ەل قامىن ويلاعان ەلباسى

 عالامدىق سىن-قاتەرلەر مەن نارىقتىڭ قاتال قىسپاعىنا قاراماستان، قازىرگى قازاقستان كەمەل ويلى كەمەڭگەر كوشباسشىسىنىڭ ارقاسىندا از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وزىق ءبىلىم، يننوۆاسيالىق عىلىم جانە ءوندىرىس ينتەگراسياسى ارقىلى ەكونوميكاسىن قارقىندى دامىتىپ كەلە جاتقان، دۇنيەجۇزى مويىنداعان بىرلىگى بەكەم تۇعىرلى مەملەكەتكە اينالدى.

تىلەكتەس ەسپولوۆ،

قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى،

ق ر ۇعا ۆيسە-پرەزيدەنتى، اكادەميك

نازاربايەۆ فەنومەنى

ۇلانعايىر دالامىزدىڭ  بەل ورتاسىندا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ءوز قولىمەن تۇرعىزىلعان ەلوردامىز – استانا تورىندە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ بيىك تۇعىرىنداي بولىپ اقوردامىز اسقاقتاپ تۇر. تاريحقا ۇڭىلسەك، بۇگىنگى ءبىز جەتىپ وتىرعان ازات قوعامدى اتا-بابالارىمىز قانشاما عاسىرلار بويى اڭساپ كەتتى؟! ىنتىماعى جاراسقان بەيبىت قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان بۇگىنگى تاۋەلسىز ۇرپاق شىنىمەن باقىتتى. سوندىقتان، ماڭگىلىك ەل مۇراتىنا جەتۋ جولىندا بارىمىزدى قادىرلەپ، قاستەرلەۋ ءار ازاماتتىڭ مىندەتى بولۋعا ءتيىس.

ءار مەملەكەتتىڭ وركەنيەتتىلىگى ونىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىنە، ءبىلىمى مەن عىلىمىنىڭ جەتىستىكتەرىنە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ەسكەرسەك، ءبىز بۇگىندە وزىندىك دامۋ مودەلىن قالىپتاستىرعان، وزگەلەرگە ۇلگىلى ەل  بولارلىقتاي دارەجەگە جەتتىك دەسەك، ارتىق ايتپاعاندىعىمىز بولار. بۇل رەتتە قازاقستاندى الەمگە تانىتقان «نازاربايەۆ فەنومەنى» تۋرالى ايتپاۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، كەمەڭگەر تۇلعانىڭ  عالامدىق دەڭگەيدەگى كوشباس­شىلىق قاسيەتتەرى ەل دامۋىنا زور ىقپال ەتىپ وتىر. وسى تۇرعىدان العاندا ەلباسىنىڭ ساياساتىندا كەمەڭگەر تۇلعانىڭ كورەگەندىك قاسيەتى جاتىر. مىنە، وسى قۇبىلىستى الەمدىك ساراپشىلار «نازاربايەۆ فەنومەنى» دەپ اتاپ ءجۇر. شىندىعىندا، ەلىنىڭ قامىن ويلاپ، حالقىنىڭ مۇددەسىن جولىندا ايانبايتىن ەلباسى عاسىرلار توعىسىندا الەمدىك ساياساتقا ىقپال ەتە العان ساناۋلى تۇلعالاردىڭ الدىڭعى قاتارىنان كورىنە الدى.

قازاقستان قوعامى ەگەمەندىك العان العاشقى جىلدارمەن سالىستىرعاندا ەكونوميكا سالاسىندا سەرپىندى قادامدار جاساپ، ەلەۋلى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءتيىمدى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنىڭ ناتيجەسىندە كوپتەگەن قيىندىقتار ەڭسەرىلىپ، ەلىمىزدە جاڭا يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق باعدارلامالار ىسكە اسىرىلا باستادى. قازاقستان بۇگىندە وتپەلى كەزەڭ مىندەتتەرىن تولىقتاي شەشىپ، پوستيندۋستريالدىق قوعام ستاندارتتارىن قالىپتاستىرۋدا. ەكونوميكالىق مودەرنيزاسيا ساياساتى الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋعا قول جەتكىزدى. ەۆوليۋسيالىق رەفورمالار ءوزىن اقتادى.

