Қазақстан, Сербия және Венгрия арасындағы тарихи және мәдени байланыстар ортақ мүдделердің, өзара құрмет пен ынтымақтастыққа ұмтылыстың бай палитрасын көрсетеді. Географиялық алшақтығына қарамастан, бұл елдер ұлттық қалыптасу кезеңдерінің ұқсастығы, саяси және экономикалық трансформацияларды еңсеру, сондай-ақ халықаралық қауымдастыққа бірігуге ұмтылу сияқты тарихи параллельдермен байланысты. Орталық Азия мен Шығыс Еуропа, атап айтқанда, Қазақстан, Сербия және Венгрия әртүрлі уақытта Жібек жолының рөлін, дипломатиялық байланыстарды және аймақтық және халықаралық ынтымақтастықтағы соңғы күш-жігерді қоса алғанда, мәдени және экономикалық алмасуларда маңызды буындар қызметін атқарды.

Қазақстанның Сербия және Венгриямен қазіргі ынтымақтастығы сауда, инвестиция, білім, мәдениет және көлік сияқты салалардағы ортақ мүдделерге негізделген. Бұл елдер бір-бірін экономикалық ынтымақтастықты дамытуға ғана емес, гуманитарлық байланыстарды нығайтуға және реформалар мен тұрақты даму саласындағы тәжірибе алмасуға ұмтылатын сенімді серіктестер ретінде қарастырады.
Қазақстан мен Сербия: ынтымақтастықтың ортақ басымдықтары мен векторы
Қазақстан мен Сербия 1996 жылдан бері дипломатиялық қарым-қатынастарды сақтап келеді, бұл олардың экономикалық және мәдени салалардағы кең ауқымды ынтымақтастықты дамытуға мүмкіндік берді. Сербия Қазақстанды Орталық Азиядағы стратегиялық серіктес ретінде қарастырады, ал Қазақстан өз кезегінде Балқан аймағымен экономикалық өзара іс-қимылды дамытуға мүдделі. Бұл ынтымақтастықты нығайтуда құрылыс, энергетика, ауыл шаруашылығы және логистика салаларындағы бірлескен жобалар басты рөл атқарады. Еуразиялық нарықта екі ел үшін де жаңа мүмкіндіктер ашатын трансконтиненттік көлік дәліздерін пайдалану перспективасы ерекше маңызға ие.
Қазақстан мен Венгрия: Еуропа мен Орталық Азия арасындағы серіктестік
Венгрия 1992 жылы Қазақстанмен стратегиялық серіктестікке қол қойған болатын. Бұл қадам сауда-экономикалық, мәдени және білім беру салаларындағы өзара іс-қимылдың жаңа көкжиектерін ашты. Қазақстан мен Венгрия БҰҰ, ЕҚЫҰ және Түркі мемлекеттерінің одағы сияқты халықаралық ұйымдар аясында белсенді түрде ынтымақтасады, бұл олардың өңірлік қауіпсіздік пен тұрақты дамуды нығайтудағы өзара мүдделерін атап көрсетеді.
Екі ел арасындағы қарым-қатынаста экономикалық өзара іс-қимыл басты рөл атқарады. Венгрия Қазақстанның Батыс Қытай мен Батыс Еуропа арқылы көлік дәліздерін кеңейту бастамасын қолдайды, бұл Қазақстанды логистикалық маңызды серіктеске айналдырады.
Мақаланың мақсаты мен өзектілігі: Бұл мақала Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 19-21 қарашада өткен Сербия мен Венгрияға ресми сапарын талдауға арналған. Жұмыстың негізгі мақсаты – Қазақстан мен осы екі ел арасындағы ынтымақтастықтың қол жеткізілген нәтижелерін қарастыру, сондай-ақ халықаралық қатынастар контекстіндегі сапардың маңыздылығын бағалау. Сонымен қатар, Қазақстанның еуразиялық кеңістіктегі негізгі ойыншы ретіндегі рөлінің артуына, сондай-ақ ұлттық мүдделерді ілгерілету үшін Шығыс Еуропамен байланысты нығайтудың маңыздылығына байланысты. Саяси және экономикалық өзара іс-қимылды талдау аймақтық және халықаралық тұрақтылыққа елеулі әсер ете алатын негізгі перспективалар мен басымдықтарды анықтауға мүмкіндік береді.
1. Қазақстан мен Сербия: ынтымақтастықтың ортақ басымдықтары мен векторы
1.1. Қазақстан-Сербия арасындағы ынтымақтастықтың нәтижесі
Қазақстан мен Сербия 1996 жылы 10 желтоқсанда дипломатиялық қарым-қатынас орнатты, бұл екіжақты ынтымақтастықтың жүйелі дамуының бастауы болды. 2011 жылы Астанада Сербия Республикасының Елшілігінің және 2019 жылы Белградта Қазақстан Республикасының Елшілігінің ашылуы қарым-қатынастарды дамытудың маңызды кезеңдері болды. Бұл дипломатиялық өкілдіктер елдер арасындағы саяси, экономикалық және мәдени өзара іс-қимылға қолдау көрсетеді.
