سيفرلىق ترانسفورماسيالاۋ اققۇم اۋىلىنا دا جەتتى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ 5 قازاندا اقوردادا وتكەن جيىندا ۇستازدار قاۋىمىن كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاپ، اسا جاۋاپتى ءارى قاستەرلى مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ جۇرگەن پەداگوگتەرگە العىس ايتقان ەدى. سول باسقوسۋدا مەملەكەت باسشىسى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ، بالالاردى ۇيلەسىمدى جانە جان-جاقتى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان قولعا الىنعان جۇيەلى شارالارعا نازار اۋدارىپ، ءبىرقاتار تاپسىرما بەرگەن بولاتىن.
«جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا كەلەسى جىلى 460 مىڭنان استام بالاعا ارنالعان 217 جاڭا مەكتەپ سالۋ جوسپارلانعان. ولار زاماناۋي تالاپتارعا ساي جابدىقتالعان وزىق ءبىلىم وشاعى بولادى. مەكتەپتەردە ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالاردىڭ كەدەرگىسىز ءبىلىم الۋىنا قولايلى جاعداي جاسالادى. اتالعان اۋقىمدى جوبا ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋگە، قالا مەن اۋىل مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم الشاقتىعىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇدان بولەك، ەلىمىزدە جىل سايىن كەمىندە مىڭ مەكتەپتىڭ عيماراتىنا جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ءبىلىم بەرۋ پروسەسىن سيفرلاندىرۋعا باسا نازار اۋدارىلادى. بارلىق مەكتەپتى جىلدامدىعى جوعارى ينتەرنەتكە قوسۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىس قولعا الىنادى. قوسىمشا ءبىلىم بەرۋگە ەرەكشە ءمان بەرىلەدى. ونىڭ اياسىندا ءۇش ميلليوننان اسا ادامدى قامتۋ جوسپارلانىپ وتىر»، دەگەن قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى ەلدى مەكەندەردى، ونىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن كوتەردى.
تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن اپپارات باسشىسى ەركەعالي ءالىمقۇلوۆ پەن قازىعۇرت اۋدانىنىڭ اكىمى يسمايلوۆ ازيزحان قازىعۇرت، ايماقتاعى التىنتوبە اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى اققۇم اۋىلىندا بولدى.
قازان ايىندا «Kcell» اق بۇل اۋىلعا 4G ستاندارتىنا سايكەس كەلەتىن بازالىق ستانسيا ورناتقان بولاتىن. ءموبيلدى ينتەرنەت جەلىسىنىڭ جىلدامدىعى 21 مبيت/س. سونىمەن قاتار «ترانستەلەكوم» اق اققۇم باستاۋىش مەكتەبىنە 10 مبيت/س جىلدامدىقتاعى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت جەلىسىن ۇسىندى. تۇركىستان وبلىسىنىڭ سيفرلاندىرۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ جانە ارحيۆتەر باسقارماسىنىڭ باستاماسىمەن مەكتەپكە راديوحابار تاراتۋ تەحنولوگياسى بويىنشا 20 مبيت/س جىلدامدىقتاعى ينتەرنەت جەلىسى جۇرگىزىلدى.
مەكتەپتەگى ينتەرنەت ماسەلەسى «قولجەتىمدى ينتەرنەت» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا 2025 جىلى تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىسىن قامتۋ جوسپارى ارقىلى تولىعىمەن شەشىلمەك.
اپپارات باسشىسى مەكتەپ ۇجىمىمەن كەزدەسىپ، پىكىر الماستى. ول مەكەمەنى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن شەشۋ جۇمىستارى جالعاساتىنىن ايتتى.
