ءقازىر الاكول ايماعىندا سۋارمالى القاپ كولەمى 34 مىڭ گەكتاردى قۇراسا، سونىن 25 مىڭ گەكتارى عانا يگەرىلۋدە. ونىڭ دا 5،7 مىڭ گەكتارىن جايىلىمدىق پەن شابىندىق قۇرايدى. توعىز مىڭ گەكتار جەر يەسiز جاتىر. كەزىندە 39 مىڭ گەكتار جەرگە ەركiن جەتكەن سۋ ءقازىر 25 مىڭ گەكتار جەردى سۋارۋعا جەتپەيدى. نەگە؟ ال شىندىعىنا كەلسەك الاكول ايماعىنداعى سۋارمالى ەگiستiك كولەمى 17،7 مىڭ گەكتار عانا.
سۋ جەتىسپەۋىنىڭ باستى سەبەبى، كەزiندەگi سۋلاندىرۋ جۇيەسi جويىلعان. ول كەزدە اۋداندىق سۋلاندىرۋ جۇيەسى ءار شاpyaشىلىققا تيىسىنشە سۋدى ءبولىپ بەرەتىن جانە بۇل مولشەر قاتاڭ ساقتالاتىن. ال شارۋاشىلىققا كەلگەن كەزدە سۋ ءبىر ورتالىقتان رەتتەلەتىن.
سوۆحوز مۇرابى ءار بريگاداعا، ءار زۆەنوعا، ءتىپتى ءار القاپقا كولەمiنە سايكەس سۋ ءبولىپ بەرەتىن. شۋ دا، داۋ-داماي دا جوق، جۇمىس ءوز ىرعاعىمەن ءجۇرiپ جاتاتىن. وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارى قوعامدىق فورماسيا وزگەرiپ، جەر جەكە مەنشiككە ءوتىپ، ەگىستىك القابىنىڭ ەشقانداي قايتارىمى بولماعان كەزدە جەر قاراۋسىز، يەسىز قالدى.
سول كەزەڭ «قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەدى» دەگەن شاق ەدى. سۋ بولەتىن گيدروقۇرىلعىلار، قاقپاقتار تەگىس جۇلىنىپ، قىتايعا مەتالل سىنىعى رەتىندە ساتىلدى. سۋ اعاتىن بەتون ناۋالار ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتتى.
ءقازىر ءۇشارال قالاسىنداعى جەكەمەنشىك دۇكەندەر مەن كەڭسەلەردiڭ الدىنداعى توعانداردى شەگەندەگەن دە وسى ناۋالار. كەيبىر پىسىقتار iرi ناۋالاردىڭ بەتونىن سوعىپ ۇگىتىپ، iشiندەگi تەمiر تورلارىن كادەگە جاراتتى.
وسىلايشا، ميلليونداعان اقشا جۇمسالىپ، ەل يگiلiگi ءۇشiن جاسالعان جۇيەنi تاعىلىقپەن تالقاندادى. بiراق تا بۇل ارەكەتى ءۇشiن ەشكiم جازالانعان جوق. كەرiسiنشە ۇرلىعىنىڭ «يگىلىگىن» كوردى.
اۋدانداعى شارۋاشىلىقتاردا 260 شاقىرىم جەراستى كانالدارى بولعان ەدى. وسى كانالدارداعى گيدرانتتار ءار القاپقا مولشەرمەن سۋ ءبولiپ، ىلعالدى ۇنەمدەۋگە ايتارلىقتاي ىقپال ەتەتىن-دى.
جەر يەلەرi ءوزiنەن تومەنگi ديقانعا سۋ بەرمەي، ءوزى مەلدەكتەي ءىشۋ ءۇشiن جەر استى قۇبىرىن تاس، كiرپiش، تەمىر تاستاپ بەكىتىپ تاستادى. قايتىپ ونى تازالاعان ەشكiم جوق. ال ەندى وسىنى ناداندىق دەيمىز بە، جاۋىزدىق دەيمىز بە؟
30 جىلدان بەرi شارۋاشىلىق ىشىندەگى بىردە-بىر ارىق، تازالانعان جوق. ارىقتاردىڭ تابانى كوتەرىلىپ، ارناسىن اعاش باسىپ كەتتى. وسى ۋاقىت ارالعىندا شىبىق بەرەنەگە اينالدى. ەندى ونى تازالاۋ قيامەتتىڭ قايىمىنا اينالىپ وتىر.
قازىرگى ادامدار سۋ الۋدىڭ وڭاي جولىن تاۋىپ العان. باس ارىقتىڭ ءوز جەرىنىڭ تۇسىنداعى ناۋانى بۇيىردەن تەسەدi دە بiر قۇلاق سۋ اعىزىپ الادى. ال ەندى وسى سۋدى ۇقساتىپ، جەرىن سۋارسا ءبىر ءسارى عوي. اينالدىرعان ەكى گەكتار جوڭىشقاسىنا سۋدى سالادى دا ءوزى سول كۇنi كەزەك باعۋعا نەمەسە بازار ارالاۋعا كەتەدى. سۋ بەي-بەرەكەت دالاعا اعادى. تومەندەگى ەلگە سۋ جەتپەي جاعالاسىپ جاتادى. اۋداندىق دەڭگەيدەگى وليگارحتار 1000 گەكتارعا دەيىن سويا سەبەدى. سۋدىڭ باسىندا نەمەسە كەۋدە تۇسىندا وتىرعان بۇل «مىقتىلار» وزىنەن كەيiنگi وتىرعان «سورلىلارعا» سۋ بەرمەيدى.
جالپى الاكولدە سۋ بەلiسi رەتكە كەلتiرiلمەگەن. ساعادا وتىرعاندار جەرىن سەگىز رەت سۋارسا، ەتەكتەگىلەر ەكى رەت سۋارۋمەن شەكتەلەدى. بiرەۋ شاش-ەتەكتەن پايداعا شىعادى، بىرەۋدiڭ ەڭبەگi ەش، تۇزى سور بولادى.
ال اۋدانداعى سۋ شارۋاشىلىعى كوممۋنالدىق كاسiپورنى بۇل ماسەلەنى رەتتەۋگە اسىعار ەمەس. ونداعىلار مەن سۋدى شارۋاشىلىققا دەيiن جەتكiزiپ بەردiم، «ارى قاراي نە كىلسا، سو قىلسىن» دەيدى.
الاكولدە سۋدىڭ سۇراۋى جوق سياقتى. ەگiنشiلەر سۋدى پايدالانادى، بiراق سۋدىڭ اقشاسىن تولەۋگە كەلگەندە ساراڭدىعى ۇستاپ قالادى. جارايدى، سۋدىڭ قىزىعىن كورە الماي، ەگiستiگiن ەكi-اق رەت سۋارعاندارعا تۇسىنىستىكپەن قارايىق، ال كۇزدە ميلليونداعان تەنگە پايدا كورىپ وتىرعان ميلليونەرلەر نەگە اقشاسىن ۋاقىتىندا تولەمەيدى؟ بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن سۇراق بولىپ تۇر.
سەرىكقازى ءشارىپوۆ، الماتى وبلىسى.
