تاياۋدا اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە مۇعلا سىتقى كوچمان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى الي اكاردىڭ «تۇركى ءتىلىنىڭ تاريحى» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. ەڭبەكتى تۇرىك تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارعان – سەمبەك وتەبەكوۆ.

بۇل عىلىمي كىتاپتىڭ ماڭىزى مەن قاجەتتىلىگىن تۇركيادا قاتارىنان 15 رەت باسپا بەتىن سان مىڭداعان تيراجبەن جارىق كورگەنىنەن-اق باعامداي بەرۋگە بولادى. جيىننىڭ اشىلۋ ءسوزىن سويلەگەن فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، فيلولوگيا جانە كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى بالتاباي ءابدىعازي ۇلى: «تۇركيا تاراپىنان ورىن الىپ جاتقان زەرتتەۋلەر ءبىزدىڭ ەلىمىزگە عانا ەمەس، جالپى تۇركى الەمىنىڭ يگىلىگىنە جارايتىن زاماناۋي، قاجەتتى ەڭبەكتەر. عاسىرلار بويى ءتۇرلى كەدەرگىلەرگە قاراماستان ۇزىلمەگەن التىن جەلىنى ۇرپاقتارىمىزعا دا جالعاستى بولۋى قاجەت. وسى جولداعى بىرلەسكەن ەڭبەكتەرىمىز مولايا بەرسىن» دەپ ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.

كىتاپ اۆتورى، تۇركولوگ، پروفەسسور، دوكتور الي اكار: «دۇنيەجۇزىندە تۇركى تىلدەرى ءتارىزدى تاريحى تەرەڭ جانە گەوگرافيالىق جاعىنان كەڭ تارالعان ءتىل جوقتىڭ قاسى. وسىنداي الىپ مۇحيتقا بەرگىسىز ءتىلىمىزدىڭ تاريحىن ءبىلۋ، زەردەلەۋ، پايدالانۋ مىنا جاھاندانۋ زامانىنداعى باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى. ەڭبەگىمىزدە بارشا تۇركى حالىقتارىنا ورتاق كونە ءتىلىمىزدى التاي داۋىرىنەن باستاپ تالداي وتىرىپ، ءاربىر داۋىردەگى شىعارمالار تىلىنە ۇڭىلدىك. سونداي-اق قازىرگى تۇركى تىلدەرىنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق تىلىنە دە ورتاق ماتەريالدار مەن تاريحي تانىمدىق دەرەكتەردى قازاق وقىرمانىنا جەتكىزۋدى ماقسات تۇتتىق. تۇركىتانۋعا قاتىستى مالىمەت العىسى كەلەتىندەر ءۇشىن العاشقى دەرەككوزى بولىپ تابىلاتىن كىتاپتىڭ قازاق وقىرماندارىن تاپقانىنا شەكسىز باقىتتىمىن» دەگەن جۇرەكجاردى قۋانىشىمەن ءبولىستى. اۆتور كىتاپتىڭ رەداكتورلىعىن، قازاق تىلىنە اداپتاسياسىن جاساعان، ءىس-شارانى ۇيىمداستىرۋشى تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ قولىنان «تۇركى ءتىلىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان عالىم» سىيلىعىن العان، تۇركولوگ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گۇلبانۋ قوسىموۆاعا العىسىن ءبىلدىردى.

رۋحاني، تاريحي قۇندى وقۋلىقتىڭ قازاق تىلىندە جارىق كورۋىنە سەبەپكەر بولعان ادامداردىڭ ءبىرى – فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور كەنان كوچ. 1996 جىلدان بەرى اباي اتىنداعى قازۇپۋ-مەن قارىم-قاتىناسىن ۇزبەگەن عالىم التى جىل تۇركىستان قالاسىنداعى ياسساۋي حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە قىزمەت اتقارعان. بۇگىندە ول تۇركيانىڭ مۇعا سىتقى كوچمان ۋنيۆەرسيتەتىندە ەڭبەك ەتۋدە. قازاق ءتىلىن ەكىنشى انا ءتىلى سانايتىن عالىم قازاق عالىمدارىنىڭ تۇركولوگيا، لينگۆيستيكا سالاسىنداعى زەرتتەۋلەرىنىڭ بيىك دەڭگەيدە ەكەنىنە ساراپتاما جاساپ، ناقتى دالەلدەر كەلتىردى.

