Konferensıa kámeletke tolmaǵan qylmys qurbandarynyń quqyqtaryn qorǵaý syndy ótkir máseleni talqylaý úshin elimizdiń jetekshi ǵalymdary, QR Konstıtýsıalyq sotynyń ókilderi, joǵarǵy qadaǵalaý organy prokýratýra ókilderi, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri, tájirıbelik mamandar, Almaty qalasy jáne Almaty oblysy boıynsha turmystyq zorlyq-zombylyqtan jábir shekkenderge kómek kórsetý ortalyqtarynyń mamandarynyń bas qosqan alqaly jıyny boldy.
Konferensıaǵa alys jáne jaqyn shetelderdiń belgili, bedeldi ǵalymdary: Reseı Federasıasynyń eńbegi sińgen qaıratkeri, krımınalıser men krımınologtar Odaǵynyń vıse-prezıdenti, z.ǵ.d., profesor O.A. Zaısev; Reseı Federasıasynyń eńbegi sińgen zańgeri z.ǵ.d., Reseı İİM Omby Akademıasynyń qylmystyq is júrgizý kafedrasynyń profesory A.M. Baranov; O.E. Kýtafın atyndaǵy ýnıversıtettiń krımınologıa jáne qylmystyq-atqarý kafedrasynyń meńgerýshisi z.ǵ.d., profesor E.A. Antonán; Qazaq federaldyq ýnıversıtetiniń qylmystyq is júrgizý jáne krımınalısıka kafedrasynyń profesory z.ǵ.d. A.Iý. Epıhın; RHDÝ qylmystyq quqyq, qylmystyq is júrgizý jáne krımınalısıka kafedrasynyń profesory z.ǵ.d., L.R. Klebanov z.ǵ.k., dosent I.I. Belozerova, N.A. Selezneva; Tashkent memlekettik zań ýnıversıtetiniń Halyqaralyq quqyq jáne adam quqyqtary kafedrasynyń meńgerýshisi PhD doktory, dosent Gafýrova Nozımahon, F.Ý. Iýsýpova onlaın formatta ózekti máselelerge arnalǵan baıandamalar jasady.
Qazirgi tańda Qazaqstan Respýblıkasynda eń kúrdeli máselelerdiń biri - kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty elimizdiń túkpir-túkpirinde qylmystyń órship, ósýi. Ártúrli derekterge súıensek, 2023 jyldyń qańtar aıynda kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty 227 qylmystyq quqyq buzýshylyq tirkeldi. Ótken jyldyń qańtar aıyna qaraǵanda 32%-ǵa kóp qylmys tirkeldi. Óńirler boıynsha eń kóp quqyq buzýshylyq Almaty oblysynda – 25. Almaty ekinshi orynda (23), al Túrkistan oblysy úshinshi orynda (19). Balalarǵa qatysty eń az qylmys Abaı (4) jáne Ulytaý (3) oblystarynda tirkelgen. Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty qylmystardyń túrine baılanysty 16 jasqa deıingi balalarǵa qatysty seksýaldyq sıpattaǵy qylmystar jıi jasalady – 45 jaǵdaı. «Ózin-ózi óltirýge ıtermeleý» baby 24 ret, «Zorlaý» jáne «Seksýaldyq sıpattaǵy zorlyq-zombylyq áreketteri» 20 fakti boıynsha tirkelgen. (Exclusive.kz Ranking saıtyna silteme)
Quqyqtyq memlekette otbasyn, ana men balany qorǵaý qajettiligi kúmán týdyrmaıdy, sol sebepti, memlekettiń turaqty bolashaǵyn qamtamasyz etetin qoǵamnyń eń negizgi kepildigi retinde óskeleń urpaqtyń múddesi, olardyń qalypty damýy men jarqyn balalyq shaǵyn qamtamasyz etý máseleleri birinshi orynda turýy qajet. Iaǵnı, balalar men jasóspirimderdi áleýmettik, quqyqtyq, psıhologıalyq qorǵaý memlekettik saıasattyń birinshi kezektegi jáne mańyzdy mindetteriniń biri bolýy kúmán týyndatpaıdy.
