سان عاسىرلىق تاريحى بار قازاق حالقىنىڭ جەرى ۇلان عايىر، كەڭ-بايتاق قوي،شىركىن! دارحان دالامىزدىڭ بەتكە ۇستار ولكەلەرى دە جەتەرلىك. سولاردىڭ ىشىندە اسەم قالا الماتىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. الماتى قالاسىنىڭ ءتۇپ نەگىزى ب.ز.ب. قولا ءداۋىرىنىڭ X-IX عاسىرىنان باستاۋ الادى. ءوزىنىڭ دامۋ جولىندا شاhارىمىز قۇلدىراۋ زاماندارىن دا، گۇلدەنۋ زاماندارىن دا باستان كەشىرگەنىنە تاريح كۋا. الماتى قالاسىندا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبالار ناتيجەسىندە تابىلعان تاريحي جادىگەرلەر قالانىڭ كوپتەگەن تايپالاردىڭ مەكەنى، ساۋدا مەن ونەردىڭ، اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ ورتالىعى بولعاندىعىن كورسەتەدى.وسىناۋ كيەلى جەرىمىزدىڭ باستى قۇندىلىعى – قازىرگى تاۋەلسىز قازاقستانىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولعان بابالارىمىزدىڭ تالاي كۇرەسى وتكەن جەر ەكەندىگى.
قالانىڭ جاڭا تاريحى 1954 جىلى ۆەرنىي دەگەن اتاۋمەن باستالعان بولاتىن. 1921 جىلدىڭ 5 اقپانىندا قالانىڭ اتاۋىن الما-اتا دەپ وزگەرتۋگە شەشىم قابىلدانىپ،1927 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا IV بۇكىل قازاقستاندىق كەڭەستەر سەزىنىڭ ماقۇلداۋىمەن قازاقستان استاناسى قىزىلوردادان الما-اتاعا كوشىرىلدى. 1993 جىلعى شەشىم بويىنشا الما-اتا اتاۋى قازىرگىدەي الماتى دەپ وزگەرتىلىپ، ءوزىنىڭ «ەل استاناسى» مارتەبەسىن 1997 جىلعا دەيىن اتقاردى.1998 جىلدىڭ 1 شىلدەسىندە الماتى قالاسىناڭ مارتەبەسى تۋرالى قابىلدانعان زاڭ بويىنشا بۇل قالا تاريحي، مادەني، عىلىمي، قارجىلىق جانە وندىرىستىك ورتالىق بولدى. قازىردە ءوزىنىڭ دامۋ جولىندا ءبىرشاما وقيعالاردى باستان وتكەرىپ، ىرگەسى بۇزىلماعان،1000 جىلدىق تاريحى بار الماتى قالاسى ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى مەگاپوليسىنە اينالىپ وتىر.
الماتى قالاسى قازاقستانىمىزدىڭ عىلىمي، تاريحي سونىمەن قاتار، ءىرى ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارى ورنالاسقان جاستار قالاسى.بۇگىنگى تاڭدا جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ باستى ماقساتى - ءبىلىمدى ءارى بىلىكتى مامان دايىنداۋمەن قاتار، ەل تاريحىن قاستەرلەي بىلەتىن، وتان الدىنداعى بورىشىن وتەۋدە، ەلىمىزدىڭ قارىشتاپ دامۋى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتۋگە قابىلەتتى ناعىز قازاق جاستارىن تاربيەلەپ شىعارۋ. وسى ماقساتقا جەتۋ جولىندا ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان ەلىمىزدەگى الدىڭعى قاتارلى ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىرى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بيولوگيا جانە بيوتەحنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ بيوفيزيكا جانە بيومەديسينا كافەدراسىنىڭ وقىتۋشى ەدۆايزەرلەرىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن، الماتى قالاسىنا 1000 جىل تولۋىنا وراي «الماتى قالاسىنا 1000 جىل» اتتى ءىس-شارا وتكىزىلدى. ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ "بۇل قاسيەتتى جەردە تالاي تاريحي وقيعالار ءوتتى. بۇل جەردەن ۇلى جىبەك جولى ءوتتى، بۇل العاشقى ساۋدا-ساتتىق الاڭى جانە الىپ ەۋرازيانىڭ شىعىسى مەن باتىسىن، سولتۇستىگى مەن وڭتۇستىگىن بىرىكتىرەتىن جالپى ادامزاتتىق ماگيسترال. 550 جىل بۇرىن جەتىسۋ جەرى قازاق حاندىعىنىڭ التىن بەسىگىنە اينالدى. مۇندا ورتا ازيانىڭ بىرەگەي قالالانۋ مادەنيەتىنىڭ نەگىزگى وشاقتارىنىڭ ءبىرى پايدا بولدى"، -دەگەن سوزدەرىن نەگىزگە الا وتىرىپ، اتالمىش ءىس-شارا جاستارىمىزعا قالامىزدىڭ تاريحىن، قازىرگى دامىعان الماتىنىڭ، جالپى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بابالارىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن قاجىر-قايراتىنىڭ ارقاسىندا قالىپتاسقاندىعىن ءتۇسىندىرۋ، ەل تاريحىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا وتكىزىلدى. ءىس-شارا بارىسىندا قاتىسۋشىلار قالا تاريحىمەن تانىستىرىلدى. «الماتى قالاسىنا 1000 جىل» تاقىرىبى اياسىندا ستۋدەنتتەر ءوز ويلارىن ورتاعا سالىپ، قىزىقتى اقپاراتتارمەن ءبولىستى. كافەدرامىزدىڭ اعا بۋىن وقىتۋشىلارى وزدەرىنىڭ العاش الماتىعا كەلگەن كەزدەگى ەسكى جىلدار ەستەلىكتەرىمەن ءبولىسىپ، بولاشاق جاستارىمىزعا اقىل-كەڭەستەرىن ايتا وتىرىپ، ولكەمىزدىڭ ودان ءارى دامۋى ءۇشىن بىلىكتى مامان، ءبىلىمدى ۇرپاق بولۋ كەرەكتىگىن ناسيحاتتادى.سونىمەن بىرگە قازىرگى كەزدەگى الماتى قالاسىنىڭ وزەكتى ەكولوگيالىق ماسەلەلەرى دە نازاردان تىس قالماي، قالا تازا بولۋ ءۇشىن قالاداعى ءار ادامنىڭ الدىمەن ويى، جانى، ءتانى تازا بولۋ كەرەك دەگەن بيوەنەرگەتيكالىق زاڭدىلىقتا ستۋدەنتتەرگە ناقتى مىسالدارمەن ءتۇسىندىرىلدى.
كەز-كەلگەن نارسەنىڭ ءتۇپ تامىرى ءالسىز بولسا، ونىڭ ءارى قاراي دۇرىس دامىمايتىنى سەكىلدى، ەل تاريحىن، وتكەنىن بىلمەگەن ەلدىڭ دە العا قاراي جىلجۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ستۋدەنتتەردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋدا، بولاشاق جاستارىمىزدى تاريح تاعىلىمدارىمەن تانىستىرۋدا وسىنداي تانىمدىق ءىس-شارالاردىڭ ءجيى وكىزىلۋى ءتيىمدى جولداردىڭ ءبىرى بولماق.
بيولوگيا جانە بيوتەحنولوگيا فاكۋلتەتى
بيوفيزيكا جانە بيومەديسينا
كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىلارى:
ب.ع.د.، پروفەسسور – مۋرزاحمەتوۆا م.ك.،
ەدۆايزەر، PhD – جامانبايەۆا گ.ت.،
PhD.، اعا وقىتۋشى – ىدىرىس ءا.
