"ەندى مەملەكەت بۇرىنعىداي پروبلەمالىق بانكتەردى قۇتقارمايدى". وسىنداي تۇجىرىمعا جەتەلەيتىن كۇز ايلارىندا بىرنەشە وقيعا ورىن الدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ءالقيسسا
اتاپ ايتساق، بىرىنشىدەن، كۇزدە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ كەزەكتى جولداۋىندا "بانكتەر تۋرالى" جاڭا زاڭ قابىلداۋ قاجەتتىگىن ايتتى. سول كەزدە كەيبىر ساراپشىلار مۇنداي زاڭ قابىلدانسا، ول الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىككە اكەلەدى، ياعني وليگارحتار بانك سەكتورىنداعى بيلىكتەن ايىرىلادى دەگەن پىكىردىڭ شەتىن قىلتيتتى.
ەكىنشىدەن، كوپ ۇزاماي قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى ۇلتتىق بانكتىڭ قاۋلىسىمەن حالىقارالىق اگەنتتىكتەردىڭ كرەديتتىك رەيتينگتەر بولىگىندە شەتەلدىك ساتىپ الۋشىلار مەن قازاقستاندىق بانكتەردىڭ يەلەرىنە قويىلاتىن تالاپتاردى بەلگىلەيتىن انىقتامالاردى دايىندادى. وندا شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قازاقستاندىق بانكتەردى ساتىپ الۋى ءۇشىن جاعدايلاردى جەڭىلدەتۋ شارالارى قاراستىرىلعان. ياعني، بىزدەگى كەيبىر بانك شەتەلدىكتەرگە ساتىلۋى مۇمكىن. ماسەلەن، بەرەكە بانكتى ارابتار ساتىپ الىپ جاتقانى تۋرالى مالىمەت بار.
ۇشىنشىدەن، 1 قازاندا قازاقستانداعى حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى ميسسياسىنىڭ باسشىسى نيكوليا بلانشە مەملەكەت پروبلەمالىق بانكتەردى قۇتقارۋدى دوعارۋى كەرەك دەگەن مالىمدەمە جاسادى. ارتىنشا Bank RBKء-نىڭ ساتىلۋى مۇمكىن ەكەندىگى تۋرالى سىبىس شىقتى (ىلە-شالا اتالعان بانك بۇل اقپاراتتى جوققا شىعارىپ، رەسمي مالىمدەمە جاسادى). راسىندا، بۇل جايتتار بانك سەكتورىندا بولاتىن ۇلكەن وزگەرىستەردەن حابار بەرە الادى ما؟ وسىنى بىلمەك نيەتتە Dalanews.kz قارجىگەر-مامان ءىلياس يسايەۆتى سۇقباتقا تارتتى.
ءىلياس يسايەۆ بۇگىندەرى بولىپ جاتقان قۇبىلىستار 30 جىل بويى قالاي بولسا، سولاي پايدا تاۋىپ، يەسىز اقشالاردى پايدالانىپ كەلگەن بانك سەكتورىندا ابدىراۋ پايدا بولعانىن بىلدىرەتىنىن ايتادى. الايدا، ماماننىڭ پىكىرىنشە، بانك سەكتورىندا بۇگىن-ەرتەڭ ۇلكەن رەفورما ءجۇرىپ، جاعداي بىردەن وزگەرەدى دەۋ اقىماقتىق.
ءبىزدىڭ بانكتەردىڭ باسىم بولىگى زاڭدى جولمەن دۇنيەگە كەلمەگەن
"ونەركاسىپ وشاقتارىن، اۋىلشارۋاشىلىعىن، تاعىسىن تاعى كوممەرسيالىق بانكتەر ءوز بەسىگىندە تۇنشىقتىرۋدا" دەپ ءبىز كەزىندە دابىل قاقتىق. ونى ەلەگەن ەشكىم بولمادى. ولار الاساپىران كەزدە قارپىپ-تارپىپ، تالان-تاراجعا تۇسكەن وسىنداي دۇنيەنىڭ ارقاسىندا تۋىندادى. جەكەشەلەندىرۋ دەگەن اتى عانا بولدى. ايتپەسە، كەڭەس زامانىنان قالعان مەملەكەتتىك مۇلىكتى، تاعىسىن تاعى ات توبەلىندەي توپ ءوزارا ءبولىپ الدى. سول كاپيتالدىڭ ارقاسىندا بانكتەر پايدا بولدى. ولاردىڭ قورىندا سول زاماننان قالعان-قۇتقان اكتيۆتەر ءالى بار. سونى قانى تاۋسىلعانشا سورىپ باعۋدا. ءبىراق، ءتۇبى ولاردىڭ دا تاۋسىلاتىن كۇنى كەلەدى عوي. سوعان ءوزى جاقىنداپ قالدىق. دەگەنمەن بانك باسشىلىعىندا جۇرگەن تۇلعالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى بۇرىنعى دەڭگەيدە قالا بەرەدى. ءوز اۋلاسىنداعىنى كۇيتتەگەننەن ارى اسى المايدى. مۇندايدا رەفورما تيىمدىلىگى تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ارتىق"، - دەيدى ساراپشى.
