قاۋقارسىز وليگارح
ءبىراق ويلاڭىزشى، رەسەيدە نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ەكونوميكا بار ما؟ جوق. رەسەيدىڭ ەكونوميكاسى اقشالى توپتاردى قالتاسىن قامپيتاتىن جۇيە دەپ اتاسا بولادى.
مەنىڭشە، اقش-تىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنت قىزمەتكەرلەرى رەسەي ەكونوميكاسىن شىعىنعا باتىرىپ، ورمانداي ورىستى پۋتينگە قارسى قويامىز دەسە قاتتى قاتەلەسەدى.
وليگارحتار ارقىلى كرەملدى قىسىمعا الۋ "تەحنولوگياسى" دا ءپۋتيندى رايىنان قايتارا قويماسى انىق. قايتا اقش باستاعان باتىس ەلدەرى رەسەيدىڭ وليگارحيالىق ەكونوميكسىنا قىسىمدى كۇشەيتىپ، ءپۋتيننىڭ الدىنا بايشىكەشتەردى جىعىپ بەرگەندەرىن وزدەرى دە بايقاماي وتىرعان سىڭايلى.
اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتساق، بۇگىندە رەسەيدە بيلىككە قارسى تۇراتىنداي تابانىنىڭ ءبۇرى بار وليگارحتار دا قالعان جوق. مۇنى رەسەيدىڭ ارداگەر ءجۋرناليستى ۆلاديمير پوزنەردىڭ ءوز بىرنەشە رەت ايتقانى ەسىمىزدە.
ءقازىر ميللياردتاعان دوللاردى قالتاعا باسقان وليگارحتار اقشا مەن جاقسى ءومىر سۇرەتىن مۇمكىندىكە يە. ءبىراق ولاردىڭ كرەملگە قارسى ساياسي امبيسياسىن كورسەتەتىندەي قاۋقارى قالعان جوق.
سوندىقتان اقش پەن باتىس ەلدەرىنىڭ رەسەيگە ءبىرقانشا اۋىر سانكسيالار سالىپ، وليگارحتار ارقىلى ءپۋتيندى تاقتان تايدىرامىز دەگەنى ىسكە اسۋى وتە قيىن شارۋا.
اقش پەن باتىستا ەكونوميكاعا، قارجىعا، دۇنيە-مۇلىككە قاتىستى عاسىرلار بويى قالىپتاسقان كوزقاراس بار. ايتالىق، اقش-تاعى اۋقاتتى جاندارى (ولاردى وليگارح دەپ ايتۋعا اۋزىڭ بارمايدى) ميللياردتاعان دوللارعا باعالاناتىن داۋلەتىنە تاباندى ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزگەنى بەلگىلى.
ال وسىنداي مەحنات تىرلىكپەن تاپقان داۋلەتىنە قاندايدا ءبىر توپتار كۇش سالسا، ولار جان اياماي كۇرەسكە شىعاتىنى بەلگىلى.
ال رەسەيدىڭ (پوستكەڭەستىك ەلدەر دەپ قابىلداساڭىز دا بولادى) وليگارحتارى كوممۋنيستىك قوعامنان قالعان قىرۋار دۇنيە-مۇلىكتىڭ ءبىر-اق كۇندە قوجاسى بولىپ شىعا كەلگەنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى.
وسىنداي وڭاي جولمەن از كۇندە بايىعان جاندار كومپانيالارىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جان اياماي كۇرەسەدى دەگەنگە كىم سەنەدى. وليگارحتار بيلىك قالاسا، زاماتتا سول مال-مۇلىكتىڭ تەڭ جارتىسىنان ايىرالاتىنىن جاقسى بىلەدى. پۋتين ولاردى وسىنداي قۇرباندىققا بارۋعا دايار بولۋعا جىلدار بويى دايىنداعانىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
سول سەبەپتى كۇن سايىن وسىنداي كۇمان-كۇدىكپەن عۇمىر كەشەتىن رەسەيدىڭ وليگارحتارى بيلىككە قارسى باتىل ارەكەتكە بارىپ، ءپۋتيندى تاعىنان توڭكەرىپ تاستاي المايدى. بويىنداعى ۇرەيىن جەڭە الماعان وليگارحتار ورىس حالقىن ۇشپاققا شىعارادى دەگەنگە كىم سەنەدى. جالپى بۇل پوستكەڭەستىك ەلدەرگە ءتان قاسيەت.
جەلىككەن جۇرت
اقش پەن باتىس ەلدەرىنىڭ رەسەيگە قارسى سانكسيالارى وليگارحتارعا، جەكەلەگەن كومپانيالارعا، ءتىپتى رەسەيدىڭ ەكونوميكاسىنا قاتتى اسەر ەتەتىنى انىق. ءبىراق وسى سانكسيالاردان جاپا شەككەن وليگارحتار مەن قاراپايىم حالىق كرەملدىڭ قازىرگى قوجايىنى پۋتينگە قارسى شىقپايدى. ءبىز بىلەتىن ورىس حالقى تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىن كورگەن سايىن ومىرگە الاكوزدەنىپ، اينالاسىنان جاۋ ىزدەيتىن رومانتيك حالىق ەمەسپە؟ مۇنى ءبىز تاريحي وقيعالاردان جاقسى بىلەمىز.
بۇعان ءبىر مىسالدى كەلتىرە كەتەيىن. بۇگىندە سيريادا يسلامشىل توپتارمەن كۇرەسىپ جۇرگەن رەسەيدىڭ "ۆانگەر" دەپ اتالاتىن جەكە اسكەري ۇيىمى تاياۋدا اقش-تىڭ اۋە كۇشتەرىنىڭ نىساناسىنا ىلىگىپ، ءبىراز ساربازىنان ايىرىلعانىن دۇنيەجۇزىنىڭ اقپارات قۇرالدارى جارىسا جازدى.
العاشىندا رەسەيدىڭ سىرتقى ۆەدموستۆاسى بۇل اقپاراتتى جوققا شىعارىپ، مەرت بولعانداردىڭ اراسىندا رەسەيدىڭ اسكەريلەرى جوق ەكەنىن ايتتى. ءبىراق كەيىننەن اپتا اينالماي جاتىپ، بار شىندىقتىڭ بەتى اشىلىپ، مايدان دالاسىندا مەرت بولعانداردىڭ "ۆاگنەردىڭ" ساربازدارى ەكەنى بەلگىلى بولدى.
ەڭ قىزعى، سول كەزدە كۇنكورىستىڭ قامىمەن سيرياداعى سوعىسقا اقشا ءۇشىن اتتانعان قاراپايىم ورىستىڭ وفيسەرلەرىنىڭ سوڭىندا اڭىراپ قالعان جەسىرلەرى وزدەرىن وسىنداي كۇيگە تۇسىرگەن ءپۋتيندى ايىپتاۋدىڭ ورنىنا "ءبىزدىڭ ەر ازاماتتارىمىزدىڭ ءولىمى بەكەر بولماسىن، ءوش الىڭدار" دەپ اقىلعا سيمايتىن اڭگىمە ايتقانىنا كۋا بولدىق.
ال وسىنداي حالىقپەن ءپۋتيندى بيلىكتەن تايدىرۋعا بولا ما؟ بۇل ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. وسى ءبىر جايتتاردان-اق اقش-تىڭ رەسەيگە سالعان سانكسيالارى ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتە المايتىنىن بايقاۋعا بولادى.
نۇرلان جۇماحان، جۋرناليست
