Búginde damyǵan elder ekonomıkanyń qozǵaýshy kúshine aınalǵan kásipkerlik salany damytýǵa aıryqsha mán berip otyrǵany belgili. Ekonomıkasy qýatty memleketterdiń ózi shaǵyn jáne orta bıznes salasyna basa mán berip, qolaıly jaǵdaı týǵyzyp otyrǵanda damýǵa bet alǵan Qazaqstannyń bul baǵytta aıanyp qalatyn jóni joq. Qazirgi tańda bılik kásipkerlik salany órkendetý úshin qarjylaı qoldaýlar kórsetip keledi. Biraq kún ótken saıyn bıznesti damytý qarjylaı qoldaýmen shektelmeıtinin baıqap júrmiz. Elimizde naryqtyq ekonomıkalyq qatynastardyń qyr-syryn jetik biletin mamandarǵa degen suranys qazir kún saıyn artýda. Bilikti maman daıarlaýda kásiporyndar, bıznes qaýymdastyqtar jáne joǵarǵy oqý oryndarmen tyǵyz qarym-qatynasta jumys isteıtin kezi keldi.
AlmaU bastamasymen alǵash ret kásipkerlik bilimdi jetildirý máselesin qaýzaǵan dóńgelek ústeldi sóz alǵan vıse-mınıstr oıyn bylaısha qorytty.
– Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń 5 reforma, 100 qadam baǵdarlamasynda bilim berý salasyn jetildirý máselesi jan-jaqty qamtylǵan. Bul baǵytta Baqylaýshy keńester men elimizdegi jetekshi oqý oryndaryna avtanomdy basqarý júıesin engizý máselesin qarastyryp jatqan jaıymyz bar. Bul baǵyttaǵy jumystardy úılestiretin zań daıyndap, ony Parlament qaraýyna usyndyq. Qazirgi tańda zańdy halyq qalaýlylary talqylaý ústinde. Zańda kásipkerlik bilim berýdi damytý máselesin tolyqtaı qamtylǵan. Damyǵan batys elderinde jastardy kásipkerlikke baýlý mektep jasynan bastap qolǵa alynatynyn bilemiz. Táýelsizdik jyldary kásipkerlik bilim berýge baǵyttalǵan oqý oryndar kóptep quryldy. Solardyń arasynda Almaty Menejment Ýnıversıteti zor jetistikterge qol jetkizdi dep esepteımin. Kerek deseńiz, búgingi dóńgelek ústeldiń alǵash ret osy oqý ornynda uıymdastyrylǵanynan kóp jaıtty ańǵarýǵa bolady, – dedi vıse-mınıstr. Osylaısha Tahır Balyqbaev elimizde kásipkerlik bilim berýdiń ortalyǵyna aınalǵan oqý ornynda bilikti oqytýshylar shoǵyry men myǵym is-tájirıbe qalyptasqanyn kópshiliktiń esine salyp ótti. Budan keıin dóńgelek ústelge arnaıy kelgen Ulttyq kásipkerlik palata Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Nurjan Áltaev kásipkerlik bilimdi damytýǵa qatysty oıyn bylaısha sabaqtady.
AlmaU kóterilgen máseleniń mańyzy zor. Bul baǵytta bıznes qaýymdastyq pen oqý orynnyń tize qosyp jumys isteı bastaǵany kóńilimizge qýanysh uıalatty. Jıyn barysynda sóz alǵan N.Áltaev AlmaU birlesip Úkimetke ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń ekinshi bes jyldyǵyn iske asyrý sheńberinde 5 myń menejerdi oqytý týrasynda usynys jasaǵandaryn alǵa tartty. Palata basshysy bilikti mamandardy daıarlaýǵa jumsalatyn shyǵynnyń 50 paıyzyn memleket, qalǵan 50 paıyzyn otandyq kásiporyndar kóterýge daıyn ekenin alǵa tartty. Tek osy bir oryndy usynystan atqarýshy bılik bas tartpasa bolǵany.