قازاق ءتىلىنىڭ تەورياسى جانە ادىستەمەسى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى – داۋلەتبەكوۆا جانات تۇراربەك قىزى  عىلىمي ەڭبەكتىڭ قاجەتتىلىگىن، ەرەكشەلىگىن ايتا كەلە، قوس عالىمنىڭ فيلولوگيا جانە كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋ ينستيتۋتىنىڭ وقىتۋشىلارىنا، ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتارعا وتكىزگەن دارىستەرىنىڭ جان-جاقتىلىعىن، تانىمدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اباي اتىنداعى ءقازۇپۋ-دىڭ پروفەسسورى، ق ر ۇعا اكادەميگى، حالىقارالىق پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرۋ عىلىم اكادەمياسىنىڭ (رەسەي) جانە حالىقارالىق ش.ايتماتوۆ اتىنداعى اكادەميانىڭ (قىرعىزستان) اكادەميگى باقتيار سمانوۆ تۇركولوگيادا ءالى كۇنگە تولىق زەرتتەلمەي جاتقان قوقان داۋىرىندەگى تىلدىك قولدانىستار، شاعاتاي تىلىنە قاتىستى دۇنيەلەر ەكەندىگىنە توقتالا كەلە: «مۇراعاتتاردا جاتقان كونە ءداۋىر مۇرالارىن وقي الاتىن، بۇگىنگى تىلىمىزگە اۋدارا الاتىن، زەرتتەي الاتىن بۋىندى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك» دەپ كەزەگىن كۇتىپ جاتقان ماسەلەلەردى تىلگە تيەك ەتتى.

سونداي-اق جيىنعا ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ، قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى مەن تۇركولوگ-زەرتتەۋشىلەر قاتىسىپ، ەڭبەك تۋرالى پىكىرلەرىمەن ءبولىستى. پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور روزاليندا ءاشىرباي قىزى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورلارى: بالتاباي ءابدىعازي ۇلى، گۇلبانۋ سەيىلبەك قىزى جانە ەڭبەكتىڭ اۆتورى الي اكار كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن  جاساپ، وقىرمان قاۋىمعا ۇسىندى.

ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، «تۇركسوي»، «تۇركى اكادەمياسى» سىندى حالىقارالىق ۇيىمدار تاراپىنان باۋىرلاس ەلدەردىڭ اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىن، كوركەم دۇنيەلەردى اۋدارۋ ماسەلەسى جۇيەلى تۇردە جولعا قويىلعان. ەلشىلىكتەر مەن مادەني ۇيىمدار، اۋدارماشىلار تاراپىنان جاسالىپ جاتقان يگى ىستەردەن قالىڭ كوپشىلىك حاباردار. ال عىلىمنىڭ ءتۇرلى سالاسى بويىنشا زەرتتەۋلەر، ەڭبەكتەر، عىلىمي ستيلدە جاسالعان اۋدارمالار ءالى كۇنگە ازدىق ەتەدى. «تۇركى ءتىلىنىڭ تاريحى» اتتى ناقتىلىققا قۇرىلعان، فاكتىلەرمەن دايەكتەلگەن عىلىمي ەڭبەك سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا باعىتتالعان، باۋىرلاس، نيەتتەس، تۋىس حالىقتاردىڭ قارىم-قاتىناسىن ءۇزىپ الماۋدى ماقسات تۇتقاندىعىمەن قۇندى ەڭبەك.

جاننا يمانقۇل، اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى