Күні кеше депутат Дәулет Мұқаев әлеуметтік желідегі парақшасында үйіндегі киім-кешекке толы шкафын көрсетемін деп сынға қалған еді. Депутат өзінің киімін жеке сөреге, іш киімін және шұлықтарын жеке сөрелерге салып, тәртіппен жинайтынын жалпақ жұртқа жария қылған. Көпшілікке халық қалаулысының бұл қылығы ұнамады деп жазады Dalanews.kz.
Жалпы бүгінде әлеуметтік желіні ауқымды мәселені шешіп, халықпен байланысу құралы ретінде пайдаланудың орнына, күнделікті қарабайыр қаптаған цифрлар жазылған есеп беріп, жеке имиджі үшін пайдаланатын шенеуніктер көбейген. Бұл дұрыс құбылыс па?
Осы тұрғыда Dalanews белгілі журналист, қоғам белсендісі Гүлбану Әбенованың пікірін білген болатын.
Мұқаевтың қылығы жайлы
Гүлбану Әбенованың сөзінше, депутат емес, тіпті қарапайым адамның киімдерін ашық көрсетіп отыруы ерсі дүние.
“Ол бұл нәрсені не үшін көрсетті деп ойланып қаласың. Оның кайдзен ережесімен өмір сүргені кімге керек? Ол адамның адекваттығына да күмән келтіріп қалдым. Әркімнің жеке шкафы бары онсыз да түсінікті. Бұл кез келген адамның қарапайым әдеттері болуы керек.
Мұқаев осы арқылы өзінің санасының деңгейін көрсетті деп ойлаймын. Әрине, сөз, ой еркіндігі деген бар. Бірақ ол көріп отырған адам үшін пайдалы ақпарат болуы керек қой.
Миллиондаған оқырманы бар, ол депутат әрі билік өкілі екенін ұмытпағанымыз дұрыс. Кешегі видеосының заң қабылдаумен қандай байланысы бар? Ол отандық кәсіпкерлердің киімін сатып алғанын көрсетіп жатса бір жөн. Ол депутат емес, миллионер блогер ретінде ойланатын болып отыр ғой. Сол арқылы қаралымын көбейтіп, жарнама жасап, ақша тауып отыр”, – дейді Әбенова.
Шенеуніктерге әлеуметтік желіде отыруға тыйым салу керек пе?
Жақында саясаттанушы Марат Шибутов қазақстандық шенеуніктер әлеуметтік желіде отырмауы керек деп санайтынын жеткізген болатын.
Шибутовтың сөзінше, егер мемлекеттік қызметкер әлеуметтік желідегі парақшасында пікір қалдырып, таргеттік жарнама жасай алатын болса, бұл ол үшін манипуляция жасауға керемет мүмкіндік болмақ.
Алайда Гүлбану Әбенова саясаттанушының бұл пікірімен келіспейтінін жеткізді.
“Тыйым салумен келіспеймін. Себебі қазіргі заманда әлеуметтік желідегі өмір шынайы өмірмен тығыз байланысты. Сол арқылы депутат болсын, шенеуніктер болсын қалай өмір сүріп жатқанын бақылап отыруымыз керек. Олар әлеуметтік желіде отыруы керек. Қандай заң қабылданып жатқанын біліп отыруымыз керек.
Бірақ депутаттар әлеуметтік желіні сол қабылданып жатқан заңдарды түсіндіру үшін пайдалана бермейді. Бәрін заң қабылданып қойғаннан кейін біліп отырамыз. Халық қалаулылары қабылдағысы келетін заңды неге бізбен бірге ақылдаспайды? Бәрін халықпен талқылап отырулары керек. Қандай да бір заңды қабылдамас бұрын біздің пікірімізбен санасулары керек”, – дейді журналист.
Әбенова шенеуніктерге кейбір нәрселерді айтуға тыйым салынғанын атап өтті.
