قازاقستاندا ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن بالالارعا قولداۋ كورسەتۋ باعىتىندا ماڭىزدى قادام جاسالدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا العاش رەت ينكليۋزيۆتى ورتا قۇرۋعا ارنالعان پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قولداۋدىڭ ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك ستاندارتى دايىندالدى. بۇل قۇجات ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالاردىڭ ءبىلىم الۋ قۇقىعىن شىنايى جۇزەگە اسىرۋعا جول اشپاق.
بۇگىندە ەلىمىزدە 230 مىڭنان استام بالا ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىگىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. بۇل جاي ستاتيستيكا ەمەس – ءار بالانىڭ جەكە تاعدىرى، جانۇياسى، بولاشاعى. وسى بالالارعا تەك جاناشىرلىق ەمەس، جۇيەلى قولداۋ قاجەت. جاڭا ستاندارت سول قولداۋدى ناقتىلايتىن جانە بىرىزدەندىرەتىن ماڭىزدى قۇجات بولىپ وتىر.
بۇل جونىندە وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ينكليۋزيۆتى جانە ارنايى ءبىلىم بەرۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى لاۋرا بۇتابايەۆا بىلاي دەيدى: «بۇل قۇجات – ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالاردىڭ ساپالى بىلىمگە تەڭ قول جەتكىزۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام. ءقازىر ءبىز مۇنىمەن قاتار بالالاردى كەشەندى قولداۋ جونىندەگى زاڭ جوباسىن ازىرلەپ جاتىرمىز. ول وتباسى مەن بالانى ءتۇرلى سالا ماماندارىنىڭ بىرلەسىپ سۇيەمەلدەۋى ءۇشىن ينستيتۋسيونالدىق جانە قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرادى».
قۇجاتتا بالانى ەرتە جاستان باستاپ، كاسىبي بىلىمگە دەيىن ۇزدىكسىز سۇيەمەلدەۋ، وقۋ پروسەسىن بەيىمدەۋ، قاجەتتى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋ، ورتاعا بەيىمدەۋ سىندى كەشەندى تالاپتار بەلگىلەنگەن. ەڭ باستىسى – جاۋاپتى قۇرىلىمدار مەن مامانداردىڭ مىندەتى زاڭنامالىق تۇرعىدان ناقتىلاندى.
ينكليۋزيانى جاي عانا بالانى ورتا مەكتەپكە قابىلداۋ دەپ تۇسىنۋگە بولمايدى. بۇل – مەكتەپتىڭ بەيىمدەلۋى، مۇعالىمدەردىڭ ارنايى ادىس-تاسىلدەردى مەڭگەرۋى، اتا-انانىڭ قولداۋ تابۋى، وقۋشىنىڭ ءوزىن جايلى سەزىنۋى. اتا-انالار ءۇشىن دە بۇل – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك پەن سىن. ەرەكشە بالانى تاربيەلەۋ – جۇيكە مەن جۇرەككە سالماق سالاتىن اۋىر ەڭبەك. سوندىقتان ولارعا تەك اقپارات ەمەس، مورالدىق جانە پسيحولوگيالىق قولداۋ دا اۋاداي قاجەت.
لاۋرا بۇتابايەۆا اتاپ وتكەندەي، قازىرگى تاڭدا وسى ساناتتاعى بالالاردى قولداۋ ءۇش دەڭگەيلى جۇيە ارقىلى جۇزەگە اسىپ جاتىر. بۇل – بالا تۋىلعاننان باستاپ، مەكتەپكە دەيىنگى، باستاۋىش جانە كاسىبي ءبىلىم بەرۋ كەزەڭدەرىن تولىق قامتيتىن، قۇرىلىمى جاعىنان ناقتى ءارى يكەمدى جۇيە. ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي ءتاسىل ەرەكشە بالالاردىڭ ءبىلىم مەن قوعامعا بەيىمدەلۋىن ۇزدىكسىز قولداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
مەكتەپ تە دايىن بولۋى كەرەك. بۇل تەك پاندۋس پەن ليفت ورناتۋمەن شەكتەلمەيدى. ارنايى ماماندار، بەيىمدەلگەن وقۋ باعدارلاماسى، شىدامدى ۇستاز – وسىنىڭ ءبارى ءبىر بالانىڭ بولاشاعىن قالىپتاستىرادى. بالانى قابىلداعان سىنىپتاستارعا دا ءتۇسىندىرۋ، تاربيەلەۋ جۇمىسى قاتار ءجۇرۋى كەرەك. ويتكەنى ينكليۋزيا تەك ءبىلىم ەمەس، قارىم-قاتىناس مادەنيەتى.
ءمۇعالىم – ينكليۋزيانىڭ نەگىزگى دىڭگەگى. سوندىقتان پەداگوگ-اسسيستەنت، ارنايى پەداگوگ، جەكە كومەكشى سەكىلدى جاڭا لاۋازىمدار ەنگىزىلىپ جاتىر. بۇل – قۋانتارلىق قادام. ءبىراق ول مامانداردى دايىنداۋ، ۇزدىكسىز وقىتىپ وتىرۋ – ەندى نازاردان تىس قالماۋعا ءتيىس ماسەلە.
وسى رەتتە لاۋرا بۇتابايەۆا اتاپ وتكەندەي، قازىرگى ينكليۋزيۆتى جۇيەنىڭ تابىستى بولۋى ەڭ الدىمەن كادر دايىندىعىنا بايلانىستى. «مۇعالىمدەر، لوگوپەدتەر مەن پسيحولوگتار ارنايى ءبىلىم الىپ، ينكليۋزيا قاعيدالارىن ناقتى ءتۇسىنىپ، قولدانا الۋى كەرەك. بۇل – فورمالدى ەمەس، ساپالى وزگەرىس كەزەڭى»، – دەيدى ول.
جاڭا ستاندارتتىڭ قابىلدانۋى – مەملەكەتتىڭ ۇستانىمىن بىلدىرەدى. بۇل تەك قاعاز جۇزىندەگى وزگەرىس ەمەس، بۇل – سانانى وزگەرتۋدىڭ باستاۋى. قوعام مۇگەدەكتىگى بار بالانى شەتتەتەتىن ەمەس، قولدايتىن، ورتاق ورتادا قاتار كورەتىن دەڭگەيگە كوتەرىلۋى كەرەك. ويتكەنى بۇل – ادامگەرشىلىكتىڭ ولشەمى.
ينكليۋزيا – قايىرىمدىلىق ەمەس. بۇل – ادىلەت. ءار بالاعا مۇمكىندىك بەرۋ – تەك سول بالاعا ەمەس، بۇكىل قوعامعا جاسالعان ينۆەستيسيا. ەرەكشە بالاعا ءبىلىم بەرۋ – بولاشاقتا بارىمىزگە ورتاق بەرەكە.
