بيزنەستەن – بيلىككە...
بىلتىر ب ا ق قۇرالدارىنىڭ نىساناسىنا جيىرەك ىلىنگەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اتى كوبىرەك اتالعان ءبىر اكىم بولسا، ول – ەربولات دوسايەۆ.
ەربولات اسقاربەك ۇلى 1970 جىلى الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1987 جىلى و.جاۋتىكوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەپ-ينتەرناتىن بىتىرگەن. الماتى ەنەرگەتيكالىق ينستيتۋتى مەن ماسكەۋ مەملەكەتتىك تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان.
ەلىمىزدە ءبىر ەمەس، بىرنەشە بانكتى باسقارىپ، كەيىن پرەمەر ءمينيستردىڭ كەڭەسشىسى بولدى. ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە ساۋدا مەن قارجى ۆيسە-مينيسترى قىزمەتتەرىن اتقاردى. بىرنەشە مينيسترلىكتى باسقاردى، ق ر پرەمەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىندا جۇمىس ىستەدى. ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ ءتوراعاسى بولدى. 2022 جىلى پرەزيدەنت جارلىعىمەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالدى. سودان بەرى دوسايەۆتىڭ تاعى ءبىر تىنىمسىز كۇندەرى باستالدى.
«اكىم بول، حالقىڭا جاقىن بول»
ول ايماق بيلىگىن قولىنا العان كۇننەن باستاپ ءوڭىردىڭ دامۋىنا، الەۋمەتتىڭ نىعايۋىنا كوپ كۇش جۇمساپ كەلەدى. ايتا كەتەيىك، الماتى – رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا جانە ستراتەگيالىق ايماق بولىپ سانالادى. سوندىقتان ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى مەگاپوليستى باسقارۋ وڭاي ەمەس.
الىپ قالادا جۇزدەگەن ۇلتتار مەن ۇلىستار، قىرىق رۋلى ەل مەن قارعا تامىرلى قازاق مەكەن ەتەدى.
ءتىپتى كەرەك دەسەڭىز، قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلىپ جاتقان باۋىرلارىمىزدىڭ باسى وسىندا قوسىلىپ، وسى جەردە «ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعاراتىنداي» تاتۋلىق پەن بىرلىكتە ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى.
ال مۇنداي الىپ شاھاردى باسقارۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. «قىرىق اتانعا جۇك بولاتىن» ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى مويىنعا ارتىپ، كوپشىلىكتى باسقارۋ، ونىڭ ويىنان شىعۋ – ازاماتتىڭ ازاماتى اتقارار ءىس!
ءقازىر جەل قاتتى تۇرسا دا، قار قالىڭ جاۋسا دا، جاڭبىر توقتاماي قالسا دا اكىمدى كىنالايتىندار تابىلىپ جاتادى. ءتىپتى كەيبىرەۋلەر ۇيىنەن شىقپاي قالعان قوقىسى ءۇشىن دە اكىمدى تەگتەپ وتىرادى.
كەيبىر بلوگەرلەر جاسالعان ءىستى جاسىرىپ، جىرتىق ىزدەپ جاڭالىق قۇرۋعا قۇمارلىق تانىتاتىندى شىعاردى. وسىندايدى كورىپ وتىرىپ كەيدە «مۇنىڭ بارىنە الماتىنىڭ اكىمى قالاي شىدايدى؟» دەپ تاڭ قالاسىڭ.
بۇل رەتتە دوسايەۆتىڭ جۇمىسى جالاڭ پياردان گورى، ونىڭ بىلىكتى دە ەڭبەكقور باسشى ەكەندىگىن كورسەتەدى. ونىڭ جۇكتەلگەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلەتىن، تانىمالدىلىقتان گورى تىنىمسىز، تىندىرىمدى ىسكە كوبىرەك ۇمتىلاتىنىن بايقايسىز.
كاسىپكەرلىكتىڭ ءورىسى كەڭەيدى
وتكەندە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ەربولات دوسايەۆ استاناداعى ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتى الاڭىندا بريفينگ وتكىزىپ، شاھارداعى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى. جۋرناليستەر تاراپىنان سۇراقتار قارشا بورادى. بىرنەشە ساعاتقا سوزىلعان بريفينگتە قالا اكىمى كوپتىڭ كوكەيىندەگى سۇراقتارعا تولىققاندى جاۋاپ بەردى.
2023 جىلعى 11 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، الماتىدا ەكونوميكالىق ينديكاتور 13%-عا ءوسىپ، كوشباسشى ورىنعا يە بولدى. قالادا 79،5 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلعان. ينۆەستيسيا تارتۋ ىسىنەن دە الماتى الدا كەلەدى. 2023 جىلدىڭ 11 ايىندا نەگىزگى كاپيتالعا 1،5 ترلن تەڭگەدەن استام ينۆەستيسيا تارتىلعان.
