ەستەرىڭىزدە بولسا، بيىل 16 ناۋرىزدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ «جاڭا قازاقستان: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىن جاريالادى. بۇل جولداۋ قوعام قاجەتتىلىگىنەن تۋعان، اڭگىمە باسىندا ايتقان مەملەكەت قاجەتتىلىگىنەن تۋعان جولداۋ ەدى. بۇل ارينە حالىقتىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان پرەزيدەنت باستامالارىنىڭ ءبىرى بولاتىن. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ وتە وزەكتى ءارى كۇردەلى پروسەسس ەكەنى انىق.
جولداۋدا كورسەتىلگەن جاڭا ساياسي رەفورمالار مەن 10 باعىت بويىنشا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىس جاساۋ – قوعامدىق بەلسەندىلىك پەن بىلىكتىلىكتى تالاپ ەتەتىنى انىق. جاڭا قازاقستاندى قالىپتاستىرۋدا وتكەننىڭ قاتەلىگىن قايتالاماي، ءاربىر باستاما قوعام ويىنان، حالىقارالىق تاجىريبەلەردەن جانە دە ەكسپەرتتىك ساراپتامالاردىڭ جيىنتىعىنان قالىپتاسۋى اسا ماڭىزدى.
پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن 5 ماۋسىم كۇنى كونستيتۋسيالىق وزگەرىستەردى ىسكە اسىراتىن جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم ءوتتى. ءسويتىپ، «جاڭا قازاقستان» يدەولوگەماسى مەن مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ مودەلىن جاڭارتۋدى كوزدەيتىن «ەكىنشى رەسپۋبليكا» ۇعىمدارى قاتار پايدا بولدى. ارينە، مەملەكەتىمىز ءۇشىن تاريحي كەزەڭ بولىپ تابىلاتىن ءدال بۇگىنگى كۇنى اقپاراتتىق، يدەولوگيالىق جۇمىس جۇرگىزۋ، ءارى ەلدە بولىپ جاتقان ساياسي پروسەستەرگە ساۋاتتى تالداۋ جۇرگىزۋ ۋاقىتتىڭ تالابى. وسى ماقساتتا ەلدىڭ قوعامدىق ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ بارىسىن تالداپ تارازىلاپ وتىراتىن، جاڭا يدەيالار ۇسىنىپ، حالىقتىڭ سۇراعىنا اشىق جاۋاپ قاتاتىن الاڭ رەتىندە «قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى» كەاق باستاماسىمەن «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبى قۇرىلدى. كلۋبتىڭ جۇمىس باعىتى تۋرالى ايتتىق.
«Sarap ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى قانداي؟ كەز كەلگەن ۇيىمنىڭ ماقساتى مەن مىندەتى، جوسپارى بولاتىنى سياقتى، «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ دا ءوز مىندەتتەرى بار. مىسالى، جاڭا ساياسي رەفورمالار مەن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ىقتيمال سالدارىن زەرتتەۋمەن اينالىسادى. ساياسي جۇيەنى قوزعالىسقا كەلتىرەتىن مەحانيزمدەردى ۇسىنىپ وتىرادى؛ قوعام مەن بيلىك اراسىندا سەنىم مەن ديالوگ ورناۋىنا دانەكەر قىزمەتىن اتقارادى.
جاڭا قازاقستاندا جاڭا ساياسي مادەنيەت پەن قوعامداعى ءوزارا جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ارتۋىنا جول اشادى. بەلگىلى ساياساتتانۋشىلار، قارجىگەرلەر، ەكونوميستەر مەن قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ باسىن قوسىپ، بىلىكتى ماماندارمەن ەلىمىزدە قوردالانعان ماسەلەلەردى تالقىلاپ، ساۋاتتى تالدامالىق ۇسىنىس ازىرلەۋ، قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋ جۇمىستارىمەن اينالىسادى. قوعامدىق سانانى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋ، ترانسفورماسيالاۋ ارقىلى جارقىن بولاشاقتىڭ بەينەسىن قالىپتاستىرتۋ سياقتى ۇلى مىندەتتەرى بار.
ارينە، ساياسي رەفورما تەك قانا بەلگىلى ءبىر زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋ نەمەسە جاڭا ءبىر نوماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانى قالىپتاستىرۋ ەمەس، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ول ەلىمىزدەگى ساياسي پروسەستەردى جاڭارتۋ، زامان تالابىنا ساي جاڭعىرتۋ بولىپ تابىلادى. وسى ماقساتتى تۋ ەتكەن «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ وتىرىستارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسى مەن جەرگىلىكتى ماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ، قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ، ساياساتتانۋشىلار مەن ءتۇرلى سالا وكىلدەرىن قامتىعان ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن ءوتىپ وتىرادى.
