda oryndalatyn barlyq jasampaz isterdiń basynda turǵan Elbasynyń arqasynda álemdik qaýymdastyqtar qazaq elin tanyp, qarym-qatynastaryn keńitti.
Táýelsizdigimizdiń aldyńǵy jyldarynan bastap elimizde Prezıdentimizdiń syndarly saıasatynyń arqasynda etnosaıası-rýhanısaıası jáne ulttyq reformalardyń durys júrgizilýine baılanysty ultaralyq tatýlyq turaqtandy. Qazaq halqynyń darhandyǵy men keń peıildiginiń arqasynda jáne túrli ult ókilderiniń ózara túsinistikte bir maqsatqa jumylyp, yntymaqtyń oshaǵyn jaǵyp otyrýy álem sahnasynda Qazaqstan bedelin arttyra tústi. El Prezıdentiniń ulttar arasyndaǵy tatýlyqty jarastyrǵan kemel saıasaty álemdik qaýymdastyqta joǵary baǵalanyp, bereke basy – birlik uranyn ustanatyn Qazaqstan – «Beıbitshilik besigi» degen atqa ıe boldy.
Tarıhtyń taǵdyrly kezeńinde taram-taram bop bosyp ketken qazaq halqyn atamekenine jınap, toǵystyrǵan kóregendilik te Elbasymyzdan bastaý aldy.
Eger táýelsizdigimizdiń tarıh shejiresin paraqtasaq, syndarly jyldar men kúrdeli kezeńderde Memleket basshysynyń sarabdal basqarý joly elimizdi saıası jáne halyqaralyq daǵdarystan abyroımen alyp shyqty. Shekaramyzdy shegendep, qasıetti jerimizde 130-dan astam ult pen ulystardy temirqazyq qazaq halqynyń tóńiregine toptastyryp, dostyq penen yntymaqty ultaralyq tatýlyqty jarastyra nyǵaıtty. Elordamyzda jáne keń baıtaq ólkemizdiń ár aýmaǵynda kemeńger kóshbasshymyzdyń tapsyrmalarymen jyl saıyn dúbirli, halyqaralyq, saıası mańyzdy sharalardyń ótip turýy elimizdiń atyn shartarapqa jaıdy.
Álemniń uly oıshyldarynyń biri Vólterdiń «Memleketti qurý úshin bir ǵana uly adam jetkilikti» degen oıyn Elbasymyzdyń ótken jyldardaǵy mol tájirıbesi men jetistikteri aıqyndap berdi.
Ǵasyrlar qoınaýynda derbestikti kóksegen, biraq búginde táýelsiz elimniń baq juldyzynyń janyp turǵan sátti kezine búkil álem kýáger bolyp otyr.
Jas qazaq memleketiniń týyp qalyptasýyn kózben kórip, jasampazdyqqa qulash urǵan joldaǵy úlken maqsatty baǵdarlamalardy júzege asyrýǵa múmkindik alyp otyrmyz.
Elbasymyzdyń kemel saıasatynyń negizinde ult penen ulystardyń birlik yntymaǵynyń uıtqysy bolǵan qazaq halqynyń baýyrmaldyǵynyń men márttiginiń arqasynda elimizde atqarylyp jatqan jemisti de jeńisti eńbekterdi eshkim de joqqa shyǵara almaıdy.
Biz Qazaqstan halyqtarynyń dostyǵyn elimizdiń baǵa jetpes baılyǵy dep baǵalaımyz, sebebi túrli ult ókilderiniń ózara yntymaǵy, zań aldyndaǵy teńdigi bolmasa, memlekettik gúldenýi de bolmaıdy.
Memleketimizdiń búgingi shyqqan bıiginde, álem elderi aldyndaǵy bedeliniń ósýinde, sóz joq, ózge ult ókilderiniń de úlesi sheksiz. Muny Elbasymyz: «Bizdiń táýelsizdigimizdiń tarıhy – bul barlyq etnostar dostyǵynyń jylnamasy. Bizdiń elimizdi órkendetýge Qazaqstanda ómir súrip jatqan barlyq etnostyq toptardyń ókilderi atsalysyp keledi», – dep atap ótken-di.
