"تەڭگەدەن ءال كەتىپ ەدى، وعان موينىن سوزىپ، شەتىنەن تاڭ قالىسىپ جاتقاندار بارشىلىق ەكەن. سىرتتاي قاراساڭىز، ولاردىڭ ارەكەتى كۇلكى شاقىرادى. ال ەندەشە ولار بۇعان دەيىنگى ەلىمىزدەگى انومالدى جوعارى ينفلياسياعا، تەرىس ماندەگى ناقتى پايىزدىق مولشەرلەمەگە نەگە نەمقۇرايلى قاراعان؟ ينفلياسيا دەگىنىڭىز "ءورت"، ەكونوميكا قىزىپ بارادى، سوعان باعىتتالعان ساياسات ءجۇرىپ جاتىر، ءبىراق نارىقتاعىلار، دىم بولماعانداي كۇي كەشىپ ەدى وسىعان دەيىن". وسىلاي اشۋلانعان قارجىگەر-مامان ءارى Monetarity Telegram ارناسىنىڭ اۆتورى ۆلاديسلاۆ تۋركين ۇلتتىق بانكتەن تەڭگە باعامىن تىزگىندەپ ۇستاۋدى جاپپاي تالاپ ەتۋشى تومەن بازالىق مولشەرلەمەنى قولدايتىنداردىڭ ەكىجۇزدى ارەكەتىن دە سۇق ساۋساقپەن نۇقىپ كورسەتەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"ال اناۋ، تەڭگە تۇرىندەگى مەملەكەتتىك باعالى قاعازداردىڭ (مبق) تابىستىلىعى مەن اقش وبليگاسيالارى اراسىنداعى ۇلكەن ايىرما (سپرەد) شە؟ كوزدەرىڭ كورسە، سونى نەگە كورمەيسىڭدەر؟ سول كەزدە ىشەكتى تارتۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى بۇل ايىرماشىلىق اقشا باعامىنا قاتىستى تاۋەكەل مەن ينفلياسيالىق سىياقىلاردى سيپاتتاپ، تەڭگەنىڭ الدا دا السىرەي تۇسەتىنىن تانىتقان. ەسەپ-قيساپتارعا سۇيەنسەك، بازالىق مودەلدەر بويىنشا تەڭگەنىڭ تەپە-تەڭ شاماسى 520 توڭىرەگىندە قالىپتاسقان. ساتىپ الۋ قابىلەتى مەن پايىزدىق مولشەرلەمەلەر پاريتەتى ارقىلى ءدال وسى دەڭگەيگە كەلەمىز. وسى جاعىنان العاندا، باعامنىڭ، كەرىسىنشە 520 تەڭگەدەن تومەندەۋى تۇسىنىكسىزدەۋ، ترەندتىك ينفلياسيا لوكالدى ماكسيمۋمدى يگەرىپ، ينفلياسيانى ەسەپكە العاندا SAAR (جىلدىق ماندەگى ماۋسىمدىق تۇزەتۋلەر) مولشەرلەمەسى، تىپتەن تەرىس ايماققا جىلجىعان (اقپاننان باستاپ مامىرعا دەيىن)"، - دەيدى مامان.
تۋركيننىڭ پىكىرىنشە، 1 اقش دوللارى قۇنىنىڭ 520 تەڭگەدەن اسۋىنا مىنانداي بىرنەشە فاكتور بار:
- بىرىنشىدەن، باستى فاكتور – ەكونوميكانىڭ قىزۋى. وعان ۇكىمەت "ۇدەمەلى يندۋستريالاندىرۋ" دەپ ادەمىلەپ بەتپەردە تاعىپ قويدى. "ەرەكشە جول"، "ەكونوميكالىق سەرپىلىس"، "پوتەنسيالدى ءوسىرۋ" دەگەن ۇراندار ارتىندا نە جاتقانى بەلگىلى: ەكونوميكاعا اقشا بۇگىن قۇيىلادى، ال كۇتىلگەن قايتارىم، ارينە كەشىگەدى، ءپوزيتيۆتى ويلاعاننىڭ وزىندە، بەلگىسىز ۋاقىتقا ايتەۋىر قايتادى. وعان قوسا بۇل ينۆەستيسيانىڭ باسىم بولىگى يمپورتتىق قۇرىلعىلار مەن ماتەريالدارعا جۇمسالادى. ناتيجەسىندە شەتەل ۆاليۋتاسىنا دەگەن سۇرانىس كۇرت ارتىپ، بۇل ماۋسىمدىق فاكتورلارمەن، ينفلياسيالىق كۇتۋلەرمەن جانە پايىزدىق تاۋەكەلدەرمەن جاعدايدى ودان سايىن ۋشىقتىرا تۇسەدى.