Degenmen de, elimizde kámeletke tolmaǵandardy qylmystyq qol suǵylmaýshylyqtan qorǵaý salasynyń búgingi tańda sheshilmeı otyrǵan birqatar ózekti máseleleri de bar, atap aıtqanda: normatıvtik quqyqtyq máselelerde jiberilgen kemshilikter saldarynan týyndap otyrǵan, áleýmettik kómek kórsetý salasynda memlekettik mekemeler arasyndaǵy fýnksıalardyń durys bólinbeýi; aýyldy jerlerdegi bilikti mamandardyń jetispeýshiligi; kámelettik jasqa tolmaǵan qyzmetkerlerdiń eńbekaqysynyń tómendigi men áleýmettik qorǵaýdyń tómendigi; memlekettik basqarý organdaryndaǵy jemqorlyq; kámeletke tolmaǵandardyń quqyqtyq saýattylyǵyn artyryp qoǵamǵa beıimdeıtin ortalyqtardyń tapshylyǵy baıqalady.
Konferensıa barysynda spıkerlerdiń baıandamalarynan kelesideı oı sabaqtaýymyzǵa bolady: kámeletke tolmaǵandardy qylmystyq qol suǵylmaýshylyqtan qorǵaýdy reformalaýdyń memlekettik-quqyqtyq turǵydan rettelýine basty nazar aýdarylýy tıis. Osy turǵydan, Qazaqstan Respýblıkasynda kámeletke tolmaǵandardyń quqyqtaryn qorǵaýdyń quqyqtyq tetikterin ashyp, jan-jaqty qarastyrý, taldaý ózekti de ótkir máselelerdiń qatarynda.
Jas balalar men kámeletke tolmaǵandardyń quqyqtaryn nyǵaıtý maqsatynda olarǵa qatysty jasalynǵan zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý, qylmys qurbandaryn ońaltý jáne qoldaý sharalarynyń, sondaı-aq bilim berý jáne ońaltý baǵdarlamalarynyń tıimdiligin arttyrý qajettiligi konferensıa qatysýshylarynyń nazarlarynan tys qalmady.
Konferensıany qorytyndylaı kele, konferensıaǵa qatysýshylardyń ózara belsendi is-qımylyn jáne kóterilip otyrǵan máselelerdi jalpy ıgerý qabiletin, sondaı-aq balalar men kámeletke tolmaǵandardyń quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy qoldanystaǵy qylmystyq, qylmystyq is júrgizý, azamattyq, azamattyq is júrgizý, otbasylyq jáne basqa da zańnamalardy jáne tájirıbelik jumystardy damytýǵa mańyzdy áser etetin syndarly usynystar men usynystardy ázirleýdi atap ótýimizge bolady.
«Kámeletke tolmaǵan qylmys qurbandarynyń quqyqtaryn qorǵaýdyń ózekti máseleleri» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa qazirgi qoǵamnyń eń osal múshelerin quqyqtyq qorǵaýdy jaqsartý boıynsha dıalog pen birlesken kúsh-jigerdiń negizgi forýmy retinde óziniń mańyzyn joǵaltpaı, bolashaqta jalǵasyn tabady degen senimimiz mol.
Omarova Aıman Bekmýratovna
«Narhoz ýnıversıteti» KEAQ, Quqyq jáne
memlekettik basqarý mektebiniń dırektory orynbasary,
dosent, z.ǵ.k.
Malıkova Sholpan
Baltabekovna
z.ǵ.k., qaýymdastyrylǵan professo
«Narhoz ýnıversıteti» KEAQ,
Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebi
Ádilǵazy Serikhan
Doktor PhD, Narhoz ýnıversıteti KEAQ,
Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebi
