Ақпан айы басталғалы нығаюмен болған теңге кешеден бастап қайта босаңси бастайды. 1 АҚШ долларының құны кезінде психологиялық шекке балаған 500 теңгеден де төмендеп, инфляция екпінін бәсеңсітуші рөлді қолға алған секілді әсер бергендей болып еді. Жоқ, бұл үміт ақталмайтын секілді. Жалпы, валюталар бағамы алда қалай ойысуы мүмкін? Теңгенің ақпан айындағы нығаюы уақытша көрініс пе әлде оны ұзақмерзімді перспективасын болжауға болады ма? Бұл сауалдарға Atlas Capital сарапшысы Борис Бойконың Forbes.kz да жарияланған сараптамасында жауап беріледі, деп жазады Dalanews.kz.
Мұнай бағасы: қысқа мерзімді тұрақтылық
Қаңтардың ортасынан бастап АҚШ-та өндіріс көлемінің артуы және ОПЕК+-қа америкалық билік тарапынан қысымның күшеюіне байланысты мұнай бағасы төмендеп келеді. Дегенмен АҚШ-тың өндірісті едел-жедел арттыруға мүмкіндігі шектеулі. EIA болжамына сәйкес, қазіргі тәулігіне өндіріліп жатқан 13,3 миллион баррель 2025 жылы орташа есеппен 13,6 миллион баррельге дейін өседі, бұл небәрі 2%-дық өсімді құрайды. ОПЕК+ наурыз айының соңына дейін өндіріс көлеміне қатысты шектеулерді сақтап, одан кейін оны біртіндеп арттыруды жоспарлап отыр.
2025 жылдың бірінші жартысында Brent маркалы мұнайдың бір баррелінің құны 70-75 доллар аралығында сақталады деп болжаймыз (12 ақпандағы баға — 76 доллар). Өндірістің айтарлықтай артуы қорлардың өсуіне әкеліп, 2026 жылға қарай бір баррель мұнай бағасы 60 долларға дейін төмендеуіне түрткі болуы мүмкін. Бірақ қысқа мерзімде мұнай тарапынан теңгенің бағамына елеулі әсер байқалмайды деп болжануда.
Рубль: Украинадағы жағдай бейбіт шешіледі деген үміт
2024 жылдың басында рубль нығайып отырды. Бұған ресейлік экспорттаушылардың валюталық түсімді 2024 жылдың қарашасында енгізілген санкциялардан кейін есеп айырысу құрылымына бейімдеуі ықпал етті. Желтоқсан айында да Ресейдің ірі экспорттаушылары валютаны айырбастау көлемін едәуір арттырды.
Рубльдің өсіміне Ресей мен Украина арасындағы қақтығыстың бейбіт жолмен реттелу ықтималдылығы туралы болжамдар да қосымша түрткі болды. Дегенмен, қазіргі уақытта АҚШ пен Ресей арасындағы келіссөздердің нақты күндері белгіленбеген, содай-ақ бітім шарттары да тараптармен толықтай келісілмеген.
Егер соғыс іс-қимылын тоқтату туралы келісім жасалып, санкция қысымы босаңси бастаса,инвестициялар ағыны, капиталдың Ресейге қайта оралуы және Ресей Орталық банкінің тартымды пайыздық мөлшерлемелері арқылы рубль айтарлықтай нығаюы мүмкін. Бірақ Қазақстанда бұл факторлар соншалықты маңызды рөл атқармайтындықтан, теңгенің рубльмен үйлесе нығаюы күтілмейді. Ал егер келіссөздер мерзімі созылып кетсе немесе сәтсіз аяқталса, рубль мен теңге де қатар әлсіреуі ықтимал.
Теңгеге салық аптасының әсері
Қысқа мерзімдегі басты фактор — Қазақстандағы алдағы салық аптасы. Елімізде 25 ақпанға дейін компаниялар пайдалы қазбаларды пайдаланғаны үшін төлемдерді қоса алғанда, 10-нан астам салық түрін төлеуі керек. Соңғы 10 жылдағы деректер салық аптасына дейін екі апта бұрын теңге орта есеппен 2,4%-ға нығаятынын көрсетеді. Егер бұл үрдіс қайталанса, 25 ақпанға қарай теңге бағамы долларға шаққанда 485-490 теңгеге дейін нығаюы мүмкін.
Қорытынды: Теңгенің қазіргі нығаю жағдайы қаншаға дейін созылуы мүмкін?
Біздің ойымызша, теңгенің долларға шаққандағы қазіргі бағамы елдегі экономикалық жағдайға қарағанда жоғары бағаланып отыр. Оның нығаюы, негізінен, салық аптасы, бюджет трансферттері және әлеуметтік шиленістің бәсеңдеуі сынды техникалық факторлармен байланысты.
Ұзақ мерзімді перспективада теңге бағамының қазіргі деңгейде сақталу ықтималдығы төмен. Украинадағы қақтығысты реттеу перспективалары туралы соңғы деректерді ескере отырып, біз теңгенің долларға шаққандағы бағамына әсер ететін негізгі факторлардың динамикасы мен ауқымы бойынша ерекшеленетін үш сценарийді өз назарларыңызға ұсынамыз.
USD/KZT бағамы бойынша болжам:
Базалық сценарий
Бұл ретте Ресей мен Украина арасында 2025 жылдың ІІІ-тоқсанында бітімгершілікке қол жеткізіліп, оның аймақтың қаржы нарықтарына орташа тұрақтандыру әсері болады. ОПЕК+ сәуір айынан бастап тәулігіне 130 мың баррельге дейін мұнай өндірісін біртіндеп арттырады, сондай-ақ АҚШ-та жыл соңына қарай мұнай өндірісі тәулігіне 13,7 млн баррельге дейін жетеді. Мұндай жағдайда теңге екі кезеңде нығаюы мүмкін: алдымен ақпанда, содан кейін тамыз-қыркүйек айларында, шамамен 1 АҚШ доллары 485-490 теңге болады. Бірақ 2025 жылдың соңына қарай мұнай нарығында ұсыныстың артуына байланысты бағам біртіндеп 520 теңгеге оралуы ықтимал.
Оптимистік сценарий
Бұл ретте қолайлы оқиғалар көрініс табады. Мұндайда Ресей мен Украина арасындағы бітім 2025 жылдың сәуірінде болып, аймақтағы инвестициялық белсенділік артады. ОПЕК+ ІІ-тоқсанның соңына дейін өндіріске қойылған шектеулерді ұзартады, бұл мұнай бағасының тұрақтылығын қолдайды. Мұндай жағдайда теңге 2025 жылдың екінші тоқсанында айтарлықтай нығайып, 1 АҚШ доллары 465-470 теңге болуы мүмкін. Дегенмен, жыл соңына қарай, тіпті оң факторлар сақталса да, Қазақстан экономикасының ішкі жағдайлары мен мұнай бағасының төмендеуіне байланысты долларға шаққандағы ұлттық валюта бағамы 510-515 теңгеге дейін әлсірейді деп күтіледі.
Негативті сценарий
Бұл ретте 2025 жылы бітімге қол жеткізілмейді және қақтығыс ушыға түсуі ықтимал. Мұндай жағдайда аймақтағы инвестициялық ауан нашарлап, Ресейге жасалатын санкциялық қысым валюта нарықтарына әсер етуін жалғастырады. Оған қоса, ОПЕК+ сәуірден бастап тәулігіне мұнай өндірісін 140 мың баррельге дейін арттырып, сондай-ақ АҚШ-та да өндіріс тәулігіне 13,9 млн баррельге дейін ұлғаюда теңге бағамына теріс әсер етуі ықтимал. Салдарынан ақпандағы қысқа мерзімді нығаюдан кейін ұлттық валюта бағамы біртіндеп әлсіреп, 2025 жылдың соңына қарай 1 АҚШ долларының құны 570 теңгеге дейін жетуі мүмкін.
"Осы жағынан алғанда, қазіргі теңгенің нығаюы көбінесе техникалық және қысқа мерзімді сипатқа ие. Ұзақ мерзімді бағам динамикасы геосаяси жағдайға, ОПЕК+ шешімдеріне және энергия ресурсатарына деген жаһандық сұранысқа байланысты болмақ", деп өз ойын қорытындылайды сарапшы.
Бұған дейін, 19 ақпанда "Бүгін KASE-дегі сауда-саттықта доллар бағамы қайтадан күрт көтеріліп шыға келді" деген материал жариялаған болатын.
