قازىرگىدەي دامىعان زاماندا اقپاراتتىق كەڭىستىك قاتىپ قالعان قاسان ولشەمدەر اياسىندا كۇن كورمەسi انىق. جىلدار مەن مەزگiلدەر، داۋىرلەر مەن زامانالار شوعىرىندا گۇلدەنىپ-كوركەيىپ نەمەسە وزگەرiپ، تولىسىپ تۇراراتىن قاسيەتكە يە.
ەلدiڭ نازارىنان، مەملەكەتتىڭ مەيiر مەن پەيiلiنەن تىس قالعان اقپاراتتىق كەڭىستىك جابايى وركەنيەتتiن كەيپىندەگى كۇلدىبادام جاعدايدا كۇن كەشەتىنى انىق. سونىدقتان رۋحانيات ۇستىنىن بەكەم ەتەر سالانىڭ بiرi – ب ا ق. ءارقانداي باسىلىم، گازەت-جۋرنال، راديو-تەلەارنالار ەل رۋحانياتىنىڭ وڭ باعىتتا، كوشەلى كەرۋەندە بولۋىن قامتاماسىز ەتەر نەگiزگi تiرەك بولۋعا تيiس. تالداپ-تارازىلاپ، سۇبەلiسiن، تاتىمدىسىن، نانىمدىسىن ەلگە ۇسىنۋ، ەڭ وزىق ۇلگiلەرiن دارىپتەۋ باستى مiندەتتiن بiرi.
ادەبيەت، كينو، مۋزىكا، تەاتر الەمى – مادەني وشاقتاردىن قاينار بۇلاعىن لايلاندىرمايتىن تۇمسا كولدەر. ەگەر بۇلاردان قۋات كەتسە، وندا ەلدiن iشiن داڭعازالىق كەزەدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى ەلىمىزدەگى قازاق گازەتتەرى ءوزiنiڭ تاريحىندا بارىنشا تانىمدىق، زەرتتەرمەندىك سيپاتتاعى ماتەريالداردى ءوز ۋاقىتىندا ۇسىنۋعا كۇش سالدى.
30 جىلدىق تاريح – قىسقا ۋاقىت. دەي-تۇرعانمەن، وسى جىلدار iشiندەگi رۋحاني ءومiردەگi قۇبىلىستاردىڭ كەز-كەلگەنi گازەتتىڭ سارعايعان بەتتەرiندە تاڭبالاندى.
ساياسي ناۋقاندار مەن بىتپەيتiن رەفورمالار، جىل سايىن ۇرانداردىڭ اراسىندا قازاق گازەتتەرى رۋحاني-مادەني سالاعا بارىنشا كوڭىل بولۋدەن تانعان جوق. سەبەبi، وقىرمان كوڭiلi قاي ۋاقىتتا بولسا دا الدىمەن مادەني جاڭالىقتارعا اڭسارلى بولادى. گازەت بەتىنەن ءوزىنىڭ رۋحي الەمىن نۇرلاندىرار، شۋاقتاندىرار تاعىلىمدى دۇنيەلەردi iزدەۋ وقىرماندىق پەيىلدىن ەڭ ارايلى ديدارىنا اينالدى.
تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاق گازەتتەرى ەلدiڭ iرگەسiن بەكiتiپ، ەتەك-جەڭىن جيۋىنا سەپتەسىپ قويماي، رۋحاني سەرگەكتىكتى قالىپتاستىرۋعا وزىندىك ۇلەسىن قوستى دەپ نىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى. بۇعان وقىرمانداردىڭ سۇرانىسى مەن iزدەنiسi كۋا. وقىرماننىڭ ءسوزi – ەڭ اياۋلى ءسوز. ولاردىڭ شىعارماشىلىق iزدەنiسiن، تۇلەۋiن قاداعالاپ، ويىنا وي قوسار قاناتقاقتى ايدارلار دا گازەت بەتىنەن ورىن تاپتى.
قازاق باسىلىمدارى كينو الەمiندەگi ايتىس-تارتىستار مەن سىن پiكiرلەردi دە دەر ۋاقىتىندا ۇسىنىپ، ءاربiر جاڭا تۋىندىنىڭ بارى مەن جوعىن تۇگەندەگەن تالداۋلار، قادامىنا ءساتتiلiك تiلەيتiن اقجارما لەبىزدەر ۋاقتىلى ۇسىندى.
ارينە، بارىنە ۋاقىت تورەشi، بiراق سولاي دەپ قول قۋسىرىپ وتىرساق، تانىم مەن تانۋدىڭ اراجiگiنەن ءورىپ شىعاتىن زەردەلiلiك قۇردىمعا كەتۋi مۇمكiن. ءار گازەتتىڭ ءوز وقىرمانى، ءوز اۋديتورياسى بار. ءار وقىرماننىڭ ءوز گازەتى، ءوز ويلاۋ فورماسى بار. سونىڭ ءبارiنە ورتاق قۇندىلىقتى ەكشەپ، تارازىلاپ ۇسىنۋ – ءار باسىلىم ۇجىمىنىڭ ەڭ باستى مiندەتi.
كەزiندە «قازاق» گازەتىن شىعارعان الاشتىڭ اعارتۋشىلارى سالعان سوقپاق – رۋحاني تەمiرقازىقتى مىعىم ەتۋ بولسا، بۇگiنگi باسىلىمداردىڭ دا قولىنداعى شىراعدانى سول باعىت بولۋى تيiس.
جاھاندانۋ ءداۋiرiنەن ۇركە قاراعان سايىن، ول ءوز وكتەمدiگiن بiلدiرە ءتۇستى. ال وعان قازاقى بوياۋ بەرە وتىرىپ، وزىعىن الىپ، وزىمىزدىكىنە اينالدىرىپ، ءوزiمiزدiكiن كەمەلدەندىرە الساق، وندا توككەن تەردiڭ وتەلگەنi.
بiر كەزدەرى حات تانۋدى ساۋاتتىلىق كورگەن ۇلت، بۇل ۋاقىتتا ءوزiنiڭ ءتول تاريحىنان، مادەنيەتiنەن ماقۇرىم، دەيتۇرعانمەن ارعى-بەرگiنiڭ تiلiنەن، رۋحىنان سۋسىنداعان ۇرپاقتى ءوز تانىمىنا جۇگiندiرە الماي اۋرەگە تۇسۋدە.
ءبىر كەزدەرi وزگە ءتىلدى ءبىلۋ بiلiمدiلiك پەن پاراساتتىلىق سانالسا، بۇگىندە وزگە تiلدi بiلگەنiمەن، ءوز تiلiن بiلمەيتiن بۋىندى بەرi قاراتا الماي اۋرە.
ءوزiءن-وزi قومسىناتىن، باستىسى رۋحاني بايلىعى مەن كەمەلدiگiن تانىمايتىن، تانىعىسى دا كەلمەيتiن بiر شوعىرعا جiبەكتەي جۇمساق مiنەزiمەن، كەيدە ارلاندىق اساۋ تابيعاتىمەن ءۇن قاتۋ كەرەك-تى. ونى ورىنداي الدىق پا، جوق الدە دىتتەگەنiمiزگە جەتە المادىق پا، تارازىلاپ كورمەدiك.
بiراق، قانداي ساتتەر بولسا دا قازاق گازەتتەرى كەز-كەلگەن دۇنيەدەن تىس قالماۋعا، قالىس قالماۋعا ۇمتىلدى. بۇل انىق دۇنيە.
ەرجان قامالبەكوۆ