Elbasymyz respýblıka boıynsha eń qýatty saıası kúsh «NurOtan» partıasynyń kezekti sezinde Máńgilik el bolyp qalýdyń, úzdiksiz ilgerileýdiń 5 reformasyn usynǵan bolatyn. Sóz joq, Qazaqstan Táýelsizdik jyldary ishinde sarabdal kóshbasshysynyń arqasynda áleýmettik-ekonomıkalyq, saıası jáne ákimshilik reformalardyń aýqymdy jolyn eńsergeni belgili. Biraq ta jetistikke jeligip, toqmeıilsip toqtap qalýǵa bolmaıdy. Prezıdentimiz usynǵan 5 reforma lokomotıv ispetti barlyq memlekettik baǵdarlamalardyń tıimdi júzege asýyn qamtamasyz etýde. Árbir reformaǵa qysqasha toqtalyp ótelik.
Eń birinshi reforma negizinde Elbasy memlekettik qyzmettiń qazaqstandyq modelin qalyptastyrdy. «A» jáne «B» korpýstary túzildi. Memlekettik qyzmette ósetin árbir basshy tómennen bastap, barlyq basqarýshylyq satylaryn basyp ótýi tıistigi bekitildi. Budan bólek, kemeńger basshymyz etnıkalyq tegine, qoǵamdyq-áleýmettik ornyna qaramastan, barlyq talapty, daryndy, maqsatty adamdardy memlekettik qyzmetke tartý týraly tapsyrma berdi.
Ekinshi reforma – Qazaqstan Respýblıkasynyń barlyq zańynyń shynaıy túrde qyzmet atqarýyna baǵyttaldy. Jemqorlyq pen jabyq kelisimder, sheshimder shyǵara salý qoǵamdy ishteı iritetini beseneden belgili. Sot júıesiniń álsiz tustarynyń barlyǵyn kúsheıtýge arnalǵan bul reforma tutastaı respýblıka halqynyń tynysh ta, beıbit ómir súrýiniń kepili bolmaq.
Úshinshi reforma – elimizdi damyǵan elderdiń qataryna qosatyn mańyzdy faktor – myqty ekonomıkamyzdyń bolýyna arnaldy. Indýstrıalandyrý, óńdeýshi sektor, agrarlyq sektor, ınvestısıa tartý, eksportqa taýarlar shyǵarý salalaryna memlekettik qoldaý jasalatyny naqtylandy. Túıindeı aıtsaq, úshinshi reforma ekonomıkany ártaraptandyrýǵa baǵyttalyp otyr. Búginde osy reforma negizinde atqarylǵan jumystar boıynsha tıisti mekemeler qolǵa alǵan jobalary boıynsha halyq aldynda esep berip jatqanynan habardarmyz.
Tórtinshi reforma – birtektilik pen birlik ıaǵnı, biryńǵaı bolashaq ultyn qalyptastyrý. Shyndyǵynda, búgingideı turaqsyz saıası kúshterdiń ospadar áreketterinen týyndap jatqan nebir quıtyrqy jaǵdaılarda ulttyq yntymaq pen qoǵamdyq kelisimdi saqtaý saıasaty erekshe mańyzǵa ıe. Alystan boljaıtyn Elbasymyz osy baǵytta Qazaqstannyń halyqaralyq deńgeıde moıyndalǵan ózindik úlgisin qalyptastyrdy. Ortaq otany – Qazaqstan bolǵan barsha ult pen ulys ókilderi osy reforma negizinde yntymaq pen jarasymdyqtaryn odan saıyn berik ete túseri aıdaı aqıqat. Memleket basshysynyń óz sózimen aıtsaq: «Barlyq azamattar quqyqtyń birdeı kólemin paıdalanatyn, birdeı jaýapkershilik júgin arqalaıtyn jáne teń múmkindikterdi ıelenetin bolady». Elbasy usynǵan birtektilik pen birlikke úndeıtin reformany júzege asyrý maqsatynda qoǵamdyq ınstıtýttar memlekettik jáne jergilikti organdar ulttar men ulystar arasynda tildik bólinýshilikke nanym-senimge qatysty jiktelýlerge jol bermeıtin birtutas ulttyq ıdeologıany nasıhattaýǵa qatysty tyǵyz jumystar atqaryp jatyr.