حالقىمىزدى كەمەل كەلەشەككە باستاپ، ەل قامىن ويلاعان ەلباسى ءوزىنىڭ عالامدىق دەڭگەيدەگى كوشباسشىلىق قاسيەتتەرىمەن جالپى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ، ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ الەمدىك دەڭگەيدە دامۋىنا ىقپال جاساۋدا. سونىڭ ايقىن دالەلى رەتىندە، جاقىندا عانا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي ىقپالىمەن قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا تولىق مۇشە بولۋىن ايرىقشا اتاپ وتۋگە بولادى.

دسۇ – وركەندەۋدىڭ جاڭا كوكجيەگى

مەملەكەتىمىزدىڭ تۇراقتىلىعىن ايقىندايتىن جاھاندىق سيپاتتاعى نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى. حالىقارالىق ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ (FAO) اقپاراتى بويىنشا قازىرگى كەزدە دۇنيەجۇزىنىڭ 1 ملرد.-قا جۋىق حالقى ياعني، ءاربىر جەتىنشى ادام ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى سالدارىنان اشتىقتىڭ زاردابىن تارتۋدا. الەم بويىنشا وندىرىلگەن ازىق-تۇلىكتىڭ 30-40 پايىزى ءونىمنىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگىنەن، ستاندارت تالاپتارىنا ساي بولماۋىنان تۇتىنۋشىعا جەتپەيدى. عالىمداردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە جۇگىنسەك، 2050 جىلى دۇنيەجۇزىندەگى حالىقتىڭ سانى 9 ميللياردقا جەتەدى. دەمەك، جەر شارى حالقىن ساپالى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى ءتىپتى كۇردەلەنە تۇسپەك. بۇل رەتتە باستى سالماق اۋىل شارۋاشىلىعىنا تۇسەتىنى ءسوزسىز. وسى ورايدا، قازاقستان اگرارلى مەملەكەت بولعاندىقتان، اتالعان پروبلەمالاردى شەشۋدە ءوزىنىڭ تىڭ يننوۆاسيالىق باعىتتارىن ۇسىنا الادى. بۇگىنگى كۇنى الەمدەگى حالىق سانىنىڭ ءوسۋى مەن تۇتىنۋشىلىق قابىلەتتىڭ جوعارىلاۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدە وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمنىڭ كولەمىن 70 پايىزعا ارتتىرا وتىرىپ، حالىقارالىق نارىققا شىعۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىنە قول جەتكىزۋدەمىز.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ اتاپ وتكەندەي، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا مۇشە بولۋ ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدى جاڭا كوكجيەكتەرگە باستايتىنى انىق. جاڭا وندىرىستەر مەن جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىكتەر تۋادى. كاسىپورىنداردىڭ شەتەل نارىقتارىنا شىعۋى قامتاماسىز ەتىلىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ كەڭ اۋقىمىنا تاڭداۋ جاساۋىنا جول اشىلادى.

قازاقستان ءۇشىن بۇل ۇيىمعا مۇشە بولۋدىڭ باستى ارتىقشىلىعى – شەت مەملەكەتتەردىڭ ينۆەستيسيالارىن تارتۋعا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر تۋىندايدى. اۋىل شارۋاشىلىعىن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنا قاتىستى، دسۇ-نىڭ ەرەجەلەرىنىڭ ەكى نەگىزگى ءبولىمىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك:

• ىشكى قولداۋ. بۇل جەردە قازاقستاننىڭ ءجىو-نىڭ 10% دەيىن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا قولداۋ كورسەتۋگە رۇقسات ەتىلەدى.


• ەكسپورتتىق سۋبسيديالار. ءدسۇ-نىڭ ەرەجەلەرىنە سايكەس، ەكسپورتتىق سۋبسيديالارعا جول بەرىلمەيدى. دەگەنمەن، قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ەكسپورتتىق سۋبسيديالارعا رۇقسات بەرىلىپ وتىر.

وسى شارتتاردىڭ وڭتايلى ناتيجەلەرىنە ەلباسىنىڭ اگرارلىق سالانىڭ قازىرگى جاعدايىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، بارىنشا كوڭىل ءبولۋىنىڭ ارقاسىندا جەتىپ وتىرمىز.