– اققۇم اۋىلىندا بازالىق ستانسيا ورناتىلىپ، مەكتەپتەردە ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىك ارتتى. مۇعالىمدەرگە ەلەكتروندىق قۇجات تولتىرۋعا تولىق مۇمكىندىك پايدا بولدى. كورشى اۋىلدارداعى ينتەرنەت ماسەلەسىن دە كوتەرىپ ءجۇرسىز. بۇل ماسەلە بويىنشا نۇسقاۋ بەرىلدى، تەحنيكالىق جاعدايىن قاراپ جاتىرمىز، ماسەلەنى بارىنشا قىسقا مەرزىمدە شەشەمىز، – دەدى ە.ءالىمقۇلوۆ.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ساپالى ءارى اۋقىمدى سيفرلىق ترانسفورماسيالاۋ بويىنشا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى اياسىندا جۇمىستار جۇرگىزىلمەك. بۇل رەتتە تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ سيفرلاندىرۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ جانە ارحيۆتەر باسقارماسىنىڭ باسشىسى اسەت ءابدىراحانوۆ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن ينتەرنەت مۇمكىندىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانىپ، ونلاين بايلانىس ارقىلى بىلىكتى ۇستازداردى تارتۋدى ۇسىندى. اپپارات باسشىسى ۇسىنىستى قولداپ، بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ باسشىلارىنا ءبىرقاتار ۇسىنىسىن جەتكىزدى.
اققۇم اۋىلدىق ورتا مەكتەبىندە «ترانستەلەكوم» اق قاراجاتى ەسەبىنەن مەكتەپىشىلىك جەرگىلىكتى جەلىلەردى ۇيىمداستىرۋ جوباسى پيلوتتىق جوبا رەتىندە جۇزەگە اسىرىلادى.
اۋدانداعى جۇمىس ساپارى بارىسىندا اپپارات باسشىسى اۋىلدارعا وپتيكالىق ينتەرنەت جەلىسىن تارتۋ ىسىمەن اينالىسىپ جاتقان جەكە ينۆەستورمەن كەزدەستى. «COMDATA» ج ش س قازىعۇرت اۋدانى ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىندارىن زاماناۋي GPON تەحنولوگياسىن قولدانا وتىرىپ، جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. الداعى ۋاقىتتا ەلدى مەكەندەردى ساپالى ينتەرنەت جەلىسىمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارى جالعاسادى. سونىمەن قاتار ءبىلىم نىساندارىندا بەينەباقىلاۋ جانە تولىق دابىل جۇيەسىن ورناتۋ جۇمىستارى باقىلانادى.
«قازاقتەلەكوم» اق ينتەرنەت جىلدامدىعى تومەن 84 مەكتەپتى، «ترانستەلەكوم» اق 24 مەكتەپتى وپتيكاعا كوشىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. وسىعان سايكەس ينتەرنەت جىلدامدىعى تومەن 139 مەكتەپتىڭ 52ء-سى جىل سوڭىنا دەيىن تالشىقتى-وپتيكالىق جەلىگە كوشەدى.
جاڭا تەحنولوگيا تۇركىستان جاستارىنا قولجەتىمدى مە؟
بيىلعى قىركۇيەك ايىندا مەملەكەت باسشىسى تۇركىستان وبلىسىنا بارعان ساپارى كەزىندە جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقپەن كەزدەسىپ، ءبىراز ماسەلە كوتەردى. سونىڭ ىشىندە جاستارعا جاعداي جاساۋ ىسىنە دە بارىنشا نازار اۋداردى.
– قاستەرلى تۇركىستان جەرىنە ارنايى كەلىپ وتىرمىن. تۇركىستان ءوڭىرىنىڭ كەلەشەگى جارقىن دەپ ويلايمىن. جاستارىمىزعا ۇلگى-ونەگە كورسەتىپ جۇرگەن ارداگەرلەرگە العىس ايتقىم كەلەدى. ەڭ الدىمەن، جاستارعا قولداۋ ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. ءبىز ءبارىمىز بىرىگىپ، ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتۋىمىز قاجەت. سىرتتان كەلەتىن تاۋەكەلدەر از ەمەس. احۋالدى جاقسى بىلەسىزدەر، – دەگەن ق.توقايەۆ جاستاردىڭ جايلى ءومىر ءسۇرىپ، ساپالى ءبىلىم الۋىنا، جاڭا تەحنولوگيالاردان شەت قالىپ كەتپەۋىنە اكىمدىكتەر بارىنشا كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگن جەتكىزدى.
