الەۋمەتتىك جەلىدەگى مىنا ءبىر اڭگىمەنى اينالىپ وتە المادىق. ءبورىلى بايراق اتتى قولدانۋشىنىڭ اۋدارعان دۇنيەسى وقۋعا تۇرارلىق دۇنيەگە تاتيدى ەكەن.
جاقىندا ءبىر ورىس ساربازىنىڭ جازباسىن وقىپ قالدىم، از-ماز وزگەرىستەر بولعان شىعار، ماقالانىڭ ماعىناسىنا نازار اۋدارىڭىز:
مەن شەشەنستاندا ءومىر ءسۇردىم، العاش سىنىپقا بارعانىمدا شەشەن بالاسىمەن توبەلەسىپ قالدىم. اتا-انامىزدى شاقىرتقاندا مەنىڭ شەشەم، ونىڭ اكەسى كەلدى.
مەنىڭ شەشەم:
– بالام، ەندى توبەلەسپە، بۇزىقتىق جاساما، جاراي ما؟! – دەپ تاربيەلەسە، الگىنىڭ اكەسى بالاسىنىڭ جاعىنان تارتىپ جىبەرىپ:
– وسى «ساسىق» ورىستان جەڭىلدىڭ بە، كەلەسى جولى اياماي ساباپ تاستا، ءومىر باقي قورقىپ ءجۇرسىن، – دەدى.
... كەيىن ەسەيدىك، 16 جاسقا كەلگەنىمدە مەنى شەشەن بالالار ساباپ كەتتى. ەڭ سوراقىسى سول جانىمدا بىرگە وقيتىن 15 ورىس قاراپ تۇردى. الگىلەردىڭ ءبىرىن ۇستاپ الىپ ۇرىپ جىبەرگەن ەدىم، كەيىن ۇلكەندەرى كەلىپ كەزدەسەتىن جەردى بەلگىلەپ كەتتى، «پىشاقتايمىز» دەپ سەس كورسەتتى. ءبىراق، مەنىمەن ەشكىم بارمادى، جالعىز باردىم.
ولار ءور رۋحتى بولاتىن، مەنىڭ جاۋىنگەرلىك مىنەزىمە ريزا بولىپ جەكپە-جەك ۇيىمداستىردى. اياعىم سىنىپ اۋرۋحاناعا ءتۇستىم.
سوندا الگى جىگىتتىڭ اكەسى كەلىپ:
– سەن جاۋىنگەر ەكەنسىڭ، مەنىڭ ۇيىمە قوناق بول، – دەپ ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ كەتتى.
ءبىر ۋاقىت شەشەنستاندا وتە قيىن ۋاقىت باستالدى، اۋمالى-توكپەلى زامان ورناپ ورىستار ۇلكەن قيىندىققا دۋشار بولدى. سىنىپقا كەلىپ شەشەن جىگىتتەرى ادەمى 2-3 ورىس قىزىن «تەرىپ» اكەتەتىن، كەيىن جەرگىلىكتى اۆتوريتەتتەرگە سىيلاپ جىبەرگەن ەكەن.
ال ءبىزدىڭ باسىمىز بىرىكپەيتىن. ايتالىق، ەكى ورىستىڭ ءۇيى تۇرسا، شەشەندەر ءبىر ءۇيدى ورتەپ جاتسا، ەكىنشى ۇيدەگىلەر قيمىلسىز قاراپ وتىراتىن. ولار كەلەسى كەزەك وزدەرىنە كەلەتىنىن بىلسە دە، ولاردىڭ دا ءۇيى ورتەلىپ، ايەلى مەن قىزدارى زورلاناتىنىن، دۇنيە-مۇلكى ۇرلاناتىنىن سەزسە دە قيمىلسىز قالاتىن ەدى. كەيىن ويلاپ قاراسام، بۇل ءبىزدىڭ «قوي» دەڭگەيىنە تۇسكەنىمىزدىڭ شەگى ەكەن...
كەيىن مەن ورىستىڭ ارنايى جاساق («سپەسناز») وتريادىنا ءتۇستىم. ءدال سول ۋاقىتتا اتاقتى دۋدايەۆتىڭ (شەشەنستاننىڭ ساياسي قايراتكەرى، 1990 جىلدارى شەشەندەردى رەسەيدەن بولەكتەۋ قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى بولعان) سوعىسى باستالدى.