– Qazirgi kezeńde elimizdegi kásipkerlik salasy básekelestik jaǵdaıda damyp keledi. Shaǵyn jáne orta bıznestiń alǵa basqan qadamyn keri tartyp turǵan máseleler de joq emes. Sońǵy ýaqyttary elimizdegi kásiporyndar maman tapshylyǵyn aıtarlyqtaı seziline bastady. Bul máseleni qazirden bastap sheship tastamasaq erteńgi kúni kesh bolýy múmkin. Ulttyq kásipkerler palatasy bul baǵytta qyzý jumystar júrgizip, Almaty Management University tyǵyz áriptestik baǵytta jumys isteýde. Ókinishke oraı, Qazaqstanda bıznes pen joǵary oqý oryndardyń arasy áli de bolsa alshaqtaý. Aldaǵy ýaqytta bizder kásibı, ınovasıalyq turǵyda oılaıtyn bilikti mamandardyń jetispeýshiligin birlesip joıýymyz kerek. Osy rette palata damyǵan elderdiń ozyq tájirıbelerin oı eleginen ótkizip, máseleniń túıinin tarqatýǵa kúsh salýda. Ekonomıkanyń kúre tamyryna aınalǵan kásipkerlik salaǵa qajetti erkin oıly mamandardy kóptep daıarlaýda memlekettiń qoldaýy aýadaı qajet. Bizder Skandınavıa elderine barǵanymyzda bilimi joǵary, sheshimshil menejerler men marketologtar daıarlaý isine memleket 70 paıyzǵa deıin qarjy quıatynyn baıqadyq. Al qalǵan 30 paıyz qarjyny kásiporyndar kóterip alady eken. Sonymen qatar qazir kásipkerlik salada ǵylymdardyń kómegimen sheshetin máseleler qordalanyp qalǵany jasyryn emes. Skandınavıa elderinde bıznes pen ǵylymnyń múddesin túıistiretin arnaıy HAB qurylǵan. Búginde olar osy HAB sheńberinde kásiporyndarda týyndaǵan máselelerdi ǵalymdardyń kómegimen oń baǵytta sheship keledi. Bul uıymǵa Eýropanyń 150-ge tarta iri kompanıalary múshe bolyp, oqý oryndarymen tyǵyz áriptestik qarym-qatynas ornatqan. Máselen, Germanıanyń ataqty Siemens kompanıasynyń medısınalyq maqsatta paıdalanylatyn tomograftary qaıta-qaıta qyzyp ketkennen keıin bıznes-ınkýbatorda jumys isteıtin bilikti mamandarǵa tomograftyń jumysyn jetildirip, jabdyqtyń aqaýyn tolyqtaı joıǵan. Mine, osydan-aq bıznes pen ǵylymnyń arasyndaǵy baılanystyń qanshalyqty mańyzdy ekenin túsinýge bolady, – dep Nurjan Baýyrjanuly sózin aıaqtady.
Almaty Menejment Ýnıversıtetiniń prezıdenti Asylbek Qojahmetovtyń baıandamasyn tyńdaǵanymyzda, ol ózi basqaryp otyrǵan oqý ornyn kásipkerlik sala boıynsha bilim beretin dúnıejúzindegi 100 oqý ornynyń qataryna qosýdy maqsat tutqanyn alǵa tartty.
– Búginde aımaqtaǵy oqý oryndary ǵylymdy damytýǵa kúsh salýda. Menińshe, aımaqtyq ýnıversıtetter kásipkerlik bilim berý máselesin jetildirýge kóńil bólse, kóbirek utar edi. Eger aımaqtarda bıznestiń qyr-syryn tereń meńgergen jastar kóp bolsa, óńirde ekonomıkalyq damý oryn alyp, jaǵdaı jaqsaratyny anyq. Mundaı jaǵdaıda ǵylym da, aımaqtyń ekonomıkasy da damıtyny sózsiz, – dedi. Óz baıandamasynda A.Qojahmetov elimizde Kásipkerlik ýnıversıtetterdi qurýdyń mańyzdylyǵyna toqtalyp, bul baǵyttaǵy oılaryn kópshilikpen bólisti.
Qalaı desek te AlmaU kóterilgen máseleniń mańyzy zor. Bul baǵytta bıznes qaýymdastyq pen oqý orynnyń tize qosyp jumys isteı bastaǵany kóńilimizge qýanysh uıalatty. Jıyn barysynda sóz alǵan N.Áltaev AlmaU birlesip Úkimetke ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasynyń ekinshi bes jyldyǵyn iske asyrý sheńberinde 5 myń menejerdi oqytý týrasynda usynys jasaǵandaryn alǵa tartty. Palata basshysy bilikti mamandardy daıarlaýǵa jumsalatyn shyǵynnyń 50 paıyzyn memleket, qalǵan 50 paıyzyn otandyq kásiporyndar kóterýge daıyn ekenin alǵa tartty. Tek osy bir oryndy usynystan atqarýshy bılik bas tartpasa bolǵany.
Jıyn sońynda Ulttyq kásipkerlik palatasy men Tel-Avıv ýnıversıtetiniń kásipkerlik ortalyǵy jáne Ulttyq kásipkerlik palatasy men Almaty Management University ózara áriptestik týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
Nurlan JUMAHAN