Қазақстан мен Сербия арасындағы саяси байланыстар жоғары деңгейде белсенді сапар алмасуымен сипатталады. 2016 жылы Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Сербияға сапары қарым-қатынасты нығайтудағы маңызды қадам болды. Сербия президенттері Қазақстанға үш рет (2010, 2015 және 2018) ресми сапармен келді, сондай-ақ Қазақстан ұйымдастырған ЭКСПО 2017 сияқты маңызды халықаралық іс-шараларға қатысты.
Жоғары деңгейдегі байланыстар, оның ішінде Сербия Премьер-Министрінің бірінші орынбасары – Сыртқы істер министрі Ивица Дачичтің 2017 жылғы Қазақстанға жұмыс сапары және Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеудің 2023 жылғы қарашадағы Сербияға сапары, дипломатиялық және экономикалық күн тәртібінің кеңеюіне ықпал етті. Екіжақты байланысты нығайтуда парламентаралық ынтымақтастық басты рөл атқарады. Екі елдің парламенттерінде диалог пен бірлескен бастамаларды кеңейтуге бағытталған достық топтары құрылды.
Сербия Қазақстанның Оңтүстік-Шығыс Еуропадағы маңызды сауда серіктесі болып табылады. 2023 жылы елдер арасындағы тауар айналымы 91,2 миллион долларды құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 23,6 пайызға артық. Қазақстан Сербияға көміртегі, дақылдар мен құрал-жабдықтарды экспорттайды, ал қағаз өнімдері, алюминий өнімдері және темекі өнімдері Сербиядан Қазақстанға ағылады. Шикізаттық емес экспортты дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. Қазақстан Сербияға құны 500 миллион доллардан асатын 90-нан астам өнім түрлерін жеткізуге дайын. Перспективалы бағыттардың қатарында металлургиялық және мұнай-химия өнімдері, құрылыс материалдары, көлік құралдары мен азық-түлік бар. Өзара іс-қимылдың маңызды тетіктерінің бірі отырыстары жаңа жобаларды анықтауға және жүзеге асыруға ықпал ететін Сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссия болып табылады.
Қазақстан мен Сербия арасындағы мәдени байланыстар белсенді дамып келеді. Сербияда тұрақты түрде қазақстандық шығармашылық топтардың қойылымдары, қазақ тағамдары мен киносының күндері, сондай-ақ тақырыптық көрмелер ұйымдастырылады. Спорттық дипломатия да маңызды рөл атқарады: Қазақстанның «Астана» баскетбол командасы Сербияда оқу-жаттығу жиындарын өткізді, бұл елдер арасындағы гуманитарлық байланысты нығайтады.
Қазақстан мен Сербия арасындағы ынтымақтастықтың әлеуеті зор. Тікелей әуе қатынасын ашу көліктік өзара іс-қимылды нығайту және транзиттік дәліздерді дамыту жолындағы маңызды қадам болуы мүмкін. Сонымен қатар, елдер аграрлық сектордағы мүмкіндіктерді, соның ішінде қазақстандық ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау мен серб асыл тұқымды малдарын импорттауды белсенді түрде талқылауда.
Қазақстан мен Сербия ынтымақтастығының негізгі аспектілерін талдау екіжақты қарым-қатынастардың негіздері мен болашағын жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді. Келесі бөлімде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Сербияға сапары, оның нәтижелері мен екі ел арасындағы өзара іс-қимылды одан әрі дамытуға ықпалы қарастырылады.
1.2. Қасым-Жомарт Тоқаевтың Сербияға ресми сапарынының нәтижесі: серіктестіктің жаңа кезеңі
Сербия Президентімен шағын құрамдағы келіссөздер
2024 жылғы 19 қарашада Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Сербия Президенті Александр Вучичпен жеке құрамда келіссөздер жүргізді. Бұл кездесу Қазақстан-Сербия қарым-қатынасының жаңа кезеңін белгіледі. Президент Тоқаев сапардың маңыздылығына тоқталып, оны екіжақты ынтымақтастықты дамытудың жаңа кезеңі деп атады. Құрметті қарауыл мен артиллериялық оқ-дәрілер кірген ресми қарсы алу рәсімі елдер арасындағы қарым-қатынастың жоғары мәртебесін көрсетті.