ونىڭ ايتۋىنشا، شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ ءبىزدىڭ بانكتەرگە قىزىعاتىن ءجونى بار.
"ولار ءبىزدىڭ بانك سەكتورىنداعى "بارداكتى" كورىپ وتىر. مارحاببات، ۆاليۋتا باعامى ايىرماسىنان سپەكۋلياسيا جاساپ، پايدا تابا بەر! "ءاي، قوي" دەپ جاتقان ەشكىم جوق. ولار دا مۇنداي وڭاي ءارى جەڭىل پايداعا قىزىعادى. سوندىقتان شەتەلدىك بانكتەر ءبىزدىڭ نارىققا كەلسە، جاعداي جاقسارادى دەگەن بوس ءسوز"، - دەيدى قارجىگەر-مامان.
سونداي-اق ءىلياس يسايەۆ ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعى ءالى كۇنگە ءبىر جولعا دۇرىستاپ قويىلماعانىن وكىنىشپەن اتاپ كورسەتەدى.
"مىسالى، ەل ەكونوميكاسى جاقسى دامۋى ءۇشىن ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋ قارقىنى جالاقىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنان ىلگەرىلەپ (وزىپ) وتىرۋى كەرەك. ناقتى سەكتوردان مۇنى ءبىز بايقاپ وتىرعانىمىز جوق. ال كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا، ياعني ۇلتتىق كومپانيا مەنەدجەرلەرى، اكسيونەرلەرى ءالى كۇنگە دەيىن جىل سوڭىندا زور سومادا بونۋس الادى. بۇل كوزگە بىردەن تۇسەتىن بارىپ تۇرعان باسسىزدىق. ۇلكەن مىنبەرلەردە وسىنى سىناعان بولادى، ايتقان بولادى، ءبىراق وسىعان دەيىن جاعداي ءبىر رەت تە وزگەرگەن ەمەس"، - دەيدى ول.
ۇلتتىق قوردان شىعارىلعان اقشا قايدا كەتتى؟
قارجىگەر ۇلتتىق بانكتىڭ ۇلتتىق قوردان شىعارىپ جاتقان وراسان سوماداعى اقشاسىن دا ءسوز ەتتى.
ايتا كەتسەك، 2024 جىلعى قازان ايىندا ۇلتتىق بانك ۇلتتىق قوردان 1،4 ملرد اقش دوللارىنا دەيىنگى مولشەردە ۆاليۋتا شىعارىپ، ساتپاقشى. سونداي-اق رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە ترانسفەرتتەردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىركۇيەكتە ۇلتتىق قوردان 945 ملن اقش دوللارىنا ۆاليۋتا ساتىلعانى دا حابارلانعان.
"بۇل ارادا وراسان سوما تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. زاڭدىلىق بويىنشا مۇنداي اقشا ەل ەكونوميكاسىنا قۇيىلعاندا ونىڭ بىردەن جاقسى بەلگىلەرى كورىنىس تابۋى ءتيىس. ءبىراق ونى ءبىز كورىپ وتىرعانىمىز جوق. كەرىسىنشە، ينفلياسيا قىركۇيەك ايىندا 8،3% قۇرادى. باعالار توقتاۋسىز ءوسىپ جاتىر. سوندا بۇل اقشا قايدا كەتتى، سوعان مامان رەتىندە مەن دە اڭ-تاڭمىن" دەگەن ساراپشى بۇل رەتتەگى ۇلتتىق بانك تۇسىنىكتەمەسىنىڭ ءوزى ءۇستىرت ەكەنىن ايتادى.
"بۇل ارادا "اندا جىبەردىك، مىندا باعىتتادىق" دەگەن ەسەپ ءۇشىن ايتىلعان سىدىرتپا ءسوز. وعان بۇل سالانى جەتىك بىلمەيتىندەر عانا سەنۋى مۇمكىن ەندى"، - دەيدى ول.
ءسوز سوڭىندا قارجىگەر-مامان ءتۇپتىڭ تۇبىندە ەكونوميكا زاڭدىلىعى – وندىرىستىك كاپيتال ءوز دەگەنىن جاساتاتىنىن ايتادى.
- ەكونوميكانىڭ قاتاڭ زاڭدىلىقتارىنا ومىرشەڭ ءارى نارىققا شىن بەيىمدەلگەن بانكتەر توتەپ بەرىپ، ءتۇپتىڭ ءتۇبى ىرىكتەلىپ شىعادى. ءبىراق ول ۋاقىت ءالى كەلمەدى، - دەيدى ءىلياس يسايەۆ.
