1) جاقسىلاپ تىڭداساڭىز، بۇل جەردە سۇراق «دحر مەن ءلحر-دى مويىندايسىزدار ما؟» دەگەن جوق.
كرەملدىڭ تۇسىنىگىنشە «ۋكراينادا ءوتىپ جاتقان ارنايى اسكەري وپەراسياعا»، ال، بارلىق الەم مەن ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزشە، پۋتيندىك، فاشيستىك رەسەيدىڭ باسىپ الۋشىلىق سوعىسىنا كوزقاراسىڭىز قانداي؟" - دەدى.
ديپلومات رەتىندە ول سۇراقتان تايقىپ (ياعني، قولدامايدى) بارىپ:
"بۇۇ جارعىسى ول - حالىقارالىق قاتىناستاردا باستى قۇجات، ءار ۇلتتىڭ ءوزىن بيلەۋ قۇقى بار، ەگەر سولاي بولا بەرسە الەمدە 500 نەمەسە 600-دەن استام مەملەكەت پايدا بولىپ، حاوس باستالار ەدى" –دەدى.
مەڭزەگەنى - ونداي جاعدايدا رەسەيدىڭ ىشىندەگى اۆتونوميالى ۇلتتار دا جەكە مەملەكەت بولۋعا قۇقىلى.
حالىقارالىق قۇقىقتى بەلىنەن باسىپ ۋكراينانىڭ ءبىراز جەرىن «تاۋەلسىز ەلدەر» دەپ رەسەيدىڭ مويىنداعانى سياقتى اقش پەن باتىس ەلدەرى دە رەسەي ىشىندەگى تاتار، باشقۇرتتاردان باستاپ 20-دان استام ەلدى تاۋەلسىز ەلدەر دەپ مويىنداسا نە بولادى. اشىق سوعىس.
ۋكرايناداعى سوعىس تا ءدال وسىنداي مويىنداۋلاردىڭ سەبەبىنەن بولىپ جاتىر. ءار ەلدىڭ جەرىنىڭ تۇتاستىعى باستى ماسەلە ەكەنىن دە ايتتى.
2) وسى ارادا قىسقاشا تۇسىنىكتەمە. وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستان ءسىم مۇحتار تىلەۋبەردى دە دحر مەن لحر سياقتى سەپاراتيستىك ايماقتارى مويىندامايمىز دەگەن. بۇل ءبىر سەنساسيا ەمەس.
قازاقستان 2008 جىلى وڭتۇستىك وسەتيا مەن ابحازيانى دا مويىنداعان جوق. كوسوۆونى دا، سولتۇستىك كيپردى دە مويىندامايدى. حالىقارالىق قۇقىققا قايشى.
ماسەلە مىنادا. ەرتەڭ سول دحر مەن لحر-دە رەفەرەندۋم ءوتىپ، «ءبىز رەسەيگە قوسىلامىز» دەيدى. سول كەزدە قىرىم سياقتى «بۇل سول جەردەگى تۇرعىنداردىڭ ءوز قالاۋلارى» دەپ وتىرا بەرەمىز بە؟
2014 جىلى قىرىمدا سولاي بولدى. سوسىن ءبىز «بولعان ءىس بولدى» دەدىك. ەسى دۇرىس ەلدەر سول 2 ەل مەن وڭتۇستىك وسەتيا، ابحازيانى مويىندامايدى. ول جەردە دە-فاكتو رەسەي تۇر. ونىڭ ۇستىنە سول ەلدەردىڭ بارلىعى رەسەيگە قوسىلامىن دەپ رەفەرەندۋمعا بارعالى جاتىر.
الەمدە تەك ءبىز عانا ەمەس، 193 ەلدىڭ ءبارى وسى 2 ەلدى تانىمايدى.
3) پەتوربور فورۋمىنداعى باستى ءسوز لحر مەن دحر ەمەس، رەسەيلىك جوعارى شەندىلەر مەن دەپۋتاتتاردىڭ، ونەر ادامدارىنىڭ قازاقستانعا بايلانىستى ءجيى-جيى جاسايتىن جاعىمسىز مالىمدەمەلەرىنىڭ سوڭىندا رەسەيدىڭ ءوزى كوپ نارسە جوعالتادى دەپ ەسكەرتكەنىندە.