جۋىردا عانا ەلباسى ميلاندا وتكەن بيزنەس-فورۋمعا قاتىسىپ، كولەمى 500 ملن. دوللاردى قۇرايتىن 20 كەلىسىمشارتقا قول قويدى. سونىڭ ءبىرى – ازىق-تۇلىك تاعامدارىن، اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارىن ءوندىرۋ. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا ەكونوميكانىڭ باسىم سالالارىنا، ونىڭ ىشىندە اگروونەركاسىپ كەشەنىنە قوماقتى قارجى سالعان ينۆەستورلارعا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان. ايتا كەتسەك، ينۆەستورلار كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى مەن جەر سالىعىنان 10 جىلعا، مۇلىك سالىعىنان 8 جىلعا بوساتىلادى. سونىمەن قاتار، سالىنعان نىساننىڭ قۇرىلىسى اياقتالعاننان كەيىن، جۇمسالعان شىعىننىڭ 30 پايىزىن قايتارىپ بەرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلىپ وتىر.

پرەزيدەنت سەنىم ارتقانداي، دسۇ-نا ەنۋ الەمدىك ەكونوميكا ينتەگراسياسىنا، دۇنيەجۇزىنىڭ جەتەكشى 30 ەلى قاتارىنا ەنۋگە جانە «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن ورىنداۋعا بارىنشا جاعداي تۋعىزادى. ۇلتتىق جوسپاردا ەكونوميكانىڭ اگرارلىق سەكتورىن جاڭارتۋعا ۇلكەن كوڭىل بولىنگەنىن ەرەكشە اتاعانىمىز ءجون. پرەزيدەنتتىك باعدارلامانىڭ 35ء-شى قادامىندا اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ جولى ونى نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزۋ ەكەندىگى ايتىلادى. ەلباسى ءوزىنىڭ بەس ينستيتۋسيونالدى رەفورماسىندا اگرارلىق سالانى دامىتۋدىڭ باسىمدىقتارىنا توقتالا كەلە، باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە جەر پايدالانۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارعان بولاتىن. بۇگىندە قازاقستان الەمدىك جەر رەسۋرستارىنىڭ 4 پايىزىن قۇرايتىن كولەمى 220 ملن. گا اۋىل شارۋاشىلىعىنا پايدالى جەردى يەلەنسە دە، سونىڭ 9 ملن. گەكتار مەملەكەتتىك قورعا جاتاتىن جايىلىمدىق ماقساتتاعى قۇنارلى جەرى مۇلدەم پايدالانباي وتىر. جەردىڭ 8 پايىزعا جۋىعى وندىرىستىك قالدىقتارمەن لاستانىپ، تاعى دا باسقاداي سەبەپتەرمەن اۋىل شارۋاشىلىعىنا قولدانۋ اينالىمىنان شىعىپ وتىر. بۇگىنگى كۇنى ءتۇرلى سەبەپتەرمەن قازاقستاندا 700 مىڭ گا سۋارمالى جەرلەر اۋىل شارۋاشىلىعى اينالىمىنان شىعارىلعان.

اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ – باستى ماقسات

تەرەڭ تولعاندىراتىن باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى، ەگىستىكتەردە سۋارۋ جۇيەلەرى تيىمدىلىگىنىڭ كۇرت كەمۋى – ول سۋارۋ جانە درەناج جۇيەلەرىنىڭ توزۋى، جەر استى سۋلارىن پايدالانۋ بارىسىندا درەناجبەن تولىق قامتاماسىزدانباعاندىعى تاعى دا باسقا دا سەبەپتەر جەر بەتىنىڭ باتپاقتانۋىنا جانە قايتا تۇزدانۋىنا الىپ كەلۋدە. وسىعان بايلانىستى، ەلىمىزدە كەڭ كولەمدەگى جايىلىم جەرلەردى ءتيىمدى پايدالانۋ زاڭنامالىق دەڭگەيدە رەتتەۋدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان، قازىرگى كەزدە «قازاقستاننىڭ جايىلىم جەرلەرى تۋرالى» ارنايى زاڭ دايىندالۋدا. قازاقستاننىڭ جالپى تەرريتورياسىنىڭ 67،0 پايىزى نەمەسە 187،0 ملن. گا جايىلىم جەرلەر. ال قالپىنا كەلتىرىلەتىن جىلدىق مال ازىعىنىڭ رەسۋرسى 25،0 ملن. توننا ازىق ولشەمىن قۇرايدى نەمەسە قورەكتىگى بويىنشا 1،0 ملرد. پۇت استىق وندىرۋمەن تەڭ. دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ اقپاراتى بويىنشا جىلدىق مال ازىعى 1،2 ملرد. اقش دوللارىنا باعالانادى. بۇگىنگى كۇنى مال ازىعىنىڭ بالانسىندا جايىلىم شوپتەرمەن قامتاماسىزداندىرۋ 50،0 پايىزدى قۇرايدى، ال كەيبىر ايماقتاردا ودان دا تومەن. سوندىقتان قابىلداناتىن زاڭنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا ماڭىزى زور.

بۇگىندە ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمدى وندىرۋمەن 189،9 مىڭ اگروقۇرىلىم مەن 1632،8 مىڭ ءۇي شارۋاشىلىعى اينالىسادى. اگروقۇرىلىمداردىڭ جالپى سانىنىڭ 182،7 مىڭى نەمەسە 96،2 پايىزى شارۋا (فەرمەر) قوجالىقتارى بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ 40 پايىزىنىڭ جەر كولەمى 10 گەكتاردان اسپايتىندىقتان، ۇساق اۋىل شارۋاشىلىق قۇرىلىمدارىنىڭ وزدەرى وندىرەتىن ءونىمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ، يننوۆاسيانى ەندىرۋ، نارىققا ساپالى تاعام ونىمدەرىن شىعارۋ ماسەلەلەرىن دەربەس شەشە المايدى. سونىمەن قاتار ولاردىڭ بىلىكتىلىگى جوعارى مامانداردى جۇمىسقا تارتۋعا مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى. وسى جانە باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى جەرگە يەلىك ەتۋ قۇقىعى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى سالاسىندا ءبىلىمى بار، شارۋاشىلىعى وزىق تەحنيكامەن جابدىقتالعان ءوندىرىس يەسىنە بەرىلۋى ءتيىس. جەر قاتىناسى پروسەدۋرالارى اشىق بولىپ، ال تيەسىلى جەر شارۋاشىلىقتىڭ مامانداندىرىلعان سالاسىنا سايكەس ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك.

وسى ورايدا ەلباسى ۇساق كاسىپورىندار مەن جەكە كاسىپكەرلەردى ورتا دەڭگەيگە كوشىرۋ ءۇشىن جاعداي جاساپ، ىرىلەندىرۋدىڭ العىشارتتارىن قالىپتاستىرۋ تالابىن قويىپ وتىر. وسى تالاپتاردى ورىنداۋدىڭ باستى جولى – ۇساق شارۋاشىلىقتاردى كووپەراسياعا شوعىرلاندىرىپ، يننوۆاسيالىق باعىتتا دامىتۋ. اۋىل شارۋاشىلىق كووپەراسياسىنىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان تيىمدىلىگى شەتەل ءتاجiريبەسiمەن دالەلدەنگەن. دۇنيەجۇزىندە كووپەراتيۆ قوزعالىسى اۋىل شارۋاشىلىق ءوندiرiءستىڭ 100%-ىن، تاماق ءوندىرۋ ونەركاسiءبىنiڭ 45-50% قامتيدى. كووپەراسياعا شوعىرلانۋ – اۋىلدىق جەردە تۇراتىن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا، اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەردىڭ تيىمدىلىگىن جانە قۇنارلىعىن ارتتىرۋعا، جەرگىلىكتى حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋگە، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋعا ەرەكشە ىقپال ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا اگرارلىق سالاداعى عالىمدار مەن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ماماندارى بىرىگىپ «اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراسياسى تۋرالى زاڭ» دايىنداپ، پارلامەنت ماجىلىسىنە بەكىتۋگە ۇسىندى.