Тоқаев өзара іс-қимылдың сенімді сипатына, тұрақты саяси диалог пен өзара қолдауға баса назар аударды. Сербияның көктемгі су тасқыны кезіндегі көмегі мен ынтымақтастығы үшін Қазақстанның алғысы ерекше маңызға ие болды, бұл халықтар арасындағы шынайы достықты көрсетті. Вучич, өз кезегінде, Сербияның қарым-қатынастардың өзара тиімді сипатын нығайта түсетін экономикалық ынтымақтастықты тереңдетуге дайын екенін растады.
Кеңейтілген келіссөздер және келісімдерге қол қою
Екі елдің ресми делегацияларының қатысуымен өткен келіссөздер барысында президенттер ағымдағы күн тәртібі мен ынтымақтастық перспективаларын талқылады. Тауар айналымын арттыруға, экономикалық өзара іс-қимылды әртараптандыруға және өнеркәсіп, көлік, логистика, ауыл шаруашылығы және цифрландыру сияқты салаларда бірлескен жобаларды жүзеге асыруға ерекше назар аударылады. Қол қойылған құжаттар реадмиссия, қорғаныс, білім беру, туризм және ғарыш салаларын қоса алғанда кең ауқымды қамтиды.
Негізгі құжаттар:
 Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Сербия Республикасының Үкіметі арасындағы тұлғаларды реадмиссиясы туралы келісім;
 Қорғаныс саласындағы ынтымақтастық туралы келісім;
 Ғылым, туризм, цифрлық даму және ғарыш саласындағы меморандумдар.
Тоқаев бұл келісімдер стратегиялық серіктестікті дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашатынын атап өтті. Сондай-ақ іскерлік қауымдастықтар арасындағы өзара іс-қимылды жандандыруға тиіс іскерлік кеңес жұмысын қайта бастау туралы келісімге қол жеткізілді.
Осындай кең ауқымды келісімдерге қол қою қарым-қатынастың стратегиялық сипатын көрсетеді. Қазақстан өз экономикасын әртараптандыруға прагматикалық көзқарас танытуда, ал Сербия Қазақстанмен ынтымақтастықты Еуразиялық кеңістіктегі позициясын нығайту мүмкіндігі ретінде қарастырады.
Баспасөзге арналған брифинг
Тоқаев баспасөз брифингінде Қазақстан мен Сербия арасындағы достықтың стратегиялық маңыздылығына тоқталып, елдердің өнеркәсіп, агроөнеркәсіптік кешен және көлік салаларында бірлескен жобаларды жүзеге асыруға дайындығына тоқталды. Сондай-ақ ол мәдени-гуманитарлық, оның ішінде білім, туризм және спорт салаларындағы байланыстардың маңыздылығын атап өтті. Вучич қарым-қатынастың сенімді сипатын жоғары бағалап, Қазақстанның серіктестікті нығайтуға қосқан үлесі үшін ризашылығын білдірді.
Баспасөз брифингі қол жеткізілген уағдаластықтарды жария түрде растайтын маңызды алаңға айналды. Бұл мәлімдемелер екі жақтың да халықаралық аренадағы ұстанымдарын нығайта түсетін ұзақ мерзімді ынтымақтастыққа бейілділігін көрсетеді.
Сербия Премьер-Министрімен кездесудің нәтижесі
Тоқаев Сербия Премьер-Министрі Милош Вучевичпен қол қойылған келісімдерді жүзеге асыру және екіжақты ынтымақтастыққа серпін беретін ірі экономикалық жобаларды анықтау мәселелерін талқылады. «Жасыл» энергетика, агроөнеркәсіптік кешен бойынша тәжірибе алмасу және тұрақты бизнес-форумдар туралы сұрақтар көтерілді. Үкімет басшысымен кездесу Қазақстанның ынтымақтастықты тереңдетуге жүйелі көзқарасын көрсететіндігі анық. Бұл Қазақстанның тек декларациямен шектеліп қалмай, келісімдерді іс жүзінде жүзеге асыруға бағытталғанын аңғартады.
Серб қорғаныс өнеркәсібі көрмесіне бару
Белградтағы көрмеге бару Қазақстанның қорғаныс саласындағы ынтымақтастық мүмкіндіктеріне деген қызығушылығын көрсетті. Дамыған әскери-өнеркәсіп кешеніне ие Сербия Қазақстанның қорғаныс қабілетін нығайтуда маңызды серіктес бола алады. Ұсынылған техника мен қару үлгілері Сербияның жоғары технологиялық базасын көрсетеді. Қорғаныс өнеркәсібі байланыстарын нығайту ұлттық қауіпсіздікті арттырып қана қоймай, бірлескен дамудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Бұл күрделі геосаяси жағдайда стратегиялық маңызды.