تۇسىنگەن ادامعا وسى ەسكەرتۋى وتە دۇرىس بولدى. ال قازاقستاننىڭ رەسەي ىقپالىندا ازىرگە قالا بەرەتىنى ونسىز دا تۇسىنىكتى. سونىمەن قاتار كوپتەگەن قازاقستاندىق ب ا ق "نەسىن ايتاسىڭ دحر مەن ءلحر-دى" ايتتى دەپ حالىقارالىق قۇقىق جاعىنان ونسىز دا سولاي بولاتىن جاعدايدى جازىپ جاتىر.
4) ال توقايەۆتىڭ سول فورۋمعا بارعانىنىڭ ءوزى رەسەيدى رەسمي بولماسا دا قولداپ تۇرعانىن كورسەتەدى. بىزدەن باسقا ەلدىڭ باسشىلارى بارماعان سياقتى. امال جوق جاعداي سولاي. 7،5 مىڭ شاقىرىم شەكارا بار.
ونىڭ ۇستىنە قازاقستاندا 15 پايىزدان جوعارى ورىس، قازاقستاندا تۇرىپ جاتقانىن مىندەتسىنەتىن ءتۇرلى-تۇرلى دياسپورا وكىلدەرى، ودان قالا بەردى ورىس مەكتەبىن اشپاساڭ پۋتينگە ايتامىن دەيتىن ءوزىمىزدىڭ قاراورىستار تۇرادى.
رەسەيگە قارسى كەلسەڭ سولتۇستىك ءوڭىرىڭ «وتقا» ورانادى. اقش پەن باتىس بولسا رەسەيدىڭ قاي تۇسىندا بولسا دا وت شىعا بەرسىن، سوسىن ۇزاق جاندىراتىن بولامىز دەپ قولىن ىسقىلاپ كۇتىپ وتىرعانى تاعى بەلگىلى.
5) توقايەۆتىڭ بۇل مالىمدەمەلەرىنە ءپۋتيننىڭ ءوتى جارىلىپ كەتپەيدى. سەبەبى رەسەيگە الداعى ۋاقىتتا سۇمدىق كۇندەر تاياپ كەلەدى. پۋتين ونى جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر.
2022 جىلدىڭ 29-30 ماۋسىم كۇندەرى مادريدتە ناتو ءسامميتى بولادى. باستى جاڭالىق ۋكراينا توڭىرەگى مەن ناتو-عا مۇشە بولامىن دەپ بارا جاتقان شۆەسيا مەن فينليانديا ەمەس.
باستى جاڭالىق ناتو-عا سەرىكتەس رەتىندە جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، اۆستراليا، جاڭا زەلانديا، يندونەزيا، ۆەتنام سياقتى ەلدەردىڭ وكىلدەرى بارا جاتىر. اقش پەن باتىس ەلدەرىنىڭ ماقساتى – ءبىر ۋاقىتتا رەسەي مەن قىتايدى السىرەتۋ. رەسەيدىڭ كەز-كەلگەن جەرىنەن پروبلەما شىعارۋ.
مىسالى جاپونياعا تيەسىلى 4 ارال بار.
«سەرىكتەس» رەتىندە شاقىرىلعان ەلدەردىڭ بارلىعى قىتايدىڭ كورشىلەرى. جۇڭگو بارىپ تۇراقتاندى، وزىنە قاراتتى دەگەن پاكىستان، شري لانكا سياقتى ەلدەردىڭ بارلىعىندا اقش بيلىكتى اۋىستىرىپ ۇلگەردى. قىتايدىڭ «ۋكرايناسى» تايۆان توڭىرەگىندە ويىندار ءجۇرىپ جاتىر.
نۇرات ءىلياس
https://dalanews.kz/bas-takyryp/78499-peterbor-forumy-toqaev-ormanday-orys
