ءيا، راس ءباتۋميدى گرۋزيانىڭ موناكوسىنا اينالدىرعىم كەلدى. ەلگە تۋريست تارتۋمەن تىكەلەي ءوزىم اينالىستىم.
ءاربىر ينۆەستورمەن جەكە جولىعىپ، ءيىلىپ توسەك، جايىلىپ جاستىق بولدىم.
قىدىرتتىم، كونسەرتكە اپاردىم، بيلەتتىم، ماسايتتىم، قىمبات مەيرامحانالاردان ءدام تاتقىزدىم، مونشاعا اپارىپ ارقاسىن ىسقىلادىم، گرۋزين شارابىنىڭ ەڭ باعالى دەگەنىن الدارىنا توستىم، تىكۇشاقپەن تۇتاس گرۋزيانى ارالاتتىم، ءاي، ايتەۋىر قارجىسىن بىزگە قۇيدىرۋ ءۇشىن نە ىستەمەدىم دەسەڭشى.
جەڭىل ءجۇرىستى قىزدارعا عانا جولاتقام جوق، وزگەسىن تۇگەل اتقاردىم.
ينۆەستورلاردىڭ كوپشىلىگىمەن وتباسى بولىپ ارالاسىپ-قۇرالاسىپ كەتتىك كەيىننەن. ويتپەسىمە شارام جوق ەدى، شىكىرەيىپ، شىرەنىپ وتىرسام ينۆەستور ات-تونىن الا قاشار ەدى.
...
موناكو كنيازى البەردى ارنايى شاقىرتىپ، ءۇش كۇن بويى ەل ارالاتتىم. كنيازعا كەلگەندە قىزىق وقيعا بولدى.
سۆانەتيادان باتۋميعا ورالار تۇستا ەۋروپاداعى ەڭ بيىك تاۋ ۋشگۋليدىڭ القىمىندا ورنالاسقان اۋىلدىڭ ۇستىنەن ۇشىپ بارا جاتتىق.
بۇل اۋىل باعزى اۋىل. VII عاسىردان بەرى بار. تۇرعىنداردىڭ ءومىر داعدىلارى دا سول ءداۋىردى ەسكە سالادى. جارىق جوق. وركەنيەتتىڭ يگىلىگىنەن ادا، جالپاق الەمنىڭ ىردۋ-دىردۋىنان جىراقتا جاتقان اۋىل-تۇعىن.
البەر كنياز الگى اۋىلعا توقتاپ، از ايالدايىقشى، كورگىم كەپ قىزىعىپ تۇرمىن، تىكۇشاق وسى اراعا قونسىنشى دەپ قولقالادى.
قادىرمەندى مەيماننىڭ كوڭىلىن قالدىرعانىمىز ورىنسىز بولار ەدى. قوندىق. تىكۇشاق ىشىندە تورتەۋمىز – مەن، ۇشقىش جىگىت، كنياز البەر جانە ونىڭ كومەكشىسى. تۇستىك. تۇسە سالا اۋىل تۇرعىندارى قورشاپ الدى. مەنى بىردەن شىرامىتتى، كنياز البەردى تانىعان جوق، نازار دا اۋدارعان جوق.
الاقانداي اۋىلعا پرەزيدەنتتىڭ اياق باسقانى ايتۋلى وقيعا. امان-ساۋلىق سۇراسقاننان كەيىن تۇرعىندار ءبىزدى اۋىل شەتىندە ورنالاسقان مۋزەيگە الىپ ءجۇردى. بۇل مۋزەيدىڭ ەرەكشەلىگى سوندا، سوناۋ ريم يمپەرياسىنىڭ جادىگەرلەرى ساقتالعان.
تۇرعىنداردى تۇگەل ىلەستىرگەن جوقپىز، ەكى-ۇشەۋى عانا جول باستادى. اۋىلدىڭ جالعىز اياق جولىمەن مۋزەيدى بەتكە الىپ تارتىپ بەردىك.
جول بويى جولىققان اۋىل ادامدارىنىڭ اۋلاسىندا از ايالداپ، جەرگىلىكتى جۇرت راكى دەپ اتايتىن اراقتان ءدام تاتتىق. مۋزەيگە جەتكەنشە كنياز البەر اجەپتاۋىر قىزىپ الدى. تۇرعىندارمەن قالاي ءتىل تاپقانى بەلگىسىز، الدەنەنى ايتىپ كوڭىلدى كەلەدى. جول باستاعان جىگىتتەردىڭ الدىن وراپ، كەرۋەننىڭ كوش باسىنا شىعىپ الدى.
مۋزەيگە جەتە بەرە الدىمىزدان تايىنشاداي توبەت ارسىلداپ شىقپاسى بار ما! قاپەلىمدە قايتەرىمىزدى بىلمەي ابدىراپ قالدىق. ۇشقىش جىگىت ءشاميلدىڭ ۇلتى داعىستاندىق-تۇعىن. جاۋىرىنىم جەر يىسكەمەگەن بالۋانمىن دەپ بوسكەندە سونداي ەدى، الگى الپامساداي توبەتتى كورگەندە شاميل ەكەش، شاميل دا جىلىستاي بەردى.
توبەت كنياز البەرگە تۋرا تارتتى. ازۋ ءتىسى اقسيىپ، اۋزىنان اق كوبىگى اقتارىلىپ، شايناپ جىبەرۋگە شاق تۇر.
جەرگىلىكتى تۇرعىندار دا الگى ءيتتىڭ شايپاۋ ءجۇزىن كورىپ ءتايت دەۋگە باتپادى بىلەم.
بىتكەن جەرىم وسى دەپ ويلادىم. وقيعانىڭ ءارى قاراي قالاي ءوربيتىنى كوز الدىمدا كولبەڭدەپ ءوتتى.
كنياز البەر گرۋزياعا كەلەردەن ەكى اپتا بۇرىن نەكەلەسكەن. تويىن تىكەلەي ەفيردەن كورسەتىپ، كۇللى الەم تاماشالاعان ەدى. ال ەندى نە بولدى؟
ەرتەسىنە-اق ەۋروپاداعى گازەت-جۋرنالدىڭ ءبىرى قالماي: «گرۋزيادا قىدىرىپ جۇرگەن كنياز البەردى يت تالاپ ءولتىردى. ۇيلەنگەنىنە اي دا تولماعان بەيشارا كنيازدىڭ جارى جەسىر قالدى».
«سااكاشۆيلي سورلاتتى. يت تالاپ تاستاعان كنياز البەر شۇعىل تۇردە گرۋزيادان موناكوعا جەتكىزىلدى» دەپ جامىراسا جازادى.
«گرۋزيانى تۋريستىك ورتالىققا اينالدىرام دەگەن ارمان-مۇراتىم ءادىرا قالادى» دەپ ويلادىم.
سويتكەنشە بولعان جوق، وزىنە قاراي تۇرا ۇمتىلعان توبەتتى كنياز البەر قۇلاشىن سەرمەپ، تۇمسىقتان تاڭق ەتكىزىپ ۇرماسى بار ما!
مۇندايدى كۇتپەسە كەرەك، الگىندە عانا البەردى جۇلىپ جەۋگە شاق تۇرعان الگى يت قۇيرىعىن بۇتىنا قىسىپ، جىم-جىلاس جوعالدى.
تايىنشاداي ءيتتى تالدىرا جازداعان كنياز موناكوعا ورالعاسىن الگى وقيعانى كەلىنشەگىنە ادەمىلەپ تۇرىپ اڭگىمەلەپ بەرىپتى.
گرۋزيانى قۇمارى قانعانشا ارالاعان البەر اقىرىندا باتۋميگە قوماقتى ينۆەستيسيا قۇيۋعا كەلىستى.
...
پۋتين رەسەيگە گرۋزين شارابىن كىرگىزۋگە تىيىم سالعاندا ونىڭ جارناماسىن جاساۋدى ءوز موينىما الدىم.
تبيليسيدەن ءسال شەتكەرىرەك اۋماعى ءارى كەتسە ەكى گەكتار ءجۇزىم باعىن ساتىپ الىپ، ەلگە رەسمي ساپارمەن كەلگەن شەتەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى، پرەمەرلەرىن الگى جۇزىمدىككە الىپ باردىم.
كەلىسسوزدەردى وسى ارادا جۇرگىزدىك. مەركەل، بۋش، وباما، يۋششەنكو، ساركوزي سەكىلدى ايدىك ادامدار ءجۇزىمدى تاباندارىمەن تاپتاپ، شاراپ جاسادى.
مۇنى شاراداعى جۋرناليستەر تاسپاعا ءتۇسىرىپ، جارىسا جاريالاپ جاتتى. جاھاندىق دەرجاۆا باسشىلارىنىڭ جالاڭ اياق ءجۇزىم كەشىپ، شاراپ ازىرلەگەنى كىمگە دە بولسا قىزىق قوي.
گرۋزين شارابىنىڭ جارناماسىن وسىلاي جۇرگىزدىك.
گرۋزيانىڭ اۋماعى الاقانداي عانا. ءتۋريزمدى دامىتپاساق كەرۋەننەن قالارىمىزدى ءتۇسىندىم. ءتبيليسيدى مالدانىپ وتىرا بەرگەننەن وپا تاپپاس ەدىك.
...
ءباتۋميدى دامىتۋدا تۇرىكتەردىڭ كوپ كومەگى ءتيدى. بۇل ولكە تۇركيامەن شەكارالاس جاتىر. ءدال وسى اۋماقتا 10 ملن-عا تارتا ادام تۇرادى.
