ايتا كەتۋ كەرەك، بيىل قحر مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستىڭ ورناعانىنا – 30 جىل. بۇعان دەيىن، ياعني 25 قاڭتارداعى ۆيدەو-سامميتتە ەكى جاق مالىمدەمە جاساپ، وتىز جىلدا ماڭىزدى ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە قول جەتكىزگەنىن ماقتانىشپەن ايتقان ەدى.
ودان كەيىن وسى جىلدىڭ اقپان ايىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قىتايعا ارنايى ساپارمەن بارىپ، سي سزينپينمەن كەزدەسكەن. ءتىپتى، ماۋسىم ايىنىڭ باسىندا جۇڭگو سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆاڭ ءي-دىڭ قازاقستانعا كەلۋى دە كوپ جايدى اڭعارتادى. مىنە، وسىنىڭ ءبارى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى نىعايتىپ، بارىس-كەلىستى كوبەيتە ءتۇستى دەۋگە نەگىز بار.
قازاقستاننىڭ قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى امان مامبەتالييەۆتىڭ ايتۋىنشا، بىرىنشىدەن، بۇل وتە ماڭىزدى ساپار بولدى.
– مۇنى، ءتىپتى، رەسمي كەزدەسۋ دەۋگە كەلمەس. سوڭعى ءۇش جىل ىشىندە قحر ءتوراعاسى ەلىنەن سىرتقا شىققان جوق. كەلەسى ايدا، ياعني قازاننىڭ 26-سىندا قىتايدىڭ كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جيىنى وتەدى. مۇندا الداعى جىلدارعا باعىتتالعان جوسپارى ايتىلماقشى. سوندىقتان بۇعان دەيىن جۇڭگو باسشىلىعى مۇنداي سەزدىڭ الدىندا ەشقاشان سىرتقا شىقپاعان، – دەدى مامبەتالييەۆ.
ءبىر قىزىعى، قحر ءتوراعاسى قازاقستانعا كەلمەس بۇرىن بۇل ساپاردىڭ ءمان-جايى جايىندا جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالدارىنا ماقالا جاريالاپتى. تاعى ءبىر استىن سىزىپ ايتاتىن جايت – ول بۇعان دەيىن مۇنداي ماقالانى ەكى-ۇش قانا مەملەكەتكە جاساعان ساپارىنىڭ الدىندا جازعان ەكەن. سونىڭ ءبىرى – قازاقستان.
ماقالادا قىتايدىڭ سىرتقى ساياساتى تۋرالى اشىپ جازىپ، قازاقستانمەن ەرەكشە قارىم-قاتىناس ۇستاناتىنىن العا تارتقان. «وسى كەزگە دەيىن كەيبىر مەملەكەتتەرمەن ارادا تۇسىنسپەۋشىلىك، ەكونوميكالىق كىلتيپان بولدى. ءبىراق وتىز جىلدا قازاقستانمەن عانا ەشقانداي بىردە-بىر كەلىسپەۋشىلىك تۋىندامادى» دەگەنگە ەكپىن تۇسىرگەن. مۇنىڭ ءوزى ەكى ەلدىڭ ساياساتكەرلەرى، ديپلوماتتارى ءۇشىن ەركىن جۇمىس ىستەۋگە بەرىلگەن مۇمكىندىك.
قازاقستان مەن قىتايدىڭ اراسىنداعى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستىڭ نىعايا تۇسكەنىن مىنادان كورۋگە بولادى. ماسەلەن، جۇڭگو مەملەكەتى وڭتۇستىك كورەياعا، تاجىكستانعا، ۆەتنامعا، جاپونياعا، تاعى باسقا مەملەكەتتەردەگى كەلىسسوزدەرگە قورعانىس ءمينيسترىن جىبەرەدى. ال بىزگە ديپلومات-سىرتقى ىستەر ءمينيسترى كەلەدى.
سوندىقتان قحر ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ ەلىمىزگە جاساعان ساپارى كەزىندە «حالىقارالىق جاعداي قالاي وزگەرسە دە، ءبىز الداعى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ەگەمەندىگىن جانە تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن ساقتاۋىنا قولداۋ كورسەتەمىز» دەۋىندە دە ۇلكەن ءمان بار.
بۇل – تەك ساياسات قانا ەمەس، بۇل – ۇلكەن ويىن
امان مامبەتالييەۆ، قازاقستاننىڭ قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىن باسقارما ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى:
– قحر ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ شەتەلگە ساپارىن ورتالىق ازيا ايماعىنداعى مەملەكەتتەردەن باستاۋى، اۋەلى قازاقستانعا كەلۋى بەكەر ەمەس. ودان كەيىن وزبەكستاننىڭ سامارقاند قالاسىنداعى شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ باسشىلارىنىڭ سامميتىنە باردى. بۇل ەكى ايماقتىڭ ساياسي سالماعىنىڭ كوتەرىلىپ وتىرعانىن كورسەتەدى.
ياعني، ورتالىق ازيا ايماعى بولاشاقتا ترانسپورتتىق-كوممۋنيكاسيالىق حاب بولاتىنىن ايعاقتايدى. بۇل تەك ساياسات قانا ەمەس، بۇل – ۇلكەن ويىن. بۇل – ەكونوميكا، مادەنيەت، كوممۋنيكاسيا، لوگيستيكا.
قحر ءتوراعاسى سي سزينپين بەس-التى جىل بۇرىن اقش پرەزيدەنتىمەن كەزدەسىپ، ەكونوميكالىق جاعىنان ءتىل تابىسا الماي قالدى. ەكى ەلدىڭ اراسىندا ەكونوميكالىق سوعىس بولدى. ءالى كۇنگە سانكسيا كۇشىندە. قىتايدىڭ تاۋارى مەن قىزمەت كورسەتۋ سالاسى مۇحيت ارقىلى تاسىمالدانۋى قيىن جاعدايعا تاپ بولدى.
سول ءۇشىن سي ءسزينپيننىڭ ءوزى ەلورداعا كەلىپ، «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» باعدارلاماسىن قابىلداعانىن جونىندە ايتقان ەدى. ياعني، تاۋارىن قازاقستان ارقىلى جەر ءۇستى جولىمەن تاسىمالداۋدى ۇسىندى.
«باتىس جۇڭگو – باتىس ەۋروپا» كولىك ءدالىزى اشىلدى. بۇل ءبىز ءۇشىن دە ماڭىزدى. لوگيستيكا جاعىنان دا دامىپ كەلەمىز. ەكونوميكانى ديۆەرسيفيكاسيالاۋدى جۇزەگە اسىرامىز دەگەلى قانشا جىل ءوتتى. سوندىقتان تاۋاردى جەتكىزۋ، تاسىمالداۋ بارىسىندا دا ينۆەستيسيا قۇيىلىپ جاتىر.