دامىعان ەلدەردە جالپى اگرووندىرىستىك كەشەن ءونىمنىڭ 50-90 پايىزى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ءبىزدىڭ ەلدە وسى كورسەتكىشكە جەتۋ جولىندا «ۇدەمەلى يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق دامۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما»، «اگروبيزنەس-2020» باعدارلاماسى اياسىندا اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

«التىن ءۇشبۇرىشتىڭ» ەلدەگى كورىنىسى

قازاقستاندا مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، ولاردى مال ازىعىمەن قامتاماسىزداندىرۋ ماقساتىندا وزەكتى باعدارلامالار قابىلدانىپ، ىسكە اسۋدا. ەت باعىتىنداعى اسىل تۇقىمدى ءىرى قارا مالدىڭ باسىن ارتتىرۋ ءۇشىن  «سىباعا»، جىلقى شارۋاشىلىعىن ءتيىمدى دامىتۋ ءۇشىن «قۇلان»، قوي شارۋاشىلىعىندا «التىن اسىق»، جالپى مال شارۋاشىلىعىندا جايىلىممەن قامتاماسىزداندىرۋدى جاقسارتۋ ءۇشىن «جايلاۋ» باعدارلامالارى ءوزىنىڭ وڭتايلى ناتيجەلەرىن بەرۋدە.

اۋىل شارۋاشىلىعىن باسقارۋداعى قازىرگى جۇيەنى قايتا قۇرۋ عىلىم مەن ءبىلىمدى بارىنشا ينتەگراسيالاۋعا جانە يننوۆاسيانى ءتيىمدى تۇردە وندىرىسكە ەنگىزۋگە، عىلىمي كۇش-جىگەردى تۇپكى ناتيجەگە شوعىرلاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

وسى ورايدا ەلباسى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدا عىلىمنىڭ ءرولى وراسان زور ەكەندىگىن ەسكەرىپ، الەمدىك تالاپقا ساي كەلەتىن عىلىمدى باسقارۋدىڭ تۇبەگەيلى جاڭا «عىلىمي سالانىڭ دامۋىنىڭ ينستيتۋسيونالدىق نەگىزى» دەپ اتالاتىن مودەلىن ۇسىندى. جاڭا مودەل عىلىم كەلەشەگىنە جاستاردىڭ سەنىمىن ارتتىردى جانە عىلىمي ىزدەنىستەردە ولاردىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىن كەڭىنەن پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەردى. وسى ماقساتتا 2020 جىلدارعا قاراي عىلىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ ىشكى جالپى ونىمدەگى ۇلەسىن 2 پايىزعا دەيىن ۇلعايتۋ قاراستىرىلعان.

بۇگىندە ەلباسى اگرارلىق سالانى رەفورمالاۋ، حالىقارالىق تاجىريبەدە «التىن ءۇشبۇرىش» اتاۋىنا يە بولعان عىلىم، ءبىلىم، ءوندىرىس ينتەگراسياسىن كۇشەيتۋ جونىندە جاڭا تالاپ-مىندەتتەر قويدى. مەملەكەت باسشىسى ءاردايىم وسىنداي تىعىز ىنتىماقتاستىق اوك-دى جاڭعىرتۋعا ىقپال ەتەتىنىن قاداپ ايتىپ كەلەدى. بۇل ءبىر جاعىنان، ءبىلىم، عىلىم جانە ءوندىرىستىڭ تىعىز ينتەگراسياسىن، ەكىنشى جاعىنان، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ، عزي جانە تاجىريبەلىك شارۋاشىلىقتاردىڭ بارىنشا دەربەستىگىن قامتاماسىز ەتۋگە قول جەتكىزەدى. اتالعان جۇيەنىڭ باستى جۇزەگە اسىرۋشىسى جوعارى وقۋ ورىندارى بولۋى ءتيىس. وسى جۇيەنى ازىرلەۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، اتقارىلاتىن اۋقىمدى ءىس-شارالار قولعا الىندى. جۇمىس توبى وتاندىق جانە شەتەلدىك تاجىريبەلەردى زەرتتەپ، ۇيىمدىق قۇرىلىمداردىڭ ءتۇرلى نۇسقالارىن (اكسيونەرلىك قوعام، مەملەكەتتىك قور، كوممەرسيالىق ەمەس اكسيونەرلىك قوعام) تالداي وتىرىپ، ينتەگراسيانى باسقارۋدىڭ جاڭا مودەلىن ۇسىندى. قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن 2015 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا اگرارلىق سالاداعى جەتەكشى ءۇش جوو (قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى، س.سەيفۋللين اتىنداعى اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، جاڭگىر حان اتىنداعى باتىس قازاقستان اگرارلىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى)اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىنا ءوتتى. وسىنداي ۇيىمدىق شارالاردىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىزدىڭ اوك ءۇشىن قولايلى باسقارۋ قۇرىلىمى رەتىندە «ق ر اگرووندىرىستىك كەشەنىنىڭ ۇلتتىق ءعىلىم-بىلىم ورتالىعى» اتاۋىمەن كومممەرسيالىق ەمەس مەملەكەتتىك قور قۇرۋ قابىلداندى. قوردىڭ باستى ماقساتى – قولدانبالى عىلىمدى دامىتۋ، كادرلار دايىنداۋ، زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ بولىپ بەلگىلەندى. اتقارىلعان قىزمەتتەردەن تۇسكەن تابىستار تەك قانا قوردىڭ دامۋىنا جۇمسالاتىن بولادى. قور قۇرامىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە قاراستى اگرارلىق جوو، عزي، تاجىريبەلىك-ەكسپەريمەنتالدىق شارۋاشىلىقتار مەن ستانسالار، ءبىلىم تاراتۋ ورتالىقتارى ەنەدى.