الماتىنىڭ 2024 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتى 1 ترلن 624 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل 2022 جىلدىڭ باسىمەن سالىستىرعاندا 51،8%-عا نەمەسە 553،4 ملرد تەڭگەگە ارتىق.
شاعىن جانە ورتا بيزنەس تە مەگاپوليستە قارقىندى دامىپ كەلەدى. 2024 جىلى ءشوب-تى قولداۋعا 726 ملرد تەڭگە بولىنبەك. الداعى ۋاقىتتا قالادا، دالىرەك ايتقاندا، اۋەزوۆ جانە جەتىسۋ اۋداندارىندا 2 مساك (العاشقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك) ورتالىعى، سونداي-اق 1 جاڭا ەمحانا اشىلادى. سونىمەن بىرگە 11 مساك ورتالىعى مەن ەمحانالاردىڭ قۇرىلىسىنا جسق ازىرلەنۋدە. 4 جاڭا ستاسيونار سالۋعا، 5 قولدانىستاعى اۋرۋحانا مەن 5 جەدەل مەديسينالىق كومەك قوسالقى ستانسياسىن جاڭعىرتۋعا جسق ازىرلەۋ باستالدى.
كادرلىق الەۋەتتى ارتتىرۋ ءۇشىن رەسپۋبليكانىڭ عىلىمي ورتالىقتارىنىڭ بازاسىندا، گەرمانيا، يزرايل، تۇركيا كلينيكالارىندا 3340 دارىگەر قايتا دايارلاۋدان ءوتتى. جالپى، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋ 2023 جىلعى 36،5 ملرد. تەڭگەدەن 2024 جىلى 41،0 ملرد. تەڭگەگە دەيىن 12،3%-عا ۇلعايادى.
17 جاڭا مەكتەپ اشىلدى. قالادا «مەكتەپ اۆتوبۋسى» جوباسى ىسكە قوسىلدى. جالپى ءبىلىم بەرۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋ 2023 جىلى 12 پايىزعا ۇلعايىپ، 416 ملرد. تەڭگە بولدى، 2024 جىلى 466 ملرد. تەڭگەگە كوبەيمەك. قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ماقساتىندا الماتىنىڭ بارلىق مەكتەپتەرىنە بەينەباقىلاۋ كامەرالارى ورناتىلدى.
ايتا بەرسەك، ەربولات اسقاربەك ۇلى كومانداسىنىڭ جاساپ جاتقان جۇمىستارى وتە كوپ. ماسەلەن الماتى قالاسى اكىمىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا 70 كوشەگە 25 شاقىرىم جاڭا جول سالىندى. 200 شاقىرىم جولعا ورتاشا جوندەۋ جۇرگىزىلدى. ەندى 2024 جىلى قالانىڭ 8 شاعىناۋدانىندا 70 شاقىرىم جاڭا جول سالۋ جانە 250 شاقىرىم جولدى ورتاشا جوندەۋمەن قامتۋ جوسپارلانعان.
بۇيىرسا، 2025 جىلى الماتىدا جولداردىڭ بولماۋىنا بايلانىستى پروبلەما تولىعىمەن شەشىلەدى. جاقىندا قالادا قوعامدىق كولىك قىزمەتىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا 100 جاڭا تروللەيبۋس، 500 گازبەن جۇرەتىن اۆتوبۋس ساتىپ الىندى. وسىلايشا، 2023 جىلدىڭ سوڭىندا قوعامدىق كولىكتىڭ ەكولوگيالىق وتىن تۇرىندەگى ۇلەسى 53%-عا جەتتى.
ايتا كەتەيىك، بۇل جەردە ءبىزدىڭ اكىمنىڭ ماقتاۋىن اسىرايىق دەگەن ويىمىزدا جوق. كەرەك دەسەڭىز، الماتىنىڭ اكىمدىگى دە، اكىمى دە ءبىزدىڭ ماقتاۋىمىزعا تيتتەي دە ءزارۋ ەمەس. ءبىزدىڭ ماقسات — قالا باسشىسىنىڭ كوزگە كورىنبەيتىن ىستەرىن، جاساعان ەڭبەكتەرىن كوپكە جەتكىزۋ.
كادر تاڭداۋدا قاتەلەسكەن جوق
دوسايەۆتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، كادر تاڭداۋداعى كورەگەندىگىن ايرىقشا اتاۋعا بولادى. ماسەلەن ول قالانىڭ دامۋ باعدارلاماسىن جاساپ، ونى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ساپالى كادرلاردى ىرىكتەپ، ولاردى ءتيىستى لاۋازىمدارعا قويا ءبىلدى.
وسى رەتتە ول مەملەكەتشىل، ۇلتجاندى ازامات ارمان قىرىقبايەۆتى قالانىڭ يدەولوگياسىنا جاۋاپتى ەتتى. ارمان ورازباي ۇلى – قاتارداعى قاراپايىم قىزمەتكەردەن بيىك دارەجەلى مەملەكەت قىزمەتشىسىنە دەيىنگى ەڭبەك جولىنان ءوتىپ، شىڭدالعان تۇلعا.
ول الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى دەگەن ابىرويلى قىزمەتتى زور جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقارىپ كەلەدى. ۇلت رۋحانياتىنا ەتەنە جاقىن قىرىقبايەۆ قالانىڭ يدەولوگيالىق باعىتىن وركەندەتۋمەن شۇعىلدانىپ جاتقاندىقتان، زيالى قاۋىم اراسىندا دا ونىڭ بەدەلى جوعارى ءارى ورىندى ماقتاۋعا ءجيى ۇشىراپ جاتادى.
قالاي دەسەك تە، قازاق رۋحانياتى ءۇشىن قابىرعاسى قايىساتىن ارمان ورازباي ۇلىنىڭ شاھارداعى ورنى ءبىر بولەك، دارالانىپ تۇرادى.
اسىرەسە، قالانىڭ اقپاراتتىق ساياساتىنا قاتىستى ۇستانىمىن ەكشەيتىن تۇستا قىرىقبايەۆتىڭ قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا ءىش تارتىپ، بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىنى انىق سەزىلەدى.
قالانىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىندەگى مەديا-كونتەنتتەردىڭ قارقىندى دامۋى دا شاھار اكىمشىلىگى تاراپىنان جاسالىپ جاتقان قولداۋدىڭ ءبىر كورىنىسى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس...
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، الماتى قالاسىنا ەربولات دوسايەۆ اكىم بولىپ كەلگەلى ايماقتىڭ ءار سالاسىندا ىلگەرىلەۋ بار. ونەركاسىپ سالاسى، كاسىپكەرلىك، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، ينفراقۇرىلىم جانە ەكونوميكا، اباتتاندىرۋ ماسەلەسى دە جىلدان-جىلعا جاندانىپ كەلەدى.
مەملەكەتتىك باعدارلامالار دا تالاپقا ساي ورىندالىپ وتىر. پرەزيدەنت تاپسىرماسىن تىڭعىلىقتى ورىنداپ، حالىق كوڭىلىنەن شىعۋعا بارىنشا تىرىسىپ جۇرگەن، مەگاپوليستىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان مۇنداي باسشىنىڭ جۇمىسىن نەگە ايتپايمىز؟ جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايتۋ پارىز ەمەس پە؟..
باسقارۋ، ۇيىمداستىرۋ قاسيەتتەرىنە قاراپ، قازىرگىدەي ەكونوميكالىق اۋىر كەزەڭدە دوسايەۆتاي باسقارۋشىنىڭ باي تاجىريبەسىن پايدالانۋ قاجەت-اق.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، الماتى قالاسىن باسقارۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن وتە كۇردەلى شارۋا. ەگەر ەربولات اسقاربەك ۇلى وسى سىناقتان جاقسى وتەتىن بولسا، وندا ونىڭ بولاشاعى بەكەم، كەلەشەگى كەمەل بولادى. ويتكەنى، كوپ ساياساتكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى لاۋازىمى قىزمەتتىك باسپالداقتا وسۋگە زور مۇمكىندىك بەرەتىن تابىستى ورىن سانالادى.
قانداي لاۋازىم بولماسىن ءبىز ەربولات اسقاربەك ۇلىنىڭ قىران قۇستاي سامعاپ، بيىكتەردەن كورىنە بەرۋىنە تىلەكتەسپىز. ويتكەنى، ونىڭ ەلگە بەرگەنىنەن ءالى بەرەرى كوپ. اتقاراتىن ىستەرى ءالى الدا دەپ سانايمىز. ەڭبەگىڭىز جانىپ، ابىروي بيىگىنەن كوتەرىلە بەرىڭىز!!!
قالاي دەسەك تە، قازاق زيالىلارىنىڭ قۇتتى مەكەنى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ، مادەنيەت پەن ونەردىڭ ورداسىنا اينالعان – الماتىنىڭ وركەندەۋىنە، كوركەيۋىنە ايتارلىقتاي ۇلەس قوسىپ جاتقان قالا باسشىلارىنىڭ ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى ەرەن.
سەرىك انارباي، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى.