الدىمەن تۇركيا مەن گرۋزيا اراسىندا ەركىن بارىس-كەلىس ورناتتىق، تۇرىك تۋريستەرى گرۋزياعا جەكە باسىن راستايتىن كەز كەلگەن كۋالىكتى كورسەتىپ ۆيزاسىز كىرەتىن بولدى.
گرۋزيانىڭ تاپ ىرگەسىندەگى تۇركيانىڭ شەكارا ماڭى تۇرعىندارى جۇزدەپ، مىڭداپ باتۋميگە اعىلا باستادى بۇدان سوڭ.
سويتسەم، تۇرىكتەر ءۇشىن باتۋمي بوتەن ەمەس ەكەن. بۇل ولكەنى ءوز ارالارىندا «مەملەكەتىم»، بىلايشا ايتقاندا، تۋعان توپىراقتىڭ ءبىر پۇشپاعى دەپ اتايدى ەكەن ولار.
بۇل دا تەكتەن-تەك ەمەس. XVIII عاسىردىڭ باسى ءحىح عاسىردىڭ سوڭىنا دەيىن باتۋمي وسمان يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا بولدى.
ەردوعانمەن العاش تانىسقاندا:
«ءباتۋميدىڭ وتكەن تاريحىن اجەم مايىن تامىزىپ اڭگىمەلەگەندە اۋزىمنىڭ سۋى قۇرىپ تىڭدايتىن ەدىم. ءبىر بۇيىمتايىم بار. تانىستىعىمىزدىڭ قۇرمەتىنە باتۋميگە الىپ بارساڭىز» دەپ وتىنگەنى ەسىمدە.
سول جولى ءباتۋميدى ارالاعان ەردوعاننىڭ ەڭسەسى ءتۇسىپ، تۇركياعا تۇنجىراپ ورالعانى دا جادىمدا.
«مۇندا داۋىل جۇرگەن بە، الدە ودان وزگە تابيعي اپاتقا تاپ بولدىڭىزدار ما؟ اجەم ايتاتىن باتۋمي مۇلدە باسقا بولاتىن»، دەپ ەدى ول.
بۇل سول كەزدەگى گرۋزيانىڭ توزىڭقىراپ تۇرعان تۋريزمىنە بەرىلگەن شىنايى باعا ەدى.
گرۋزيا مەن تۇركيانىڭ اراسىندا ەركىن بارىس-كەلىس ورناعاسىن تۇرىكتەر تايلى-تۇياعى قالماي باتۋميگە اقشا قۇيۋعا كوشتى. باتۋميگە بەت العان تۇرىكتەردىڭ كوبى ساۋىق ىزدەپ كەلەتىن. ولار مۇندا كازينو وينايتىن، قىدىراتىن، تۇنگى كلۋبتاردىڭ تابالدىرىعىن توزدىراتىن، ىشىپ-جەيتىن.
باتۋمي تۇرىك تۋريستەرى ءۇشىن ەۋروپانىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالدى، وسىلايشا.
باتۋمي تۇرىك ينۆەستورى ءۇشىن قارجىلىق وفشورعا اينالدى. بىرىنشىدەن، بىزدە سالىق تومەن، اقشا اۋدارىمدارى جەڭىل، سايكەسىنشە جەمقورلىق اتىمەن جوق.
باتۋميدەگى ەكونوميكالىق ەركىندىك تۇرىكتەردى بىردەن باۋراپ الدى.
باتۋميدەگى ەڭ العاشقى زامان سۇرانىسىنا ساي ءقوناقۇيدى تۇرىك بيزنەسمەنى نۇرەتين چارميكلى تۇرعىزدى.
ءسويتىپ، تۇرىكتىڭ وزگە ينۆەستورلارىنا باتۋميگە قارجى قۇيۋعا جول اشتى.
چارميكلى تۇركيانىڭ گرۋزياداعى ەلشىسى-تۇعىن. ءبىز وعان باتۋميدەگى لاۆرەنتيي بەريانىڭ ساياجايىن سۋ تەگىنگە ساتا سالدىق. ءىشى-سىرتى ساتپاق-ساتپاق ساياجايدىڭ سىقپىتى كەتىپ تۇرعان. ونى ءبارىبىر دە ەشكىم الماس ەدى.
ال چارميكلى ءدال وسى جەردەن ءازىر الەمگە ايگىلى شەراتون ءقوناقۇيىنىڭ قابىرعاسىن قالادى. اۋماعى اتشاپتىرىم كازينو تۇرعىزدى. بۇلاردىڭ ىرگەسىنەن ءقوناقۇي مەن كازينو قىزمەتكەرلەرىنە ارناپ باسپانا سالدى.
باتۋميگە ينۆەستوردى وسىلاي تارتتىق.
ميحايل سااكاشۆيليءدىڭ «پروبۋجدەنيە سيلى» كىتابىنان
اۋدارعان، دۋمان بىقاي