Президент Тоқаевтың Сербияға сапары Қазақстан-Сербия қарым-қатынастарын дамытудағы маңызды қадам болды. Ол екі жақтың өңірлік және жаһандық деңгейде ұстанымдарын нығайта түсетін ынтымақтастықты тереңдетуге дайын екенін растады. Қол қойылған келісімдер мен ашық перспективалар екі елдің тұрақты дамуы үшін әріптестіктің маңыздылығын көрсетеді.Осылайша, осындай кездесулермен Қазақстан Президенті Сербиядағы ресми іс сапарын аяқтады.
Келесі бөлімде Қасым-Жомарт Тоқаевтың Мажарстанға сапары, оның нәтижелері мен екіжақты қарым-қатынастардың дамуына әсері қарастырылады.
2. Қазақстан мен Мажарстан: серіктестіктің нәтижесі мен жаңа бастауы
2.1. Қазақстан-Мажарстан арасындағы ынтымақтастықтың нәтижесі
Дипломатиялық қарым-қатынастар мен стратегиялық серіктестіктер орнату
Қазақстан мен Венгрия 1992 жылы 2 сәуірде Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін көп ұзамай дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Венгрия ұзақ мерзімді серіктестіктің негізін қалаған Қазақстанның тәуелсіздігін алғашқылардың бірі болып мойындады. 2012 жылы стратегиялық серіктестік туралы келісімге қол қойылып, Венгрия Қазақстанмен өзара іс-қимылдың осындай деңгейіне қол жеткізген Еуропалық Одақтың бірінші елі болды. Бұл қадам Орталық Азия мен Еуропа арасындағы ынтымақтастықтың маңыздылығын көрсетті.
Бүгінгі таңда Қазақстан Венгрияны ЕО-дағы маңызды серіктес ретінде қарастырады, мұны Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институтының директоры Еркін Тұқымовтың сөздері растайды: «Бізде ауыл шаруашылығы, энергетика, IT секторы, экология және гуманитарлық сала сияқты салалардағы ынтымақтастықты кеңейту үшін орасан зор әлеует бар».
Жоғары деңгейдегі саяси белсенділік және сапарлар
Жоғары деңгейдегі тұрақты сапарлар саяси диалогтың белсенді дамуын көрсетеді. Қазақстанның бірінші Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Венгрияға екі рет, Венгрияның қазіргі Премьер-Министрі Виктор Орбан Қазақстанға бес ресми сапармен барды, оның ішінде соңғысы 2023 жылдың қарашасында болды. Бұл байланыстар өзара құрмет пен мүддеге негізделген екіжақты қарым-қатынастардың маңыздылығын көрсетеді.
Экономикалық ынтымақтастық
Қазақстан мен Венгрия арасындағы экономикалық өзара іс-қимыл тұрақты дамып келеді. 2023 жылы тауар айналымы өткен жылмен салыстырғанда 8,9 пайызға артып, 187,5 миллион долларға жетті. Венгрия Қазақстанның транзиттік әлеуетіне, атап айтқанда Венгрияны, Қазақстанды және Қытайды байланыстыратын Захоны портының көлік бағытына қызығушылық танытуда. Сондай-ақ, Қазақстанда венгр капиталының қатысуымен 39 бірлескен кәсіпорын белсенді жұмыс істеуде, бұл ауыл шаруашылығы, құрылыс және машина жасау сияқты салалардың дамуына үлес қосуда.
Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Екі халық арасындағы қыпшақ тайпаларының көші-қонынан бастау алған тарихи байланыстар мәдени қарым-қатынаста маңызды рөл атқарады. Мажарстан қыпшақтардың тарихын зерттеуге қатысты жобаларға белсенді түрде қатысады, ал Қазақстан мадиярлардың мұрасына қызығушылық танытуда.
Білім беру саласындағы ынтымақтастықты Hungaricum бағдарламасы ерекше атап өтеді, оның аясында жыл сайын 250 қазақстандық студент Мажарстан университеттерінде білім алу үшін стипендия алады. Мәдени бастамалар да дамып келеді: Будапештте қазақ киносының күндерін өткізу, этно-фольклорлық концерттеор мен Абай Құнанбаевтың ескерткіштерін ашу гуманитарлық байланыстарды нығайтады.
Қазақстан мен Венгрия арасындағы экономикалық ынтымақтастық
Сауда қатынастарының дамуы
Отыз жылдан астам ынтымақтастықта Қазақстан мен Венгрия сауда-экономикалық қарым-қатынаста айтарлықтай табыстарға қол жеткізді. 2024 жылдың қаңтар-тамыз айларында елдер арасындағы тауар айналымы 131,1 млн долларды құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңінен (123,3 млн доллар) 6,3%-ға жоғары. 2023 жылдың соңында тауар айналымы 187,5 миллион долларға жетіп, 2022 жылмен салыстырғанда 8,9%-ға өсті. Бұл көрсеткіштер қазақстандық экспорттың уақытша төмендеуіне қарамастан тұрақты өсу үрдісін көрсетеді.
