رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنا مازا بەرمەي وتىرعان وسى جايت. نازاربايەۆتى ويىنان اينىتقىسى كەلەدى ولار. سونداي ماقالانىڭ ءبىرى «موسكوۆسكيي كومسومولەس» باسىلىمىندا جاريالانىپتى.
وسى باسىلىمعا پىكىر بىلدىرگەن ساراپشى دانييل كيسلوۆتىڭ ايتۋىنشا، لاتىن ءالىپبيى قازاقستاندى ورتاعاسىرلارعا ىسىرىپ تاستايدى. ول عىلىمنىڭ، تەحنولوگيانىڭ، كوممۋنيكاسيانىڭ ءتىلى ەمەس. تاعىسىن تاعى بار ايتەۋىر الىپبيدەن باس تارتۋدىڭ سان ءتۇرلى سەبەبىن العا تارتىپتى الگى.
– قازاق ۇلتشىلدارى بىلگىشسىنبەسىن. قازاقتار كيريلليساعا 1940 جىلى وتكەن. ال لاتىندى 1929-1939 جىلداردىڭ ارالىعىندا عانا پايدالاندى. وعان دەيىن اراب ارپىمەن جازدى
ەستىدىم. وقىدىم. لاتىن ءالىپبيىنىڭ كومەگىمەن قازاقستاندى وركەنيەتتى الەمگە جاقىنداتپاققا ۇقسايدى. قايداعى وركەنيەت؟ كەرىسىنشە، ورتا عاسىرلارعا ءبىر-اق سىرعيدى
– دەيدى ول.
كيسلوۆ وسى ماقساتقا جۇمسالاتىن اقشاعا جانى اشىعان سىڭاي تانىتىپتى. ءداپ ءبىر ءوز قالتاسىنان شىعاراتىنداي كۇيىپ-پىسقان ەكەن.
– ويلاپ كورىڭىزشى. ميلليون ەمەس، ميللياردتاعان دوللار كەتەدى. الەمدىك ادەبيەتتى لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ وڭاي دەيسىز بە؟ قيىن. اقشا. ۋاقىت. كۇش كەرەك. اقشا تاۋسىلادى. ۋاقىت تا تاپشى. كۇش تە سارقىلادى. قازاق بيلىگىنىڭ ءۋاجىن تىڭدادىم. بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن جاساماق ەكەن. يلاندىرمادى. قازاق بيلىگى ەلدى ەكىگە جاراتىن ءتۇرى بار. بىلىقتىڭ كوكەسىن سوندا كورەسىز. كيريلليسادا حات تانىعان اعا بۋىن لاتىنشا جازاتىن جاس بۋىننىڭ ءتىلىن تۇسىنبەي دال بولادى، – دەپتى كيسلوۆ.
لاتىنشاعا بىزدەن بۇرىن كوشكەن وزبەكستاندى دا اينالىپ وتپەپتى. سىناپتى. مىنەپتى. لاتىنشاعا وسىدان 25 جىل اۋىسقان وزبەكستان كيريلليسادان ءالى قۇتىلماعان. مەملەكەتتىك ورىنداردا قاعاز-قۇجاتتار ءالى كۇنگە وسى كيريلليسادا جازىلادى. لاتىنشا حات تانىعان تاۋەلسىز ۇرپاق ەكى ورتادا قالعان. ولار وقىعان تىلدە ادەبيەت اتاۋلى مۇلدە جوق. وزبەكتىڭ ءوز ادەبيەتى دە، الەمدىك ادەبيەتتە تە ءالى كۇنگە لاتىنشاعا اۋدارىلماپتى. كيسلوۆ سولاي دەيدى.
ءبىزدى ونىڭ نازاربايەۆ تۋرالى ايتقانى قىزىقتىردى ودان بۇرىن. راسىن ايتقاندا، وسى ۋاقىتقا دەيىن ولاردىڭ (رەسەيلىك باق-تى ايتامىز) قازاقستان پرەزيدەنتىن سىناپ جازعانىن وقىعان دا، ەستىگەن دە جوقپىز. ءيا، بولعان دا شىعار، جازعان دا شىعار. سوندا دا بولسا سيرەك سىنايتىن. سەبەپ جوق ەدى. ءدال وسى جولى رەسەيلىك باسىلىمداردىڭ شىن بولمىسى اشىلىپتى. سولاي دەپ سانادىق.
ايتالىق، كيسلوۆقا ساۋال قويعان ءتىلشى نازاربايەۆتىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى باستاماسىن «اۆانتيۋرا» دەپ اتاپتى. وتقان ماي تامىزعا ءتۇرى دەپ بولجادىق.
كيسلوۆ بولسا، ءتىپتى ارىگە كەتكەن.
– نازاربايەۆ تۇسىنبەيدى. الدا قانداي قيىندىقتار كۇتىپ تۇرعان تۇسىنبەيدى. ول ساياسي-يدەولوگيالىق شەشىمدەردىڭ تۇتقىنى. جاسى بولسا 78-گە كەلدى. قارتايدى. وسى كۇنگە دەيىنگى عۇمىرىندا اتاق-ماراپاتتىڭ بارلىعىنا بولەندى. ءبىراق، وعان ءبارىبىر دە از. ومىردەن وتكەنىندە ەلى ەلجىرەپ ەسكە الاتىنداي تاريحتا قالعىسى كەلەدى. ونىڭ جانىندا نازاربايەۆقا قوي دەپ ايتا الاتىن ادام جوق
– دەيدى كيسلوۆ
سوعان قاراماي ول قازاقستاننىڭ لاتىنعا كوشۋىنەن ءقاۋىپ كورمەيدى. ونىڭ ويىنشا، مۇنىڭ ورىس تىلىنە، رەسەيگە، وداققا ەش قاتىسى جوق. تەك قازاق ەتنوسى ينتەللەكتۋالدىق ءھام مادەني دەڭگەيدە دەگراداسياعا ۇشىراۋى مۇمكىن. سوعان الاڭداۋلى ەكەن. كيسلوۆ قازاق بيلىگىنە «وكىنىپ قالماڭدار» دەگەندى اڭعارتىپتى وسى ارقىلى.
«ورىس الەمىنىڭ» اقپاراتتىق شابۋىلدارى وسىندايدان باستالادى. بۇل باسى عانا...
دۋمان بىقاي