ءبىر جولى ءبىز شەشەن اسكەرىنىڭ قورشاۋىندا قالدىق. جاۋىنگەرلەردى جىگەرلەندىرۋ ءۇشىن: «مەن كەشە ۆيدەو كوردىم. شەشەندەر تۇتقىنعا تۇسكەن 10 ساربازىمىزدى قالاي باۋىزداعانىن ماقتانىپ تاسپاعا ءتۇسىرىپتى. بىلسەڭدەر، ول ساربازداردىڭ الدىندا تەك ەكى تاڭداۋ بولدى. مۇنىڭ ءبىرى – مال سياقتى ءوز ءولىمىن كۇتىپ الۋ، ال ەكىنشىسى – ناعىز ەرلەرشە، جاۋىنگەرشە ءولۋ. وكىنىشتىسى، ولار العاشقىسىن تاڭدادى.
سول 10 ساربازدىڭ تەك ونىنشىسىنىڭ عانا اياق-قولى بايلاۋلى بولاتىن، قالعاندارى بوس ەدى. پىشاعىن جالاڭداتقان شەشەن جىگىتى ءبارىن تىزەرلەتىپ قويىپ، شەتىنەن باۋىزداپ كەلە جاتتى. انىعىندا، الگى شەشەننىڭ الدىندا تىزەرلەپ تۇرعان ورىس ساربازدارى كەلەسى كەزەك وزىنە كەلەتىنىن، ءوزىن دە ءدال سولاي ولتىرەتىنىن ءبىلدى. ءبىراق، سوعان قاراماي قارسىلاسقان جوق. ولار قوي سەكىلدى ەش قارسىلاسپاي ءولۋدى ءجون سانادى. ولار قارۋعا ۇمتىلىپ جاۋىنگەرشە ولگەندى ەمەس، حايۋان سەكىلدى قارسىلىقسىز ولگەندى تاڭدادى. سىزدەرشە بۇل دۇرىس پا؟ جوق! ءبىزدىڭ دە الدىمىزدا ەكى تاڭداۋ بار، نە مالشا ارام ولەمىز، نە جاۋىنگەرشە ايقاسىپ ولەمىز!» – دەدىم مەن.
ءسوزىم اسەر ەتتى-اۋ دەيمىن، جىگەرلەنگەن وترياد شەشەن اسكەرىنىڭ بىت-شىتىن شىعاردى.
سونداعى جاۋىنگەرگە دەگەن قۇرمەت، ەڭ ۇلكەن سىيلىق، دۋدايەۆتىڭ راسيادان:
«ورىس سپەسنازدارىن تۇتقىنعا تۇسىرۋگە تىرىسپاڭدار، بىردەن ولتىرىڭدەر!» دەگەن بۇيرىعى ەدى. دەمەك، ولار ءبىزدى جاۋىنگەر رەتىندە مويىندادى دەگەن ءسوز.
شىنىمەن، «قويى كوبەيگەن قوعامدى كورىنگەن تالايدى». قازاقتىڭ جىگەرى بىرەۋدەن مۇقالۋعا، جىگىتى وزگە جۇرتتان تاياق جەۋگە، كومپانيا باسشىلارى ءوز تىلدەرىن قىستاپ ۇيرەتىپ، قىزدارىمىزعا كوزىن سۇزۋگە، قارىنداستارىمىزدى اقشاعا ارباۋعا، قازاققا ءتىل تيگىزۋگە، كەمسىتۋگە ءتيىس ەمەس!
ول ءۇشىن جىگىتتەر پەرنەتاقتا بەتىندە «نامىس» دەپ جازباي، «ءبىر تۋدىڭ استىندا» بىرىگۋىمىز قاجەت! 14 جاستاعى بالادان 50 جاستاعى ەل اعاسىنا دەيىن «نامىستىڭ تۋىن» قۇلاتپاۋى كەرەك، سونى بيىك ۇستاۋى ءتيىس! انىعىن، ءدال ءقازىر بىزگە قوي مىنەز، جاسىق مىنەزدىڭ قاجەتى جوق. قازىرگى زامان قاسقىر مىنەز ەرلەردىڭ زامانى.
ال بۇل جازبادان ەتەكتەن تارتار يت قۇساپ بۇلىكتىڭ ءيىسىن سەزگەندەر قاتتى قاتەلەسەدى. ءبىزدىڭ ماقسات – قازاقتىڭ ەركەك كىندىكتىلەرىن ەر مىنەزدىككە جەتەلەۋ عانا...
اۆتور: ءبورىلى بايراق