2024 жылдың алғашқы сегіз айында Қазақстанның Венгрияға экспорты 29,8%-ға азайып, 2,7 млн долларды құрады. Дегенмен, Қазақстан үкіметі шамамен 700 миллион доллар тұратын 95 тауар түрінің экспортын ұлғайту жоспарын жариялады, бұл елдің сауда балансын қалпына келтіруге және дамытуға дайын екенін көрсетеді.
Қазақстан экономикасына венгр инвестициялары
Венгрия Қазақстан экономикасына белсенді түрде инвестиция салуда. Соңғы 20 жылда машина жасау, ауыл шаруашылығы және логистика сияқты салаларды қамтитын Венгрия инвестициясының көлемі 300 миллион доллардан асты. Негізгі ойыншылар MOL Group, Gedeon Richter және Egis компаниялары болып табылады, олардың жобалары Қазақстанның экономикалық инфрақұрылымының дамуына айтарлықтай әсер етеді.
Венгриялық MOL Group компаниясы, «ҚазМұнайГаз» АҚ және қытайлық Sinopec серіктестігімен жүзеге асырылып жатқан Рожковское кен орны жобасы ерекше назар аударуға тұрарлық. Қорында 26,8 миллиард текше метр газ және 12,5 миллион тонна конденсат бар кен орны Қазақстан бюджетін толықтырудың маңызды көзіне айналады. 2040 жылға қарай Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына 501 миллиард теңге, жергілікті бюджетке 110 миллиард теңге кіріс әкеледі деп күтілуде. Сонымен қатар, жоба үлескерлері өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына және қазақстандық мамандарды оқытуға қаржы бөліп, екі ел арасындағы байланысты нығайта түсуде.
Қазақстан мен Венгрияның экономикалық саладағы ынтымақтастығы өзара инвестициялар мен стратегиялық жобалар арқылы қолдау тапқан тұрақты дамуды көрсетеді. Венгриялық MOL компаниясы және басқа да негізгі ойыншылар тек экономикалық байланыстарды нығайтып қана қоймай, сонымен қатар технологиялар трансфертін, жұмыс күшін дамытуды және әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуда.
Қазақстан мен Мажарстанның ынтымақтастығы тарихи байланыстардың, саяси ерік-жігер мен экономикалық прагматизмнің табысты үйлесімін көрсетеді. Келесі бөлімде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Венгрияға сапары, оның нәтижелері мен екі ел арасындағы стратегиялық әріптестікті дамытуға әсері туралы шолу жасалады.
2.2. Қасым-Жомарт Тоқаевтың Мажарстанға ресми сапарынының нәтижесі
Ресми қарсы алу рәсімі
2024 жылғы 20 қарашада Қазақстан Президентінің Венгрияға сапары Будапешттегі Король сарайының Арыстандар алаңындағы салтанатты рәсімнен басталды. Қазақстан Президентін Венгрия Премьер-Министрі Виктор Орбан қарсы алды. Екі елдің әнұрандары шырқалып, ат сақшылары мен құрметті қарауыл дипломатиялық қарым-қатынастың жоғары деңгейіне тоқталды. Бұл рәсім елдер арасындағы сыйластықты білдіріп қана қоймай, әріптестіктің стратегиялық сипатын атап өтті. Салтанатты жиын Қазақстан үшін де, Венгрия үшін де сапардың маңыздылығын көрсетті. Мұндай назар тараптардың тұрақты диалог аясында екіжақты байланыстарды нығайтуға дайын екендігін көрсетеді.
Венгрия Президенті Тамаш Шуйокпен кездесті
Шандор сарайында өткен кездесуде президенттер ортақ тарихи тамырлар мен ынтымақтастық перспективаларын атап өтіп, стратегиялық серіктестік мәселелерін талқылады. Қасым-Жомарт Тоқаев энергетика, көлік, логистика, жаңартылатын энергия көздері және ауыл шаруашылығы сияқты салалардағы байланыстарды нығайтудың маңыздылығына тоқталды. Венгрия президенті Тамаш Шуйок мәдени-тарихи байланыстарға тоқталып, екі халықтың дәстүрлерінің ұқсастығын тілге тиек етті.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Қазақстанның Еуропадағы тұңғыш елшілігі осыдан тура 30 жыл бұрын Будапештте ашылды. Бұл біздің елдеріміз арасындағы қарым-қатынастардың ерекше маңыздылығын білдіреді» -, деген болатын.
