Ol búgingi qazaq qoǵamyna jańasha kózqaraspen qaraıdy, onyń boıynda ataq-mansap qýý, shendi-shekpendige jaǵynyp orden-medal dámetý sekildi eskiniń sarqynshaǵy atymen joq.
Bizge myqty bıolog, ınjenerler jetispeıdi
Álibekpen aradaǵy áńgime qyzyq bastaldy. Ózi dramatýrg adamnyń suhbattyń betasharynda bulaı degeni qyzyq kórindi. Álibekten osy oıyn tarqatyp aıtýdy suradyq.
«Áıgili amerıkalyq bıolog Djeıms Ýotson qos spıráldi DNK teorıasyn anyqtaǵany úshin Nobeldi alǵanyn bilesizder. Sol Ýotson syılyqty tabystaý sátindegi saltanatty jıynda: «Amerıkada bıologtar jetispedi. Alaıda bizdiń el pen jekelegen azamattar (mesenettar) bıologıa salasynyń aqsha qoıdyq. Bizdiń paıda bolýymyz sonyń nátıjesi...», – degen.
Bizde kenje qalǵan sala óte kóp. Sol eske tússe, qynjylasyń. Al ádebıetke kelgende, bizde jastar arasynan shyqqan bıblıograf, arhıvıst, tekstolog, narratolog, fólklorıst, ádebıet tarıhy men ádebıet teorıasyn zerttep júrgen ǵalymdar az, tipti joq deýge bolady.
Kóńil qýantarlyǵy İT salasy jaqsy damyp keledi.
Osy İT sheberleri men óner adamdarynyń arasynda baılanys ornasa deımin. Japonıada osy baılanys jaqsy jolǵa qoıylǵan.
Bul eldi jańa pesanyń, ne jańa fılmniń násıhaty úsh-tórt aı boıyna aqysyz, tegin negizde záýlim ǵımarattardaǵy alyp led-ekrandardan kórsetiledi eken.
Artynan álgi týyndynyń avtory ónimniń saýdalanýyna baılanysty jarnama jasaǵan kompanıa aqshasyn tóleıdi. Osyndaıdan úırengen jón», – deıdi Álibek.
Ol týraly
Siz bilesiz be? Álibek aǵylshynnyń áıgili dramashysy Reı Kýnıdyń «Smeshnye dengı» («Týǵan kún») atty psıhologıalyq pesasyn orysshadan qazaqshaǵa aýdarǵan alǵashqy qalamger.
Ol ónerdegi alǵashqy qadamyn prozadan bastady. Túrli sıpattaǵy poves, áńgimesimen oqyrman qaýymdy baýrap aldy. Ózine tán jazý stılin tapqannan keıin dramatýrgıa janryna aýysty.
«Bul janrda basy artyq sóılemge, prozadaǵydaı uzyn-sonar baıandaýǵa jol joq. Ár sóz, qaıtalap aıtaıyn ár sóz áreketke qurylýy kerek. Sol kezde ǵana kórermendi teatrǵa tartyp, tapjyltpaı ustap otyrýǵa bolady».
Jas qalamgerdiń basty qaǵıdasy - osy. Ol - ózin mazalaǵan, janyn jegideı jegen ómirdiń ózekti máselelerin sahnalaýda.
«Ol halyqtyń muńy, rýhanı ahýaldaǵy jaıttar bolýy múmkin. Kórermen qashanda sahnadan ózin kórgisi keledi», – deıdi bizdiń keıipker.
Álibek «Gúldiń aty - mahabbat» pesasy «Táýelsizdik tanytqan talanttar» konkýrsynda Bas júlde aldy. Al «Aspanı adam» atty shyǵarmasy Arqalyq qalasynyń jasóspirimder teatrynda sahnalandy.
Kúni keshe «Jeti oıynshyqtyń jeńisi» atty ertegisi J.Aımaýytov atyndaǵy Pavlodar oblystyq mýzykalyq drama teatrynda qoıyldy.
Qazaq teatryna ne jetispeıdi?
