Sonymen qatar «Nemisterdiń atadan balaǵa aıtylatyn ultshyldyqqa toly 10 ósıeti» áleýmettik jelide jarty jyl saıyn hıt bolyp turatynyn bilemiz. Bul endi qazirgi kezeńdegi qazaq ultshyldyǵynyń sıqy dep jazady Dalanews.kz.
Logıkaǵa syımaıtyn áńgime aıtady
Iá, qazaq ultshyldyǵy esh ýaqytta saıası arenaǵa shyǵyp, saıasattyń quraly bolǵan emes (sońǵy jyldary Perýashevtyń «Alash» dep urandatqany bolmasa, red). Ózin ultjandy sanaǵan adamdardyń bári qaýdalandy, atyldy.
Ádette bizder Alash kósemderin qazaq ultshyldyǵynyń etalony dep esepteımiz ǵoı. Shyndyǵynda, olar dál biz sekildi ultshyl bolmaǵany anyq (bálkim olardy ultjandy dep ataý kerek shyǵar). Anyǵynda Alash arystary lıberaldy kózqarastaǵy erkin oıly, bilimdi azamattar bolǵany anyq.
Eger ǵaıyptan taıyp, Álıhan Bókeıhanuly men Ahmet Baıtursynuly qazirgi kúnimizge tap bolsa, búgingi ultshyldardyń syqpytyn kórip, qazaq ultshyldyǵynyń munshalyqty beıshara kúıge túskenin kórip, kúıiner edi.
Osy rette búgingi ultshyldar kimder degen suraq týyndaıdy. Mundaıda til ushyna Geroıhan Qystaýbaı, Erkin Raqyshev, Tóleýbek Qaramende, Jasaráli Qýanyshálın sekildi birli-jarym azamattar eske túsedi. Sonymen qatar ile-shala oıyńyzǵa olardyń eshqandaı kompromıske barmaıtyn tońmoıyn pozısıasy da oıǵa orala keter edi.
Osy kisiler ultshyl bolatyndaı memleketke qandaı eńbek sińirdi? Eshqandaı.
Aýyz toltyryp aıtatyn eńbekteri joq. Olardyń bitpeıtin daý-shardyń sońynda júrgen kúresker kelbeti ǵana kóz aldyńda kólbeńdeıdi.
Erkin Raqyshev kókemiz eki fılm túsirip qazaq qoǵamynda qaharman atanyp, saıasatpen aınalysýǵa joldama aldy. Ondaı bolsa Qoıanbaev pen Adambaevty da ultshyldardyń qataryna qosý kerek shyǵar.
Al Geroıhan kókemiz aıdaladaǵy Muhtar Taıjanmen tájikelesip, «Pıaz daýynyń» shoǵyn úrlep, atyn qalyptastyrdy.
Eger Geroıhan Qystaýbaev bizdiń zamannyń «geroıy» bolýǵa laıyqty áreketke barǵan kezi bolsa ony aıtyp, esime salyńyzdar. Bilip júreıik.
Ótkenmen ómir súredi
Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, dál qazir jibi túzý bir ultshyldy tappaısyń.
Olar sol baıaǵy Altyn orda handarynyń tabanyn súıip, knáz bolǵan orystar týraly áńgimeni aınaldyryp aıta beredi, aıta beredi. Kóbimiz ótkenniń kúnniń elesimen ómir súremiz.
Logıkaǵa syımaıtyn áńgimelerdi WhatsApp-ta taratamyz, sońynan Nazarbaevty synaımyz, Toqaevqa tıisemiz. Kóptegen ultshyldardyń qoǵamdyq-saıası qyzmeti osymen shekteledi.
Búginde ultshyldar Alash kósemderine uqsaǵysy keledi. Solar sekildi kesek tulǵa bolýǵa tyrysady. Biraq solar sekildi eńbektenip, bastaryn qaterge tigýge dátteri jetpeıdi.
Ahmet Baıtursynuly qazaq jazý-syzýsyz qalmasyn dep qazaq tiliniń emlesi men «Ádebıet tanytqyshyn» jazsa, Maǵjan Jumabaev aqynmyn dep gýletip júrmeı urpaǵyna «Pedagogıka» degen oqýlyqty jazyp qaldyrdy.
Alash kósemderiniń árqaısysy bir-bir oqýlyq jazyp, qazaqtyń bilimdi ultqa aınalýy úshin eńbek sińirdi. Al qazirgi ultshyldar ne istedi? Keler urpaqqa «Jetimder» degen kıno túsirgen dep aıtamyz ba?..
Qazirgi ultshyldardyń aýyzben aıtyp, qolmen ustap kórsetetin eńbegi joq. Biraq saıası ambısıasy «alataýdaı» – áńgime aıtsa tas jaryp, taý qopara jazdaıdy.
Olar Toqaevty bylaı qoıyp, úıde otyryp Pýtın men Sı Szınpınge shúıligip, ultshyldyqty qozdyratyn ár jerden úzip, julyp alǵan sıtatalardy jelide taratýdy ultqa qyzmet etý dep oılaıdy.