“Кейбір тақырыптар бойынша мақұлдаусыз талқылау жүргізе алмауы мүмкін. Ал депутаттар ашық болуы керек, ол үшін әлеуметтік желіде ешқандай шектеу жоқ”, – дейді ол.
Әлеуметтік желі арқылы шенеуніктер халықпен тығыз байланыс орната ала ма?
Гүлбану Әбенова шенеуніктер әлеуметтік желі арқылы халықпен тығыз байланыс орната алмайды деп есептейді.
“Шенеуніктер біз төлеген салыққа өмір сүріп отыр. Сәйкесінше олардың қалай, қандай жағдайда өмір сүріп жатқанын бақылауда ұстауымыз керек. Біздің салығымыздан оларға жалақы төленіп отыр. Ал салық қайтадан өсіп кетті. Неге соның бәріне жауап ала алмаймыз? Ал әлеуметтік желіде соның бәріне жауап берілуі керек.
Сондықтан біздің шенеуніктер әлеуметтік желімен жұмыс істей алмайды деп санаймын. Ал журналистер сұрақ қойса “жыныма тимеші” деп шығады.
Жақсы, онда әлеуметтік желіде жауап берсін. Ол да жоқ. Әлеуметтік желіде шенеунік, депутаттардың ешқандай имиджі жоқ”, – дейді журналист.
Мемлекеттік қызметкерлердің этикасы
Гүлбану Әбенова мемлекеттік қызметкерлердің этикасы деген түсінік барын атап өтті.
“Ол жерде не жазылғанын білмеймін, бірақ адами этика бар. Мемлекеттік қызметкерлерге деген талап болуы керек. Шенеуніктер қымбат сағатын көрсетіп қалады, олардың Дубайдағы мүлкі туралы естіп жатамыз. Неге шенеуніктер оның бәріне пікір білдірмейді? Оны білуге құқылымыз.
Неге мүліктерін қартайған анасының атына жазып қояды? Атын атап, түсін түстемейміз. Шенеуніктердің әйелінің неше түрлі кәсібі бар. Оның бәріне пікір білдіруі керек. Бірақ жасырын ұстап қалады.
Мысалы Жапонияда шенеунік қызметтің көлігімен қаланың шетіндегі зәулім үйіне барды делік. Оны бірден жұмыстан қуады. Ал біздің шенеуніктер қызметтік көлігімен балаларын жеке, өте қымбат мектептерге емін-еркін апарып келеді. Оның бәріне ақшаны қайдан тауып отыр? Бұл мәселе бірнеше рет көтерілген. Олар мұның бәріне жауап беруге міндетті, жауап бергің келмесе орныңды босат. Себебі мемлекеттік қызметкер ең алдымен адал, әділ, ашық болуы керек”, – дейді ол.
Депутаттың халық алдындағы жауапкершілігі
Журналист ең алдымен депутат жауапкершілікті сезіне алатын болуы тиіс деп есептейді.
“Өз шешімдерінің салдарын түсініп, оларды байыппен қабылдауы керек. Сондай-ақ, ол халықпен, әріптестерімен және оппозициямен диалог жүргізе алуы керек. Депутат принципшіл болуы тиіс – жемқорлыққа, лоббизмге немесе саяси қысымға көнбеуі керек. Бірақ, қазіргі әрекеттерінен олардың біреудің бизнесін не жеке мүддесін лобби жасап жүргендей әсер қалдырады.
Депутаттық этикаға келсек, ең алдымен ашықтық болуы қажет – атқарып жатқан жұмысы, табыс көздері туралы ашық айтуы, мүдделер қайшылығынан аулақ болуы тиіс”, – дейді Әбенова.
Ең маңыздысы – депутат жеке басының немесе партиясының емес, өз сайлаушыларының мүддесін қорғауы керек.
“Заңды бұзбай, халыққа үлгі бола білуі тиіс. Және ешқандай популизм болмауы керек – жай ғана рейтинг немесе хайп үшін сөйлеу керек емес”, – деп түсіндірді журналист.