Мәдени-гуманитарлық байланыстар мен халықаралық күн тәртібін талқылау тараптардың экономикалық ынтымақтастық шеңберінен шығуға ұмтылысын көрсетті. Академиялық және ғылыми алмасуға деген қызығушылық халықтарды жақындастырудың ұзақ мерзімді жоспарларын көрсетеді.
Қазақстан-Венгрия инвестициялық дөңгелек үстелі
Сапардың басты экономикалық оқиғасы инвестициялық дөңгелек үстел болды, онда Президент Тоқаев Қазақстан мен Венгрия арасындағы стратегиялық әріптестіктің жаңа тарауын жариялады. Ол MOL Group және Gedeon Richter сияқты венгриялық компаниялардың Қазақстан экономикасына қосқан үлесін атап өтті, сондай-ақ энергетика, көлік, фармацевтика және IT салаларына инвестиция салу перспективаларына тоқталды.
Ауыл шаруашылығына, көлік инфрақұрылымын цифрландыруға және инвестициялық жобаларды қолдауға қатысты жеті коммерциялық құжатқа қол қойылды. Венгрияның қаржы министрі Михали Варга Қазақстан Венгрияның Орталық Азиядағы негізгі серіктесі болып қала беретінін атап өтті.
Бұл дөңгелек үстел экономикалық ынтымақтастықты нығайтудың маңызды алаңына айналды. Цифрландыру және сирек жер материалдары сияқты инновациялық салаларға назар аудару елдердің заманауи экономикалардың қиындықтарына бейімделуге ұмтылысын көрсетеді.
Венгрия Мемлекеттік Ассамблеясының Төрағасы Ласло Кёвермен кездесті
Ласло Ковермен әңгімелесу барысында Президент Тоқаев парламентаралық өзара іс-қимылдың маңыздылығына тоқталып, оны екіжақты қарым-қатынастарды нығайтудың негізгі элементі деп атады.
Президент Тоқаевтың сөзі: «Екі елдің жастары арасындағы байланыстар біздің халықтарымыз үшін «алтын көпір» болады» -, деген болатын.
Бірге футбол ойынына қатысу
Тоқаев пен Орбан УЕФА Ұлттар лигасы аясындағы Венгрия мен Германия құрамалары арасындағы ойынға қатысты. Бұл бейресми шара көшбасшылар арасындағы достық қарым-қатынасты және олардың ортақ мүдделерін атап өтті. Спорттық іс-шараға бірге қатысу елдер арасындағы сенім мен өзара құрметті білдіреді.
Нәтижелер мен перспективалар
Президент Тоқаевтың Венгрияға сапары Қазақстан-Венгрия қарым-қатынасының стратегиялық маңыздылығын атап өтті. Негізгі оқиғалар, соның ішінде жоғары деңгейдегі келіссөздер, инвестициялық дөңгелек үстел және мәдени-гуманитарлық талқылаулар тараптардың серіктестікті барлық бағыттағы нығайтуға ұмтылысын көрсетті. Сапардың экономикалық бағыты ұзақ мерзімді ынтымақтастықты растау ғана емес, сонымен қатар жаңа инвестициялық жобаларды жүзеге асыру алаңына айналды. Білімге, мәдениетке және ғылымға назар аудару Қазақстан мен Венгрияның серіктестіктің іргелі аспектілерін нығайтуға бейілді екенін көрсетеді.
2.3. Қасым-Жомарт Тоқаев пен Виктор Орбан келіссөздеріне шолу: стратегиялық серіктестік және жаңа көкжиектер
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Венгрия Премьер-Министрі Виктор Орбанның келіссөздері мемлекеттік сапардың басты оқиғасы болды. Достық және жылы атмосферада өткен кездесуде екі ел арасындағы өзара сенім мен стратегиялық қарым-қатынастардың жоғары деңгейі атап өтілді. Қазақстан Венгрияны Еуропалық Одақтағы сенімді серіктес ретінде ғана емес, сонымен бірге жаһандық тұрақсыздық жағдайында ерекше маңызды болып табылатын бауырлас мемлекет ретінде қарастырады.
Келіссөздердің негізгі тақырыптары
Талқылау барысында екіжақты ынтымақтастықты тереңдету мәселелеріне баса назар аударылып, келесі салаларға ерекше назар аударылды:
 Энергетика және мұнай-газ секторы: Қазақстан мен Венгрия энергетикалық ресурстарды өндіру және өңдеу саласындағы бірлескен жобалардың үлкен әлеуетін көріп отыр. Бұл бағыт екі ел үшін де стратегиялық маңызды: Қазақстан үшін – экспортты әртараптандыру мүмкіндігі ретінде, Венгрия үшін – энергетикалық қауіпсіздікті нығайту жолы ретінде.