- ەكىنشىدەن، ينفلياسيالىق جانە اقشا باعامىنا قاتىستى اۋان. ەلىمىزدەگى ينفلياسيا نىسانالى دەڭگەيگە تۇراقتاماي، جۇرتتىڭ ديەۆالۆاسياعا قاتىستى كۇدىگىن كۇشەيىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە ۇلتتىق بانكتىڭ ماۋسىم ايىنداعى وتىرىسىندا بازالىق مولشەرلەمەنى كوتەرمەۋ تۋرالى قابىلداعان شەشىمى نارىقتىڭ كۇدىگىن ودان سايىن ۇلعايتتى. ۇكىمەت پەن رەتتەۋشى ورگاننىڭ "ينفلياسيا – قالىپتى قۇبىلىس"، "مولشەرلەمەنى قاتتى كوتەرمەيمىز، وسىمگە كەدەرگى بولماسىن" دەگەن مالىمدەمەلەرى اقشا-كرەديت ساياساتىنا دەگەن سەنىمدى شايقالتتى.
- ناتيجەسىندە تەڭگە باعامى ءقازىر ماكروەكونوميكالىق فۋندامەنتالدى فاكتورلاردان گورى ەلدەگى مونەتارلىق ءتارتىپتىڭ ينستيتۋسيونالدى قۇلدىراۋىن كورسەتەدى. وسىلايشا، ينفلياسياعا بەي-جاي قاراۋدىڭ، تەڭگە مەن دوللار اراسىنداعى ينفلياسيالىق ايىرماشىلىق پەن پايىزدىق مولشەرلەمەدەگى الشاقتىقتىڭ كەسىرىنەن تەڭگە بىرتىندەپ قۇنسىزدانىپ جاتىر. وعان قوسا، ەكونوميكانىڭ جاساندى جولمەن قىزۋى دا سۇرانىستى ارتتىرىپ، قىسىمدى كۇشەيتۋدە.
"ەگەر بيىلعى ورتاشا باعامدى الىپ، ينفلياسيا بولجامدارىنا قاراي شاعىپ ەسەپتەپ جىبەرسەك، ءبىر جىل ىشىندە تەڭگەنىڭ دوللارعا شاققانداعى باعامى 550-560 شاماسىنا بارىپ قالادى. ارينە، بۇل -تەك ورتا مەرزىمدى باعدار. قازىرگى جوعارى سۇرانىستى، تاۋەكەل فاكتورلارىن ەسكەرسەك، اقشا باعامى بۇدان دا جوعارى بولۋى مۇمكىن. ال ۇكىمەت باسشىسىنىڭ "بيۋدجەتتىك باعام" رەتىندە 540-تى ايتۋى، مەنىڭشە، قىسىم كوزى بولىپ تابىلمايدى، كەرىسىنشە، ەكونوميكالىق تۇرعىدان نەگىزدەلگەن، ينفلياسيالىق تاۋەكەلدەردى ەسكەرمەگەن ەسەپ-قيساپقا سۇيەنگەن دۇرىس بولجام. جالپى، باعدارى دۇرىس، ول ءۇشىن ارقاسىنان دا قاعىپ قويۋعا بولادى. ءبىراق، ماسەلە مۇندا ەمەس، باسقادا. ۇكىمەت ءوز بولجامىن جاريالادى، الايدا تەرىس سالدارلاردى جويۋعا باعىتتالعان ناقتى شارالاردى ايتپادى. نەگىزى، ءبىز ايتىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ ءتۇپ-تامىرى وسى ارادا جاتىر. تەڭگە باعامى – سەبەپ ەمەس، ول تەك سالدار. ينفلياسيا ۇدايى جوعارى بولىپ تۇرسا، مونەتارلىق ساياسات ناشار جۇرگىزىلسە، ال فيسكالدىق ساياسات "حالىققا جاعامىن" دەپ ۇرانداتىپ جاتسا، ۆاليۋتالىق باعام ەرتە مە، كەش پە پەسسيميستىك سەناريي كورسەتكىشتەرىن "قۋىپ جەتۋى" ابدەن ىقتيمال"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى ول.
بۇعان دەيىن ەكونوميست الماس چۋكين ينفلياسيا حالىقتىڭ اقشاسىن قالاي "جەپ" جاتقانىن ايتىپ، ءوز بولجامىمەن بولىسكەن.