وسى ورايدا تۇركىستان وبلىسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسى جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ جاستارعا قىزمەت كورسەتۋ جانە NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ءدىنيسلام بيماحانبەتوۆتى سوزگە تارتىپ، ءوڭىر جاستارىنىڭ زامان جەتىستىكتەرىنەن، اتاپ ايتقاندا ينتەرنەتتىڭ يگىلىگىنەن، ءىت جانە سيفرلىق، ەلەكتروندىق تەحنولوگيالاردان شەت قالىپ كەتپەۋ ءۇشىن نەندەي جۇمىستار قولعا الىنىپ جاتقانىن سۇرادىق.
– ءبىزدىڭ باسقارمانىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بۇگىندە وڭىردە 14-35 جاس ارالىعىندا 663 260 جاس بار. قازىرگى تاڭدا وبلىس اۋماعىندا جۇمىس ىستەيتىن جاستار رەسۋرستىق ورتالىقتارىنىڭ سانى 18، ولاردىڭ بىرەۋى – وبلىستىق، 3-ەۋى – قالالىق، ال قالعان 14ء-ى اۋداندىق دەڭگەيدەگى ورتالىقتار. وڭىردەگى وسى ورتالىقتاردا جالپى سانى 423 مامان ەڭبەك ەتەدى. وسى مامانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى، ياعني 340-ى جاستارمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيدى.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭىنا تۇجىرىمدامالىق ءبىرقاتار وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ، سونىڭ ارقاسىندا جاستار كاتەگورياسى 29 جاستان 35 جاسقا دەيىن سوزدىرىلعان. وسى يگىلىكتىڭ شاراپاتى اياسىندا جاستاردى قولداۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى پايدالانۋ بۇعان دەيىنگى 3،5 ملن جاستان بىردەن 6 ملن جاسقا دەيىن كوتەرىلىپ، بۇرىنعى تالاپ بويىنشا جاستار ساناتىنان شىعىپ قالعان كوپتەگەن ازاماتتىڭ ەڭسەسى كوتەرىلىپ قالدى، – دەيدى د.بيماحانبەتوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، وسىدان بەس جىل بۇرىن تۇركىستان قالاسىندا كوپفۋنكسيونالدى ۇلگىدەگى زاماناۋي جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ سۋ جاڭا عيماراتى پايدالانۋعا بەرىلگەن ەكەن. وسىنىڭ ارقاسىندا جاستاردىڭ جان-جاقتى دامۋىنا، بويىنداعى ونەرى مەن قابىلەتىن شىڭداۋىنا بارلىق جاعداي جاساۋعا بولاتىن مۇمكىندىك پايدا بولعان. ايتالىق، كاسىپ اشىپ، تابىس تابام دەۋشىلەرگە كوۆوركينگ ورتالىعى، ءىت-park، زاڭگەرلىك كەڭەستەر قاراستىرىلىپتى.
– سونىمەن بىرگە ءوڭىر جاستارى ەرىكتىلەر كلۋبى، «جاس سارباز»، ەلەكتروندى كىتاپحانا، تىلدەر مەكتەبى، ينتەرنەت جەلىسى، ءماجىلىس زالى، سپورت الاڭشالارى جانە تاعى باسقالارىنىڭ يگىلىگىن كورە باستادى. مۇنداعى كوپفۋنكسيونالدى ورتالىق ءبىر مەزەتتە 400-گە جۋىق جاسقا قىزمەت كورسەتە الاتىن الەۋەتكە يە.