Bul ıdeıany ómirsheń etken – eldiń birligi. Birlik bolmaǵan aýyzbirshilik qashqan, alaýyzdyq tasqan jerde bereke bolmaıdy. Eldegi tatýlyq pen turaqtylyqty saqtap, baıandy etýimiz úshin árqaısymyz oǵan úles qosýymyz kerek. Elbasymyz N.Nazarbaev «Ǵasyrlar kútip, ázer qol jetken azattyqtan aıyrylyp qalmaý úshin ishki tatýlyqty da, syrtqy tatýlyqty da kózdiń qarashyǵyndaı saqtaý bilý kerek» degen edi bir sózinde.
Jalpyhalyqtyq reformanyń besinshisi – transparentti jáne halyqqa esep beretin memleketti qurý. Memlekettiń qýaty men kúshtiligi halyqtyń eńbegimen quralady. Sondyqtan memleket tarapynan oryndalyp jatqan aýqymdy, ıgilikti isterdiń barlyǵynyń esebi anyq kórinip turýy kerek. Halyqaralyq standarttar, álemniń damyǵan 30 eli kiretin ekonomıkalyq damý uıymyna múshe elderdiń standarttary negizinde jasalyp otyrǵan reforma jarıalylyq pen ashyqtyqty basty nysanaǵa alyp otyr.
[caption id="attachment_21370" align="alignright" width="330"]
Qazaqbaı Qasymov[/caption]
Qazirgi kúnde Elbasy usynǵan besinshi reformanyń negizinde Qazaqstan qoǵamynyń barlyq salasy kezeń-kezeńmen birtindep, halyq aldyndaǵy jarıalylyqqa beıimdelip jatyr. «Qýatty memleket qalyptastyryp, lıberaldy damyǵan qoǵam qurý úshin eldiń 40-50 jyldy qamtıtyn turaqty alǵa jyljýy qajet. Biz de soǵan bara jatyrmyz. Men usynǵan sharalar Qazaqstandaǵy qoǵamdyq qatynastar júıesin túbegeıli ózgertedi» degen álemdik saıasat sahnasynda mol tájirıbesi bar Memleket basshysynyń jospary kóp kúttirmeı oń nátıjelerin kórseteri anyq.
Maqsatqa qol jetkizý úshin QR Prezıdenti janynan bes baǵyttaǵy reformamen túbegeıli aınalysatyn Modernızasıa jónindegi ulttyq komısıa qurylyp, ár reformanyń tıisti mekemeler boıynsha júzege asyrylýy jiti qadaǵalanýda. Sebebi, álemdik damyǵan elderdiń barlyǵy da damý jolyn aıqyndap alyp, ishki-syrtqy jaǵdaılarǵa túbegeıli reforma jasaǵannan keıin ǵana damýdyń dańǵyl jolyna túsken. Elbasy usynǵan reformalar táýelsiz elimizdiń táýekeldi ótkeli bolyp, qýatty memleketke aınalýymyzǵa, Máńgilik el bolyp qalýymyzǵa alǵyshart bolyp tabylady. Túıindeı aıtsaq, Elbasymyz usynǵan tarıhı 5 reforma jahandyq túıtkildi jaıttardan shyǵatyn qazaqstandyq model.
Búgingi bizdiń basty paryzymyz – Alash qaıratkerleriniń armandaǵan Máńgilik el muratyn jas urpaqqa nasıhattaý.
Qasyq qany qalǵansha shaıqasyp, atamekeniniń synyq súıem jerin dushpanǵa bastyrmaı, keýdesimen qorǵaǵan batyr babalarymyzdyń, qaharman handarymyzdyń, eldiń birligin danalyǵymen uıytqan bı-sheshenderimizdiń erlik isterin jastarǵa úlgi etý.