Qazaqsha bilmeıtinderdi qas jaý sanap, ózekke tebedi. Oılańyzshy, Alash kósemderi osyndaı usaq áreketke barar ma edi? Barmas edi. Ony bárimiz bilemiz.
Sıtata demekshi, kúni keshe ǵana vatsapqa Gıtlerdiń «Maın kampf» kitabyndaǵy «Nemisterdiń atadan balaǵa aıtylatyn ultshyldyqqa toly 10 ósıeti» sońǵy bir-eki kúnniń bederinde WhatsApp-qa on ret keldi. Biraq jiberýshilerdiń birde-birýi onyń «Maın kampftan» úzindi ekenin bilmeıdi.
Nemisterge arnalǵan 10 ósıetiniń biri mynadaı «Nemis ıgiligine tek nemistiń uny, nemistiń jemisi, nemistiń eti jaraıdy...» dep tápsirlenipti. Biz biletin búgingi nemister mundaı ósıetpen ómir súrmeıdi.
Olar Gıtlerdiń ósıeti nemisti ǵana emes, adamzat balasyn qandaı qasiretke dýshar qylǵanyn jaqsy biledi.
Búgingi Germanıa talaı halyqty baýyryna basyp, ultshyldyqty jórgeginde tunshyqtyrǵan el ekenin bizdiń jelókpe ultshyldar qaıdan bilsin? Osylaısha qol bos shal-shaqandarymyz Gıtlerdiń ósıetin taratyp, jastardyń sanasyn ýlap jatyr.
Shyńǵyshannyń rýyn termelep, molasyn izdeıdi
Dál qazir tuıyqtalatyn kez emes. Búginde álemge qushaǵyn ashqan elder damyp jatqanyn kózimiz kórip otyr.
Bizdegi óndiristiń damymaı qalǵanyna ultjandylyqtyń túk qatysy joq. Buǵan kináli jemqorlyq. Sonymen qatar búgingi bılik basyndaǵylardy ultshyl emes dep aıyptaý da orynsyz. Kópultty elde turyp mundaı talap qoıý tipti aqylǵa syımasy anyq.
Qazirgi damyǵan zamanda bıliktiń ultshyl bolýy qaýipti qubylys ekenin sezinbeımiz. Biz bılikten zańdy oryndaýdy ǵana talap etýimiz kerek. Zań oryndalǵanda til de, ulttyq qundylyq ta óziniń tuǵyryna qonady.
«Orysty ushpaqqa shyǵaram» dep alasurǵan Pýtın búginde ormandaı orysty ımperıalyq dertke shaldyqtyryp, batpaqqa belsheden batyrǵanyn nege kórmeımiz?
Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, bizdiń kóp qazaǵymyz Pýtın sıaqty ımperıalyq dertke shaldyqqan.
Kópshiligimiz qazaqty Shyńǵyshannyń mırasqory sanaımyz. Sol úshin jatsaq ta, tursaq ta Shyńǵyshandy qazaq qylýǵa kúsh salamyz. Onyń rýyn termelep, júrip ótken jolyn sóz etip, molasyn izdeımiz. Bul jaqsylyqtyń nyshany emes.
Odan qalsa, «Qytaıdyń ana jeri, orystyń myna jeri bizdiki. Ózbek pen qyrǵyz biz bolmasaq el bolmas edi» dep bos áńgimeniń tizginin qaǵyp, onymyzdy shejiremen dáleldeýge tyrysamyz.
Ásirese osy bir áńgimege shal-shaýqandar úıirsek. Jastar osyndaı bos áńgimeden aýlaq bolýy kerek. Budan memleketimiz nyǵaıyp ketpeıdi. Memleketti nyǵaıtatyn naqty is. Jastarymyz bilim alyp, óz salasy boıynsha kásipker bolýy kerek. Sol kezde ǵana mańdaıymyz jarqyrap, baǵymyz ashylady.
Aıǵa ushyp, Marsty ıgerýdi aldyna maqsat etip qoıǵan tehnologıaǵa qulash urǵan elderge bizdiń ata-babalarymyzdyń myqty bolǵany ne kerek? Olarǵa adamnyń naq qazir myqty bolǵany kerek qoı. Osyny esten shyǵarmaıyq.
Nurlan JUMAHAN
Estidińiz be?
"Orys álemi" ıdeologıasyn júrgizetin Rossotrýdnıchestvo uıymy Qazaqstanda Reseıdi qoldaıtyn azamattardyń basyn qosyp, partıa qurý múmkindigin oılastyra bastady.
Tolyǵyraq myna jerde: https://t.me/dalainside/1091
https://dalanews.kz/news/85766-resey-askerin-synagan-bayqongyr-turgy
https://dalanews.kz/del-qazir/85753-bir-zhigit-asylyp-qaldy-ilia-ilin
https://dalanews.kz/news/85733-turkiia-ush-birdey-fregattyng-qurylysyn
