Sarapshylardyń pikirinshe, Beıjińge KTK qubyryn bir emes, eki ret bitep tastaǵan Pýtınniń qylyǵy unamaı otyr.
Bul týraly Dalanews.kz habarlaıdy.
«Ýkraınaǵa basyp kirgennen keıin Máskeý óz aýmaǵy arqyly ótetin qazaq munaıynyń tasymalyn eki márte toqtatyp tastady. Bul soǵysty qoldamaǵan Qazaqstannan ósh alý kórinisi me, álde osy arqyly óz munaıynyń qunyn kóterýdiń amaly ma?
Qalaı bolǵanda da, bul Beıjińge unamaıdy. Qytaı bıligi qazaq munaıynyń eksportyn tejep, «ózim bilemge» salǵan Máskeýdi dereý sabasyna túsirdi. Bógde eldiń eksportyna tumsyq tyǵýǵa bolmaıtynyn qatań eskertti», – deıdi sarapshylar.
Bizdiń el táýligine 2 mln barelge jeteqabyl munaı óndiredi eken, bul álemdik munaı óndirisiniń 2 paıyzyna jýyqtaıdy.
Qazaqstannyń qoınaýynan shyǵatyn «qara altynnyń» 80 paıyzy álemdik naryqqa Kaspıı qubyr konserni (KTK, red.) arqyly tasymaldanady. Qara teńizde ornalasqan Jańareseı portyna júıtkip jetetin qazaq munaıy ári qaraı tankerlerge tıelip, negizgi tutynýshysyna jol tartady.
«Máskeý óz aýmaǵynan ótetin qubyrdy bopsanyń quraly retinde paıdalanyp otyr. Naýryzdyń orta sheninde Reseı bıligi Jańareseıdegi munaı qurylǵylardyń teńizdegi daýylǵa baılanysty isten shyqqanyn habarlady. Shyn máninde, bular bútin edi. Kreml osylaısha, naryqta munaı qoryn sarqyltyp, «qara altynnyń» qunyn sharyqtatýdy kózdedi. Batystyń «aqyly kirip» sanksıany álsiretedi degen álsiz úmiti boldy. Munaı eksportyn shekteý arqyly Fransıadaǵy «pýtınshil» kandıdattyń jeńiske jeterine járdemdeserine sendi.
Kremldiń kútkenindeı bolmaıdy. Saly sýǵa ketip, araǵa aı salyp baryp, eksporttyń burynǵy kólemin qalpyna keltirdi.
6 shildede taǵy tuldandy. Reseı soty KTK-nyń jumysyn 30 kúnge toqtatý týraly sheshim shyǵardy. Muny ekologıalyq problemalarǵa siltep, árqıly syltaý aıtty. Bul jolǵy qoqan-loqysy da uzaqqa sozylǵan joq. 11 shildede qazaq munaıy qubyrdy qýalaı Batysqa jol tartty», – deıdi sarapshylar.
Maqala avtorlarynyń atap ótkenindeı, Kreml Qazaqstannan ımenip otyrǵan joq, tek Beıjińmen aradaǵy syılastyqqa syzat túse me dep qaýiptenedi.
Qytaıdyń Qazaqstan aýmaǵynda ornalasqan uzaq merzimdi jobalary bar, ol óz múddesin tabanǵa taptatqysy kelmeıdi. Qazaq jeri Qytaı bıligi bastamashy bolǵan «Bir jol, bir beldeý» baǵdarlamasynyń kúretamyry ispettes.
Qytaı kompanıalary eldiń munaı-gaz naryǵynda eleýli oryn alady.
Sóı degen maqala avtorlary:
«Qytaıdyń ishki naryǵyna tasymaldanatyn qazaq munaıynyń kólemi anaý aıtqandaı kóp emes. Dese de, Beıjiń Qazaqstannyń qoınaýynan shyǵatyn «qara altynnyń» álemdik naryqqa taralýyna óte-móte múddeli.
Qazaqstannan jetetin munaı tasymaly sap tyıylsa, «qara altynnyń» quny kúrt ósedi, tıisinshe tutynýshylardyń túrli taýarǵa degen suranysy tómendeıdi. Bul eksportpen kúneltip otyrǵan Qytaı ekonomıkasyn shatqaıaqtatyp ketedi.
Ekinshiden, Ortalyq Azıa – Qytaı gazqubyry arqyly Qytaı ekonomıkasyna asa qajetti qýat kózin jetkizetin úsh ýchaskiniń úsheýi de Qazaqstan aýmaǵy arqyly ótedi. Qýat kózderiniń quny artsa, tıisinshe, Qytaıdyń Qazaqstannan aldyratyn gaz kólemi ósedi. Bul Beıjińge múlde kerek emes», – dep topshylaıdy.
Sarapshylardyń paıymdaýynsha, Beıjiń Kremlmen jurttyń kózinshe jaǵa jyrtyspaıdy, alaıda Pýtınniń paranoııasy asqyna tússe, eki eldiń eregesken sátiniń kýási bolýymyz múmkin.
Qytaı Kremldiń jahandyq munaı naryǵynyń qalypty arnasyn buzyp, betalbaty kılikkenin qalamaıdy. Sodan da bolar, KTK-ny bitep tastaǵan, alǵashqy ınsıdentte Sinopec kompanıasy Reseıdegi iri ınvestjobanyń qurylysyn belgisiz merzimge shegerip tastaǵan.
«Dál sol kúni Qytaı kompanıalary Máskeýdiń moınyna artylǵan Batys sanksıalarynyń talaptaryna taǵy bir úńilip, eldiń Syrtqy ister mınıstrligi energetıkalyq kompanıalarǵa Reseıden ónim satyp alýdy toqtata turýǵa keńes bergen.
Budan syrt, Qytaıdyń Ulttyq munaı korporasıasy eldegi osy sátke deıingi gaz qoldanysynyń kólemin súzgiden ótkizip, Orta Azıa – Qytaı gaz qubyrynyń egjeı-tegjeıli statısıkasyn usynypty. Esesine, qurylysy 55 mlrd dollardan asyp jyǵylǵan Reseıden keletin «Sibir qýaty» qubyryn nazardan qalys qaldyrǵan.
Toq eteri, Beıjiń Reseıdiń erkeligin kótermeıdi. Qytaıǵa eńse tikteý kerek. İndetten aryla almaı qoıdy. Karantın jurttyń júıkesin juqartyp jiberdi. Ǵumyr boıy bılik qurýdy kóksep, úshinshi merzimge saılanǵaly otyrǵan Sı Szınpınge KTK-ny bitep tastaýdy ermek kóretin Pýtınniń shalaǵaı sheshimin quptamaıdy», – deıdi maqala avtorlary.
Sarapshylardyń aıtýynsha, ýkraın kıkiljińinde Beıjiń Batysqa jaqtas emes. Áıtse de, Qazaqstannan jetetin munaıdyń berekesin qashyryp, orta joldan úzip otyrǵan Pýtınniń áreketi Qytaıǵa da, Batysqa da unamaıdy.
Ázirlegen Dýman BYQAI
https://dalanews.kz/ekonomika/80568-huawei-2022-zhyldyng-birinshi-zhartyzhyldygyndagy