«Ótkir áleýmettik máseleni kóteretin pesalar az. Sosyn tutastyq joq, tutastyq. Árkim óz dáýirin aıtsa, óz dáýiriniń muńy men muqtajyn túgendese, eldiń bolashaǵy úshin sol áldeqaıda paıdaly bolar edi. Ótkendi qoparyp, ótken iske ókinýmen órkenıetti ulttyń qataryna qosyla almaımyz...
Fransýz músinshisi Ogúst Rene Rodenniń Napoleonǵa arnap jasaǵan áıgili týyndysy bar. Roden álgi músindi ustazyna kórsetedi, oıyn bilgisi keledi. Sonda ustazy qatty tańqalyp, shákirti jasaǵan músindi shedevr dep baǵalaǵan eken.
Áıtkenmen Rodenniń buǵan kóńili tolmaıdy. Sóıtip qynabyndaǵy qylyshpen Napoleonnyń aldyǵa umsyna sozǵan oń qolyn ortasynan shaýyp tastaıdy. Sóıtedi de: «Minekeı, bul músin endi ǵana tutastyqqa ıe boldy», – dese kerek.
Skýlptýra álige deıin Parıjdyń qaq ortasynda tur. Meniń de jan-dúnıem Rodenmen uqsas. Tutastyqty unatamyn. Pesa bir-birinen ajyraǵysyz bólshekten quralady. Qaısybir komponentterdiń kózge sap ete túskenin qalamaımyn. Bir demmen kórilse, bir demmen oqylsa deımin», – deıdi bizdiń keıipkerimiz.
Dramatýrgıamen baıýǵa bola ma?
Biz bul saýaldy Álibekke beker qoıǵan joqpyz.
Shyny kerek búginderi prozashy da, synshy da, dramatýrg te tapshy. Bálkim munyń sebebi osynaý saladaǵy tabystyń tómendiginen shyǵar.
Nan bolmasa, án bola ma?
«Dál osy kásippen baıý múmkin emes-aý. Sizdińshe másele baıýda ma?
Óz basym basqasha oılaımyn.
Birinshiden dramatýrgıa kez kelgenge jalynan sıpata beretin janr emes. Teatr salasyn zerdelep, osy baǵytta qalam siltep júrgenime, minekeı 5-6 jyldyń júzi bolypty.
Dramatýrgıa – asa aýyr, mashaqaty tym kóp janr. Budan da bir óleńniń basyn qaıyryp aqyn bolǵanyń nemese áńgime jazǵanyń ońaıyraq pa deımin.
Sebebi ár pesany kem degende 6-7 ret redaksıadan ótkizesiń, týyndyń rejıser qolyna jetip, sahnalanar aldynda taǵy da kúzep-túzeısiń.
Ekinshi másele qazir sóz qýysatyn emes, negizinen áreketke basymdyq berý kerek, qysqa-nusqa jınaqylyqty qajet etetin dáýir. Alaıda keıbir aǵa býyn dramatýrgterimiz osyny qabyldaı almaı jatady.
Uzyn-sonar shubalanǵan mátindi kórermen tyńdap otyrmaıdy, búgingi dáýirdiń tili, bylaısha aıtqanda messendjer tili aınalymǵa engen. Osy jaǵyna kelgende konflıkti kóp. Konflıkti kompromıske emes, óshtesýge ulasyp ketetin jaǵdaılar da bar. Ókinishti...», – deıdi Álibek.
Eksklúzıv
Suhbattyń sońynda Álibek Baıbol bizge áli esh jerde jarıalanbaǵan «Boks, boks, boks...» atty sańlaq sportshy Bekhat Sattarhanovqa arnalǵan pesasynyń úzindisin usyndy.
Bul shyǵarma kúni keshegi «Táýelsizdik tolǵaýy» atty jańa óner týyndylaryna arnalǵan respýblıkalyqtyń konkýrstyń «Balalarǵa arnalǵan eń úzdik drama» nomınasıasy boıynsha III oryn ıelendi.
...
Bekzat. Basty saıysta utyp shyǵý sportshyǵa qandaı qasıet qajet?