ۇسىنىلاتىن قۇرىلىمنىڭ باستى ارتىقشىلىعى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ، عزي-تار مەن تاجىريبەلىك-ەكسپەريمەنتالدىق ستانسالاردىڭ كادرلىق، ماتەريالدى-تەحنيكالىق، قارجىلىق، زياتكەرلىك الەۋەتىن بارىنشا پايدالانۋعا جانە كونسالتينگتىك قىزمەتتەر كورسەتۋگە جاعداي جاساۋ. مۇنداي ينتەگراسيا جوعارى وقۋ ورىن ستۋدەنتتەرىنە ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار ولاردىڭ مۇمكىندىكتەرىنە بايلانىستى جيناعان بىلىمدەرىن ءوندىرىس پەن عىلىمي سالادا ىسكە اسىرۋىنا ىقپال ەتەدى. ەلباسى ۇسىنىپ وتىرعان ۇتىمدى ستراتەگيالىق باعىتتار اتالعان پروبلەمالاردى وڭتايلى شەشۋ ءۇشىن زور مۇمكىندىكتەرگە جول اشىپ وتىرعاندىعىن ايتۋىمىز كەرەك. بۇل رەتتە، ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ستراتەگيالىق مىندەتى – قازاقستاننىڭ شيكىزات ءوندىرۋشى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اۋىل شارۋاشىلىعىندا وڭدەلگەن قوسىمشا قۇنى جوعارى تاۋارلاردى ەكسپورتتاۋشى ەل رەتىندە باسەكەگە قابىلەتتى مەملەكەت بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

زامانعا ساي جاڭاشا وركەندەۋ داۋىرىنە اياق باسقان ەگەمەن ەلىمىز بۇگىندە  وتكەنىنەن ساباق الىپ، بۇگىنگى بەتالىسىن سارالاپ، ەرتەڭگى باعىت-باعدارىن ناقتى ستراتەگيالىق باعدارلامالارمەن ايقىنداپ وتىر. ءبىر ايتا كەتەتىن جاعداي، عالامدىق داعدارىس جاعدايىندا مەملەكەت باسشىسى ۇسىنعان «نۇرلى جول» جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتى ءتۇرلى ەكونوميكالىق تاۋەكەلدەرگە توسقاۋىل بولا الدى. جۋىردا عانا قابىلدانعان 5 رەفورما جانە 100 قادامنان تۇراتىن ۇلت جوسپارى – ەلىمىزدى بۇدان دا بيىك بەلەستەرگە جەتەلەيتىن ماڭىزدى ستراتەگيالىق باعىت-باعدار ەكەنى داۋسىز. بۇل رەفورمالاردىڭ تىرەگى مەن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋىنىڭ باستاۋى – يندۋستريالاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق ءوسىم. ونىڭ ايعاعى – بەلگىلەنگەن 100 قادامنىڭ 49 قادامى ەلدى يندۋستريالاندىرۋ مەن ەكونوميكالىق وسىمگە باعىتتالعان. سوندىقتان تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ەلباسى ايتقان «الدىمەن ەكونوميكا، ودان كەيىن ساياسات» فورمۋلاسى ءوز ماڭىزىن جوعالتقان جوق دەپ باتىل ايتۋعا بولادى.