تۇسىندىرە كەتەيىك. وتىرىس دوڭگەلەك ۇستەل، سۇراق-جاۋاپ فورماتتارىندا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە جۇزەگە اسادى. ەكسپەرتتىك تالداۋ كەزىندە ءار سپيكەرگە 5 مينۋتتىق رەگلامەنت بەرىلەدى. سپيكەرلەر سوزدەرىنەن كەيىن تالقىلاۋ ءبولىمى باستالادى جانە وتىرىس سوڭىنا قاراي اشىق ميكروفون بولىگىندە قاتىسۋشىلار، جۋرناليستەر وزدەرىنىڭ سۇراقتارىن قويا الادى. بۇل كلۋب قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن، ەشقانداي شەكتەۋدىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. سوندا كلۋب وتىرىستارى ەركىن فورماتتا وتەدى.
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ وتىرىستارى ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىن قامتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكا كولەمىندە كوشپەلى ساراپتامالىق وتىرىستارىن وتكىزەدى. وسى ارقىلى وڭىرلەردەگى ساياساتتانۋشىلار، زاڭگەرلەر مەن ماسليحات دەپۋتاتتارى، ءار ايماقتاعى ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرىن ەكسپەرتتىك تالقىلاۋعا تارتىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ وتىرادى. بۇل پروسەستەر ارينە ەلىمىزدە اتقارىلىپ جاتقان ساياسي رەفورمالارعا قاتىستى وڭىرلەردە قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتىپ وتىرادى.
ەندى سول ايماقتاردا وتكەن وتىرىستارعا توقتالا كەتسەك. ماسەلەن، 2022 جىلدىڭ 3-مامىرىنان 20-مامىر ارالىعىندا رەفەرەندۋم بويىنشا «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ 7 وتىرىسى وتكەن. ايماقتار بويىنشا پەتروپاۆل، وسكەمەن، تۇركىستان وڭىرلەرى قامتىلىپ، نۇر-سۇلتان قالاسىندا ورتالىقتاندىرىلعان 4 وتىرىسى ءوتىپتى. ءاربىر ەكسپەرتتىك وتىرىس مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاقستاندى دامىتۋعا، ساياسي جۇيەنى جاڭعىرتۋعا، ادام قۇقىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان باستامالارىن، پرەزيدەنت جولداۋىندا بەلگىلەنگەن مىندەتتەردى، «جاڭا قازاقستان»، «ەكىنشى رەسپۋبليكا» ۇعىمدارىن تالقىلاۋ مەن شەشۋ جولدارىن ساراپتاۋعا ارنالىپ وتىردى.
ەكسپەرتتىك تالداۋلارعا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، پارتيا بەلسەندىلەرى، باسقارما باسشىلارى، قوعام قايراتكەرلەرى، ساياساتتانۋشىلار مەن ساراپشىلار قاتىسىپ، پرەزيدەنت جولداۋى مەن ەلىمىزدە اتقارىلىپ جاتقان ساياسي رەفورمالاردى جان-جاقتى ساراپتاپ، قوعامدىق پىكىر تۋدىرىپ، حالىققا جەتكىزۋگە تىرىستى. كونستيتۋسيالىق رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزدىلىعى ءتۇسىندىرىلىپ، قوعام مەن جۋرناليستەردەن كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا ماماندار تاراپىنان جاۋاپتار بەرىلدى.
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ وتىرىستارىنا وتاندىق باسپا ءسوز دەرلىك شاقىرىلدى. ماسەلەن، «Qazaqstan»، «حابار»، «AstanaTV»، «ەۋرازيا» ءبىرىنشى ارناسى»، «Qyzyljar»، «Altai»، «Ontustik»، «Turkistan tv»، «ايعاق» سىندى تەلەارنالار شاقىرىلعان. ال سايتتاردان «Baq.kz»، «Inform.kz»، «DK News»، «Zakon.kz»، «Kior.kz»، «Ruh.kz»، «Inbusiness.kz»، «Elorda.info»، «Mail.kz»، «Ult»، «Baigenews»، «KazInform» پورتالدارىندا، جەرگىلىكتى گازەتتەردە، «Instagram»، «Facebook» جانە «Telegram» الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە اقپاراتتىق ماتەريالدار مەن شاراعا قاتىستى پوستتار جاريالانىپ وتىرعان.
كلۋب ءبىر ايدا جالپى سانى 238 قاتىسۋشىنى قامتىعان 7 وتىرىس وتكىزىپ، وندا پرەزيدەنت جولداۋى، ساياسي رەفورمالار مەن رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمعا قاتىستى 6 تاقىرىپ ەكسپەرتتەر تاراپىنان تالقىلانىپ، رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق تەلەارنالاردا جاريالانعان سيۋجەتتەر سانى 36 بولسا، رەسپۋبليكالىق، ايماقتىق گازەتتەر مەن ب ا ق بەتتەرىندە جاريالانعان ماقالالار سانى 149، ال «Facebook»، «ينستاگرام»، «تەلەگرام» الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە 84 پوست جاريالانعان.
كونستيتۋسياعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار قابىلداۋ ماسەلەسى بويىنشا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمنىڭ وتكىزىلۋىنە بايلانىستى 3 ايماقتا ساۋالناما جۇرگىزىلگەن. «رەفرەندۋمنىڭ وتكىزىلۋىن قولدايسىز با، قولدامايسىز با؟»، «رەفەرەندۋمعا قاتىساسىز با، جوق پا؟»، «كونستيتۋسيالىق وزگەرىستەر تۋرالى اقپارات بىلەسىز بە، بىلمەيسىز بە؟» دەگەن سۇراقتار قويىلعان قاتىسۋشىلارعا.
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ رەفەرەندۋم بويىنشا ساۋالناما ناتيجەلەرى تومەندەگىدەي:
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ ارنايى تەلەگرام كانالى اشىلىپ، ەكسپەرتتەر تاراپىنان ايتىلعان ويلار مەن رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمعا قاتىستى اقپاراتتار تۇراقتى تۇردە جاريالانىپ تۇرادى ءقازىر. تەلەگرام كانالعا جازىلۋشىلار سانى – 420 ادامعا جەتكەن. الداعى ۋاقىتتا جازىلۋشىلار سانى ارتاتىنى انىق. ويتكەنى كلۋب كوتەرگەن تاقىرىپتار وتە وزەكتى، ءارى قاجەتتى.
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبى از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە ماماندار تاراپىنان ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تالقىلاۋدىڭ، شەشۋ جولدارىن ۇسىنۋدىڭ جاڭا ديالوگتىق الاڭىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەرگەن. بۇل ماقساتتى اۋديتوريامەن تۇراقتى جاسالىنىپ جاتقان كەشەندى جۇمىستىڭ ناتيجەسى قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرى مەن كوزقاراستارىنا اسەر ەتەتىنىن ەسكەرۋ قاجەت.
نەگىزگى ماقسات حالىق پەن قوعامنىڭ ورتاسىندا، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا ديالوگ قۇرا وتىرىپ، ەل ازاماتتارىمىزدىڭ ساياسي ساۋاتىن ارتتىرۋ، وركەنيەتتى ساياسي مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتۋ.
ءدال ءقازىر الەمدە گەوساياسي احۋال وتە كۇردەلى. وسىنداي قيىن كەزەڭدە ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان كەشەندى رەفورمالاردى ءاربىر قازاقستاندىققا ءتۇسىندىرۋ قاجەت. وسى ورايدا، جالپىۇلتتىق يدەيا قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعىن سەزىندىرۋ بويىنشا يدەولوگيالىق بلوكتىڭ مۇلتىكسىز، ەففەكتيۆتى ۇيىمداستىرىلعان الەۋمەتتىك-ساياسي جوبالار كەشەنىن قالىپتاستىرۋ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ايتا كەتەيىك. «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبى وسى جوعارى سەنىمدى اقتاپ، مەملەكەتتىك مۇددە مەن ەلدىك ماسەلەلەردىڭ وڭتايلى شەشىلۋىنە وزىندىك ۇلەسىن قوسا بىلەدى دەپ سەنەمىز.
ساراپشى كوزىمەن:
باۋىرجان سەرىكبايەۆ، ساياساتتانۋشى: «Sarap» بيلىك پەن حالىقتىڭ ورتاسىنداعى دانەكەر»
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبى ءار سالا بويىنشا مامانداردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي ماسەلەلەردىڭ بارىسىن تالقىلىپ، شەشۋ باعىتتارىن ساراپتايتىن پلاتفورما بولىپ تابىلادى.
وسى ۋاقىتتار ىشىندە رەفەرەندۋم بويىنشا وڭىرلەردى ارالاپ، حالىققا ءتۇسىندىرۋ بويىنشا جەرگىلىكتى ەكسپەرتتەرمەن، ساراپشىلارمەن دوڭگەلەك ۇستەلدەر وتكىزىلدى.
بۇگىنگى تاڭدا «Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ ارنايى تەلەگرام كانالى اشىلىپ، ەكسپەرتتەر تاراپىنان ايتىلعان ويلار مەن رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمعا، وزگە دە پروسەستەرگە قاتىستى اقپاراتتار تۇراقتى تۇردە جاريالانىپ تۇرادى.
«Sarap» ەكسپەرتتىك كلۋبى – ماماندار تاراپىنان ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تالقىلاۋدىڭ، شەشۋ جولدارىن ۇسىنۋدىڭ جاڭا ديالوگتىق الاڭىن قالىپتاستىردى.
بۇل ماقساتتى اۋديتوريامەن تۇراقتى جاسالىنىپ جاتقان كەشەندى جۇمىستىڭ ناتيجەسى قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرى مەن كوزقاراستارىنا اسەر ەتەتىنىن ەسكەرۋ قاجەت.
نەگىزگى ماقسات حالىق پەن قوعامنىڭ ورتاسىندا، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا ديالوگتى قۇرا وتىرىپ، ازاماتتارىمىزدىڭ ساياسي الەۋەتىن ارتتىرۋ، وركەنيەتتى ساياسي مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتۋ.