 Көлік және логистика: Орталық Азия мен Еуропа арасындағы логистикалық инфрақұрылымды дамыту Қазақстан мен Венгрия арқылы транзиттік тасымалдау көлемін ұлғайту перспективаларын ашады. Бұл жаһандық көлік дәліздерінің негізгі буындары ретіндегі елдердің маңыздылығын күшейтеді.
 Атом өнеркәсібі және қаржы секторы: Атом энергетикасы саласындағы ынтымақтастық атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану технологияларын әзірлеуді ғана емес, сонымен қатар кадрларды даярлауды да қамтиды. Қаржы секторы елдер тәжірибе алмасып, өзара инвестиция тарта алатын тағы бір негізгі сала болып табылады.
Қасым-Жомарт Тоқаев Виктор Орбанның Түркі мемлекеттері ұйымының халықаралық аренадағы рөлін нығайтуға қосқан үлесін жоғары бағалады. Бұл мәлімдеме Орталық Азия мен Еуропаның жақындасуына ықпал ететін ұйымның жалғыз еуропалық мүшесі ретінде Венгрияның маңыздылығын көрсетуімен маңызды. Сонымен қатар, аймақтық және халықаралық мәселелерді талқылау бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудегі мүдделердің ортақтығын көрсетті.
Виктор Орбанның қол жеткізілген келісімдер ынтымақтастықтың жаңа мүмкіндіктерін ашатыны туралы сөзі Венгрияның бастамаларды іс жүзінде жүзеге асыруға дайын екенін көрсетеді. Екі ел үкіметтерінің қолдауы инвестиция тартуға және ірі жобаларды жүзеге асыруға қолайлы жағдай туғызуда.
Қасым-Жомарт Тоқаев пен Виктор Орбанның Будапешттегі келіссөздері Қазақстан-Венгрия қарым-қатынастарын дамытудың маңызды кезеңі болды. Ұзақ мерзімді жобалар мен стратегиялық секторларға баса назар аудару екі жақтың әріптестікті тереңдетуге деген байыпты көзқарасын көрсетеді. Бұл сапар Қазақстанның халықаралық қатынастардағы рөлінің артып келе жатқанын айғақтайды. Виктор Орбанның қолдауы мен Венгрияның Қазақстанмен жобаларға белсене қатысуы екі елдің де экономикалық пайданы ғана емес, геосаяси тұрақтылықты нығайтуды да көздейтінін көрсетеді. Ынтымақтастықты кеңейту бойынша өзара күш-жігер олардың өңірлеріндегі көшбасшы ретіндегі ұстанымдарын нығайтады.
Қасым-Жомарт Тоқаев пен Виктор Орбанның кеңейтілген құрамдағы келіссөздеріне шолу
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Венгрия Премьер-Министрі Виктор Орбанның ресми делегациялар мүшелерінің қатысуымен кеңейтілген құрамдағы келіссөздері мемлекеттік сапардың басты оқиғасы болды. Бұл пікірталас екі елдің екіжақты ынтымақтастықты келесі деңгейге көтеруге деген ұмтылысын атап өтті. Қасым-Жомарт Тоқаев Венгрияны дос және бауырлас мемлекет ретінде сипаттап, ортақ тарих пен мәдени жақындыққа баса назар аударды. Виктор Орбан, өз кезегінде, екі ел халқының мүддесі жолында өзара іс-қимылды тереңдетудің үлкен перспективаларын атап өтті.
Негізгі келісімдер
Келіссөздер нәтижесінде екі елдің стратегиялық серіктестік пен бірлескен бастамаларды одан әрі нығайтуға ниетін көрсететін Бірлескен мәлімдемеге қол қойылды. Талқыланған бағыттардың ішінде сауда-экономикалық ынтымақтастық, энергетика, көлік және білім беру салалары ерекше. Бірлескен жобаларды қаржыландырудың маңызды құралына айналатын Қазақстан-Венгрия инвестициялық қорын құру ерекше маңызға ие.
Қол қойылған құжаттар
Делегация мүшелері алты маңызды құжатқа қол қойды, соның ішінде:
1. Екі елдің Сыртқы істер министрліктері арасындағы консулдық мәселелер бойынша өзара түсіністік туралы меморандум. Бұл құжат визалық режимді жеңілдетуге және азаматтардың құқықтарын қорғауға көмектеседі, бұл гуманитарлық байланыстар мен іскерлік сапарларды нығайту үшін маңызды.
2. «Самұрық-Қазына» қоры мен Ұлттық капитал холдингі арасындағы келісім. Бұл келісім ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру арқылы экономикалық ынтымақтастықты нығайтады, бұл Венгрияның Қазақстан нарығына қызығушылығын растайды.
