Erejep Mábetqazıev Qazaqstannyń bilim jáne ǵylym salasynda aıryqsha oryny bar tulǵa. Ol elimiz táýelsizdikke ıe bolyp, eń alǵash jeke memleket retinde shańyraq kótergende Qazaqstannyń eń alǵashqy Bilim jáne ǵylym mınıstri bolyp, Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń ózine júktegen mindetin abyroımen atqarǵan azamat. Osylaısha bilikti maman táýelsiz eldiń bilim júıesin qaıta jasaqtap, Keńes zamanynda kemeldengen ǵylymyn saqtaýda aıryqsha eńbek sińirdi Sol kezde E. Mábetqazıevtyń orynbasary bolǵan, búginde Abaı atyndaǵy QazUPÝ rektory Serik Pirálıev:
– Sol bir qıyn kezeńde Erejep aǵamyz bilim, ǵylym salasynyń kúıremeýine jol bergen joq. Budan keıin de joǵarǵy oqý oryndarda rektor qyzmetin tabysty atqaryp, zaman talabyna saı Qazaqstan-Amerıkandyq erkin ýnıversıtetin quryp, ony elimizdegi jetekshi oqý oryndarynyń birine aınaldyrdy. Búginde sol bilim ordasy 20 jyldyq mereıtoıyn atap ótýde, – dep maıtalman ǵalymnyń sheber uıymdastyrshy, bilikti bolǵanyn alǵa tartty.
Joǵary bilimdi ǵana emes, sonymen qatar básekege qabiletti bolý – qazirgi zaman talaby. Bul Erejep Mámbetqazıevtiń ómirlik ustanymy desek qatelespeımiz. Jıyn barysynda sóz alǵan ǵulama ǵalym:
Qazir elimizde jeke joǵary oqý oryndary damyp jatyr. Biraq esesine stýdentterge degen talap azaıa túsýde. Oqý oryndary men óndiris arasyndaǵy baılanys áli de óz deńgeıinde emes. Naryqtyń talaptary eskerile bermeıd
– Men ózimniń bul kitabymda 30 jyl rektorlyq qyzmetimde jınaǵan tájirıbelerimdi paıdalana otyryp, bilim salasyndaǵy ózekti máselelerdi kóterip, olardyń sheshý joldaryn izdestirýge tyrystym. Áriptesterimdi ashyq áńgimege shaqyrǵym keledi. Men bıznesmen emespin. Ómir boıy maman daıarlaýmen aınalstym. Qazir jastar úshin zaman talaptaryna saı bolý ońaı emes. 21 ǵasyr álemdi ózgertti. Qazirgi jas mamandar joǵary bilimdi ǵana emes, sonymen qatar básekege qabiletti, ushqyr bola bilýi tıis. Áıtpese tabysty bolý múmkin emes, – dedi E. Mámbetqazıev.
Sondaı-aq ol áriptesterimen kezdesýde qazirgi bilim salasyndaǵy birqatar ózekti máselelerdi alǵa tartty. «Biz jas urpaqtyń aldynda qaryzdarmyz. Olardy biz oılamasaq kim oılaıdy? Talqylaıtyn máseleler jetkilikti. Oǵan áleýetimiz de tájirıbemiz de jetedi. Birinshiden jasalyp jatqan reformalarda júıelilik jetispeýde. Olardy qolǵa alardan buryn júzege asyrý mehanızmderin búge-shigesine deıin aldyn ala oılastyryp alý qajet. Qazir elimizde jeke joǵary oqý oryndary damyp jatyr. Biraq esesine stýdentterge degen talap azaıa túsýde. Oqý oryndary men óndiris arasyndaǵy baılanys áli de óz deńgeıinde emes. Naryqtyń talaptary eskerile bermeıdi, – dedi E. Mámbetqazıev. Onyń aıtýynsha, qazir joǵary oqý oryndarynda qaǵazbastylyq tym kóbeıip ketken.
– Al bul oqytýshylardyń oıyn bóledi, ýaqytyn alady, oqytý sapasyn arttyrýǵa, ǵylymmen aınalysýǵa múmkindik bermeıdi. Sondaı-aq, profesorlyq-oqytýshylyq quramnyń eńbek aqysy da jetkilikti deńgeıde emes. Sol sebepti de bul salada joǵary bilikti ǵylymı pedagogıkalyq kadrlar jetispeı jatyr. Osyndaı sebepterdiń saldarynan oqytýshylar bir ýnıversıtetten ekinshi ýnıversıtetke baryp qosymsha jumys atqarýǵa májbúr bolýda. Al bul bilim sapasyna orasan zor nuqsan keltiredi. Sonymen qatar, qazir elimizde profesor-oqytýshylyq quramnyń jumys ýaqyty jylyna 800-900 saǵatty quraıdy. Bul óte aýyr salmaq. Shet elderde budan úsh ese az. Mine osyndaı máselelerge siz bolyp biz bolyp jaýap izdeýimiz qajet, – dedi E. Mámbetqazıev.
Nurlan JUMAHAN