Sonaý saq-ǵun, túrki babalarymyzdyń dáýirinen jetken altyn ańyzdarymen áshekeılengen qazaq eliniń eltańbasyn, kók týyn, án uranyn ulyqtaý.
Qazaqstannyń keń baıtaq shekara shebin kirpik qaqpaı kúzetip turǵan erjúrek jaýyngerlerimizge jiger beretin, namysyn qaıraıtyn tolǵaýlar men dastandar jazyp, tarıh betterinde qaldyrý.
Al búginde halyqaralyq deńgeıde Alash maqtanyshyna aınalǵan saıası-mádenı, sporttyq oıyndar men álemdik aýqymdaǵy basqosýlar ótetin, halyqaralyq ún qatysýdyń ordasyna aınalǵan, máńgilik qazaq eliniń altyn dińgegi el ordamyz – Astana shaharynyń kórki men kelbetin kesteli tilmen zerlep, jas urpaqtyń boıyna darytý bolyp tabylady.
Elbasymyz «Máńgilik el» jańa qazaqstandyq patrıotızm» dep erekshe atap kórsetti. Osy turǵydan árqaısysymyz Qazaqstan respýblıkasynyń azamaty degen atty ardaqtata bıik ustap, máńgilik qazaq eliniń órkendeýine laıyqty úles qosaıyq.
«Máńgilik el» baıybyna barǵanda shynynda da uly maqsat. Máńgilik Qazaq eline kóz alartyp, qyzǵanyshpen qaraıtyn jat pıǵyldardan elimizdi qorǵaý basty paryzymyz. Búginde jahan ǵalymdary mártebeli qazaq halqynyń basqa ult etnos ókilderimen beıbit ómir súretin erekshe qasıetin toleranttyqtyń ıaǵnı, tózimdiliktiń fenomeni retinde álem halqyna úlgi-ónege etip keledi. Bolmys bitiminde áleýmet súısinetin qasıetteri mol bul halyqtyń daryndylar men danalardy danyshpandar men ulylardy kósemderdi týǵyzǵan jomart qazaq halqynyń aqyl-oı bilimine orasan zor bıik qabileti men talǵamyna, parasaty men talantyna senemin. Bar potensıalyn áli almaǵan, bolashaqta alatyn qazaq halqy máńgilik el aıasynda áli talaı asýlardy asyp, talaı belesterdi baǵyndyratyn, qaıraty sarqylmas qýatyna, qaısar rýhyna senemin.
Búginde Qazaqstan halyqtar dostyǵynyń sımvolyna aınalǵan álemniń iri tulǵasy prezıdentimiz Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń kemel saıasatynan týyndaǵan «Qazaqstan-2050» strategıasynda máńgilik elge bastaıtyn mártebeli de, abyroıly joldyń irgesin qalanyp otyr.
Qazir qarqyndy túrde júzege asyrylyp jatqan 5 reforma men ony júzege asyrýdyń 100 qaryshty qadamy barsha qazaq jerin mekendegen ult pen ulys ókilderine qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan tynysh ómir, bilimdi keleshek, básekege qabiletti iskerlikti qamtamasyz etedi.
Elbasymyz bekitken Ult josparyn júzege asyrý arqyly ár azamattyń otanshyldyq sezimin eselep jáne memleketimizdiń barlyq qurylymdyq salalaryn túbegeıli ózgertip, yntymaqqa uıyǵan, shynshyl da ashyq qoǵam quryp, Máńgilik el bolýdyń dańǵyl jolyna túsetinimiz sózsiz. Eń bastysy, búginnen de nurly, búginnen de kemel bolashaǵy bar máńgilik qazaq eli órkenıetti, dáýletti el qatarynda bolyp, álem sahnasynda ulttyq memleket retinde saltanat quratynyna senemin. Saltanatymyz baıandy bolsyn, máńgilik bolsyn!
Qazaqbaı Tashtemiruly QASIMOV
Qazaqstan Halqy
Assambleıasynyń múshesi, fılosofıa
ǵylymdarynyń doktory, halyqaralyq
qaýipsizdik salasynyń profesory, akademık