3. Құрама жемдер мен премикстерді өндіру бойынша үш жақты келісім. UBM Group венгр компаниясы мен Kazakh Invest қатысуымен осы келісімге қол қою Қазақстанның агроөнеркәсіп кешенін дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Бірлескен өндіріс заманауи технологияларды енгізуге және өнім экспортын арттыруға ықпал етеді.
4. «Қазақстан темір жолы» компаниясының қатысуымен көлік саласындағы ынтымақтастық туралы меморандум, L.A.C. Холдинг және қытайлық компания. Бұл құжат Қазақстанның Еуропа мен Азияны байланыстыратын негізгі транзиттік хаб ретіндегі ұстанымын нығайтады. Қытай тарапының қатысуы Қазақстан арқылы өтетін көлік дәліздеріне қызығушылықтың артып келе жатқанын көрсетеді.
5. ҚазМұнайГаз бен MOL Group арасындағы меморандум. Мұнай-газ саласындағы келісім технологиялар алмасу және бірлескен жобаларды жүзеге асыру үшін жаңа мүмкіндіктер бере отырып, энергетикалық әріптестікті нығайтады.
6. Қазақстан қаржы нарығын реттеу агенттігі мен Венгрияның Ұлттық банкі арасындағы банк секторындағы өзара түсіністік туралы меморандум. Бұл құжат қаржы инфрақұрылымын дамытуға ықпал етеді және екі елдегі инвесторлардың жұмысын жеңілдетеді.
Қол жеткізілген келісімдер Қазақстан-Венгрия ынтымақтастығының стратегиялық бағытын көрсетеді. Инвестициялық қордың құрылуы және көлік, энергетика және ауыл шаруашылығы сияқты негізгі салаларға назар аудару екі тараптың ұзақ мерзімді жоспарларын растайды. Бір қызығы, келіссөздер тек экономикалық күн тәртібін ғана емес, гуманитарлық және мәдени аспектілерді де қамтыды, бұл өзара іс-қимылдың көп қырлы сипатын атап көрсетеді.
Қол қойылған құжаттар мен қалыптасқан өзара іс-қимыл тетіктері екі елдің экономикалық және гуманитарлық дамуына оң әсер ететін ынтымақтастықтың жаңа көкжиектерін ашады. Қасым-Жомарт Тоқаев ұсынған Виктор Орбанның Астанаға жауап сапары осы диалогтың заңды жалғасы болмақ.
Тоқаевтың Сербия мен Венгрияға сапары туралы жалпы қорытынды
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Сербия мен Венгрияға мемлекеттік сапарлары Қазақстан мен осы елдер арасындағы екіжақты қарым-қатынастардың қарқынды дамуын көрсетті. Екі сапар да Сербиямен де, Венгриямен де саяси, экономикалық және мәдени өзара іс-қимылды нығайтудың стратегиялық маңыздылығын атап өтті.
Сербияда сауда-экономикалық ынтымақтастықты кеңейтуге, көлік инфрақұрылымын дамытуға және мәдени байланыстарды нығайтуға баса назар аударылды. Қорғаныс, туризм, білім және статистика салаларындағы бірқатар маңызды келісімдерге қол қою елдердің жоспарларды іс жүзінде жүзеге асыруға дайындығын растады. Сербия өз кезегінде Орталық Азиядағы негізгі әріптес ретінде Қазақстанмен байланысты нығайтуға жоғары қызығушылық танытты.
Венгрияда да бұл сапар стратегиялық әріптестікті тереңдетудегі маңызды қадам болды. Энергетика, ауыл шаруашылығы, атом өнеркәсібі және цифрландыру сияқты салалардағы бірлескен инвестициялық жобаларға ерекше назар аударылды. Жеті коммерциялық құжатқа қол қойылып, елдер арасындағы білім және мәдени алмасуларды нығайту ұзақ мерзімді ынтымақтастықтың келешегін белгіледі.
Екі сапарда да Қазақстанның Еуропадағы серіктестермен сенім мен өзара тиімді ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған көпвекторлы сыртқы саясат принциптеріне адалдығы ерекше атап өтілді. Жоғары деңгейдегі келіссөздер, қол қойылған келісімдер мен жүзеге асырылып жатқан бастамалар қарым-қатынастарды одан әрі дамытуға, экономикалық өсуге және мәдени алмасуға жәрдемдесуге жағдай жасайды.
Бұл сапарлар Қазақстанның Еуразиялық кеңістіктегі елдерді диалог, ынтымақтастық және тұрақты дамуға ортақ мүдде арқылы біріктіруге қабілетті маңызды ойыншы ретіндегі ұстанымын қалай нығайтып келе жатқанының жарқын мысалы болды.