Ermahan. Aldymen kúsh kerek.
Bekzat. Taǵy?
Ermahan. Sol kúshti basqaratyn aqyl kerek.
Bekzat. Taǵy?
Ermahan. Abaı atamyz aıtqandaı: «Ystyq qaırat» qajet.
Bekzat. «Ystyq qaırat»?
Ermahan. Iá, ystyq qaırat! Jáne oǵan rýh pen jigerdi qos!
Bekzat. O! Rýh pen... jiger! Jáne jyldamdyq pen eńbek!
Ermahan. Durys aıtasyń! Sen jap-jas bolsań da aqyldysyń ǵoı. saǵan rızamyn.
Bekzat. Bapker, bapker! Sonda... sonda... shyn myqtynyń boıynda kúsh, aqyl, qaırat, rýh, jiger, jyldamdyq pen eńbek bolǵanda ǵana ol Uly boksshy atana ala ma?
Ermahan. Bular tek boksshyǵa ǵana emes, jalpy adamǵa qajet, Bekzat!
Bekzat. Endi, bir suraq qoıaıynshy?
Ermahan. Qoıa ǵoı.
Bekzat. Al, osy qasıetter mende bar ma?
Ermahan. Árıne, bar! Ondaı kúmánǵa jol berme!
Bekzat. Uqtym bapker!
Ermahan. Meniń qarsylasym qandaı eken?
Ermahan. Onyń qoly uzyn... soqqyǵa tózimdi... ońaılyqpen sharshamaıtyn jan eken.
Bekzat. Álsiz jeri bar ma eken?
Ermahan. Bar! Ol qorǵanysyna kóp mán bermeıdi eken. Sony paıdalaný kerek.
Bekzat. Túsindim! Men ony bylaı-bylaı aldap turamyn da sol qolmen «saq» etkizip nokaýtqa túsiremin. Solaı ǵoı, ıá, balalar?
Kórermender. Iá!
Ermahan. Olaı bolsa ary qaraı daıyndyǵyńdy jalǵastyra ber.
...
Ermahan. Bekzat, aı, Bekzat! Bekzatjan! Qaıda ketti eken, a? Bekzatty kórgen adam bar ma? Sender kórdińder me balalar? A?
Kórermender. Kórdik!
Ermahan. Qaıda ol? Qaısy? A, taptym, taptym! Óı, mynaý uıyqtap jatyr ǵoı, a... Bekzat, tur, tura ǵoı! Búgin fınal! Búgin fınal!
Bekzat. Taǵy, uıyqtaı turaıynshy.
Ermahan. Qaıdaǵy uıyqtaǵan? Tur, tur.
Bekzat. Saǵat qansha boldy?
Ermahan. Keshigip baramyz, keshigip. Tur, tur. Tez, tez.
Bekzat. Qaıda, qashan, nege?
Ermahan. Tur, keshiktik, keshiktik!
Bekzat. Basym-aı... basym...
Ermahan. Atań, Apań jáne búkil Alash jurty fınaldyq saıysty tamashalaýǵa jınaldy. Al, sen bolsań munda uıyqtap jatyrsyń...
Bekzat. Qap!
Ermahan. Ne boldy?
Bekzat. Meni Aılaker aldap-soqty... sýdyń ishine uıyqtatatyn dári aralastyryp berdi...
Ermahan. Asyǵaıyq!
Bekzat. Aǵa! Tús kórdim! Umytyp qalmaı turǵanda aıtaıynshy.
Ermahan. Al, qulaǵym sende!
Bekzat. Qul Qoja Ahmet Iasaýı babamnyń kesenesi aldynda qaraqurym halyq jıylypty deımin.
Ermahan. Sodan?
Bekzat. Sodan... Kókten úlken bir taq túsip elder meni soǵan otyrǵyzýda eken...
Ermahan. Tús oń bolǵaı! Ǵajap eken. Bul – jaqsylyqtyń nyshany! Al, qalǵanyn jolda aıtarsyń... sebebi, ýaqyt az... Kettik, kettik!
Ázirlegen, Dýman BYQAI