بۇل ورتالىقتا «جاستارعا قىزمەت كورسەتۋ» ورتالىعى، «ءموبيلدى توپ»، Turkistan HUB coworking zone، IT PARK، روبوتوتەحنيكا مەكتەپتەرى، كوۆوركينگ الاڭى، ەلەكتروندى كىتاپحانا، «جاس سارباز»، «ەرىكتىلەر مەكتەبى»، «قۇرىلىس جاساقتارى»، «تىلدەر مەكتەبى»، ءتۇرلى جاستار ۇيىمدارى، مەديا ستۋديا جانە پسيحولوگيالىق تەراپيا ت.ب كوپتەگەن جاستار كلۋبتارى، مەكتەپتەر مەن ۇيىرمەلەر جۇمىس ىستەپ، جاستارعا مەملەكەت ۇسىنعان ءتيىستى قىزمەتتەردىڭ يگىلىن كورىپ كەلەدى. ودان بولەك، جاستار اتالعان عيماراتتاعى «relax zone» دەمالىس ايماعىندا، عيمارات سىرتىنداعى اۋلاسىندا ورنالاسقان فۋتبول، ۆولەيبول، باسكەتبول، تەننيس الاڭشالارىندا ۋاقىتتى ءتيىمدى وتكىزىپ، سۇيىكتى سپورتىمەن اينالىسا الادى، – دەيدى تۇركىستان وبلىسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسى جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ جاستارعا قىزمەت كورسەتۋ جانە NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ءدىنيسلام بيماحانبەتوۆ.
جالپى حالقىنىڭ 25،2 پايىزىن جاستار قۇراپ وتىرعان تۇركىستان وبلىسىنا مۇنداي عاجايىپ عيماراتتىڭ اۋاداي قاجەتتىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى ماسەلە.
ينتەرنەت الاياقتىق فاكتىمەن 500-دەي ءىس تىركەلدى
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2022 جىلعى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا «ينتەرنەت جانە تەلەفون ارقىلى جاسالاتىن الاياقتىق ارەكەتتەرگە ايرىقشا نازار اۋدارۋ كەرەك. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مۇنداي قاتەرلەردى انىقتاپ، قىلمىسكەرلەردى قۇرىقتاۋ ءۇشىن اقپاراتتىق-ساراپتاما جۇمىسىن كۇشەيتۋى قاجەت. سونداي-اق، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق جانە قارجىلىق ساۋاتىن جۇيەلى تۇردە ارتتىرعان ءجون»، دەپ بۇل باعىتتا اتقارىلار جۇمىستارعا نازار اۋدارعان.
جالپى ەلىمىزدە سوڭعى جىلدارى ينتەرنەت-الاياقتىق سيپاتىنداعى قىلمىستىق ارەكەتتەر قاتارى كۇرت ارتىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىندەگىدەي تۇركىستان وبلىستىق پوليسيا دەپارتامەنتىندە دە «CyberPol» توبى قۇرىلعان. بۇل جونىندە باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا وبلىستىق پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ كريمينالدىق پوليسيا باسقارماسىنىڭ اعا جەدەل ۋاكىلى ەرمەك شاكيم ايتىپ ءوتتى.
«ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، وسى جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسىمەن وبلىس اۋماعىندا ينتەرنەت-الاياقتىققا قاتىستى 454 ءىس تىركەلدى. ونىڭ ىشىندەگى 196-سىن سوتقا جولدادىق. بۇل باعىتتاعى قىلمىستاردىڭ اشىلۋى 44،5 پايىزدى قۇرادى.
بيىلعى قاراشا ايىنان باستاپ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە ينتەرنەت-الاياقتىقپەن كۇرەستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا كيبەرقىلمىسقا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى جۇمىسىنا كىرىستى. الداعى كۇندەرى وڭىردە وسى سياقتى دەربەس باسقارما اشۋ جۇمىستارى قولعا الىنىپ جاتىر. سونداي-اق الەۋمەتتىك جەلىلەردە ارنايى ماقساتتاعى توپتىڭ پاراقشالارىن اشتىق. ەندىگى جەردە ينتەرنەت-الاياقتاردىڭ قاقپانىنا ءتۇسىپ، قۇربانى بولعان ازاماتتار الەۋمەتتىك جەلىلەردە اشىلعان پاراقشالارىمىزعا ءوزىنىڭ ءانونيمدى ارىز-شاعىمدارىن جولداي الادى»، دەدى اعا جەدەل ۋاكىلى ەرمەك ەرالى ۇلى.
